Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң гетирен тәзе динине ынанан илкинҗи мусулман… Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлеме илкинҗи аял болмак мертебесине етен багтыяр… Гелип чыкышы боюнча бай, белент мертебели, акыллы-башлы зенан… Мөмүнлериң илкинҗи энеси… Ресулаллахың садык хемдеми… Керемлилиги ятдан чыкарылмаҗак мәхрибан… Вепалылыгың хем дурнуклылыгың тымсалы Энемиз…

    Ол ер йүзүнде Ыслама илкинҗи ынанан ве Ресулаллах Серверимизе илкинҗи табын болан ынсан. Онуң гетирен ынанҗына ве Пыгамберлигине голтгы берен шерепли тай. Адамсының кынчылыклы пурсатларында сөзлери билен оңа теселли берен, сөйгүси ве хорматы биле артыкмачлыгыны гөркезен, бакышлары хем хызматы биле көңлүни авлан йүрекдеш дост. Өзүнден соңра гелҗек Ыслам зенанларына дурмуша дүшүнмек хем яшамак меселелеринде деңсиз-тайсыз нусга. Ыслама эе чыкмак хусусында малы-җаны биле Серверимизе ярдам берен ынамдар янёлдаш...

    Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Энемиз миладының 556-нҗы йылында Мекгеде Хувейлидиң машгаласында дүнйә инди. Эҗесиниң ады Патмадыр. Олар гелип чыкышы тайдан асыллы машгаладандыр. Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Энемизиң аңырсы ата тарапындан Кусайда, эҗе тарапындан-да Луейде сөйгүли Пыгамберимиз саллаллаху алейхи веселлемиң несли билен бирлешйәр.

    Ол Ысламдан озал "Тахире" лакамы билен ятланярды. Онуң намысҗаңлыгың бейик тымсалы яшайшы барды. Какасы Курайышлыларың иң түтҗар байы болуп, Фиҗар сөвешлеринден өң өлүпди. Җахылыет дөврүнде дурмуша чыкан Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха дул аялды. Икинҗи адамсы-да өленден соң, өзүне өйленмәге гелен теклиплери кабул этмедикХезрети Хатыҗа разыяллаху анха белент ахлагың эеси болан бирини идейәрди.

    Онуң улы-улы кервенлери болуп, ынанян кишилери билен билеликде сөвда эдйәрди. Кервенине эе болҗак, малларының башында дуруп, сөвда гитҗек бирине мәтәчлиги барды. Ол шу себәпден Мекгәң ичине танышларыны иберип, ынамдар бирини гөзлетди. Танаянларының весьети боюнча бу иши хеммелер тарапындан догручыллыкда таналян яш Мухаммедиң оңарҗакдыгыны эшиден, Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха бегенҗинден ики болуп билмеди. Чүнки догры сөзли ынамдар Мухаммедиң халк арасында "Мухаммедул эмин" дийип, таналяныны ол гаты говы билйәрди.

   Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха кервени әкиденлере берйән хакындан хас көпүни теклип эдип, онуң билен ылалашды. Сөвдадан баш чыкарян хызматкәри Мейсерәни хызматына берди-де, оңа:

   -Мухаммет саңа нәме эмр этсе, дерхал боюн бол. Хич бир пикирине гаршы чыкма. Гайдып геленден соң, онуң әхли херекетини маңа айдарсың-дийип, табшырды-да, кервенини Шам тарапына ёла салды.

    Бу сапарда яш Мухамметде гең-таң халлар гөрүлди. Сапарың довамында булут хем гуш шекилине гирен ики перишде довамлы оны көлегеледи. Ол ядап йөремеҗек дереҗә баран ики дүйәниң аякларыны сыпалап, кервене гошулмагына ярдамчы болды. Бусрада бир гуры агаҗың ашагында отурды велин, ол агач ям-яшыл болды. Руханы Настура онуң соңкы Пыгамбердигини бушлады. Чүнки ол агаҗың ашагына шол вагта ченли Пыгамберлерден башга хич бириниң дүшлемәндигини тассыклады. Руханы Настура Мейсерә:

   -Гөзлеринде гырмызылык бармы?-дийип сорады. Мейсере:

   -Хава, о гырмызылык гөзлеринден асла айрылмаяр-дийди. Инҗилдәки аламатлардан соран руханы:

   -Ол соңкы Пыгамбердир. Кәшгә мен онуң гөндерилҗек заманына етишип билседим-дийип, ахмыр чекди.

    Мейсерәни аңк-таңк эден ене бир хадыса-да, Мухаммедиң Яхуди бир мүштери билен эден гүррүңиди: "Яхуди базардан оны-муны алмага гелипди. Ол айдыланлара ынанман, Лат хем Уззаң адына ант ичмегини иследи. Мухаммет-де:

   -Мен хенизе ченли оларың адына касам этмедим-дийди. Бирнәче гүнден соң, сатышлар гутарды ве улы бир газанч эдилип, Мекгә гайтдылды.

    Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха хызматкәриниң гетирҗек хабарларына сабырсызлык билен гарашярды. Мейсере болан-гоян затлары бирин-бирин  Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха хабар берди. Дүелериң нәхили сагалышыны, руханың айданларыны, Яхуди билен эден гүррүңлерини, перишделериң оны көлегелейшини, гараз, әхли зады җикме-җик гүррүң берди. Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха хызматчысы Мейсереден яш Мухаммедиң бу айратын халларыны диңләп, хайран галмакдан яңа өзүни алып билмән, оңа өзүниң дурмуша чыкмагы ислейәндигини мәлим этди. Сырдашы Нефисе бинти Умеййе бу ишде арачы болды. Теклиби эшиден, яш Мухаммет сөйгүли агалары,  Хамза биле Эбу Талыба  сала салды. Маслахаты биширен агалар, "Хатыҗа өйленмели" диен карара гелдилер. Эбу Талып ве Варака бин Невфелиң гатнашмагында Хезрети Хатыҗа разыяллаху анханың өйүнде йигрими саны ботлаян дүе галың хөкмүнде ылалашылды ве ника гыйылды. Шонда Хезрети Хатыҗа энемиз 40 яшында, сөйгүли Пыгамберимиз-де 25 яшларындады.

    Хезрети Хатыҗа бүтин байлыгыны "Мухаммедул Эмине" табшырды. Сөвда иши довам эдип, улы байлыга эе болупды. Яшы улы болмасына гарамаздан, Хатыҗа адамсына хемише хеззет-хормат этди. Ол иң соңкы Пыгамбере аял болмак дереҗесини, өзүне улы ныгмат билди. Мунуң үчин хич хили мадды ве рухы пидакәрчиликден чекинмеди. Ол Серверимизиң аладасыны еңлетди, Онуң рахатлык чешмеси болды. Хызматы биле машгала хөвүртгесини җеннетден бир көшк халына гетирди. Ол мыхмансөерди ве җомартды. Рехим-шепагатлыды. Етимлериң, хоссарсызларың сыгыняныды. Гүлер йүзли, парасатлыды. Адамсындан гөзүни айырмазды. Онуң сөзүни ерде гоймазды. Янёлдашының середишинден, болшундан максадына дүшүнмәге чалшарды. Ол керемлилиги унудылмаҗак аялды.

   Бир гезек егени Хаким ибни Хизам сапардан геленде, хениз кичиҗик чага болан Зейд бин Харисаны гул хөкмүнде сатын алып, Мекгә гетирди. Соң болса, оны хызматыны эдер ялы, дайзасы Хатыҗа совгат берди. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз оны гөрен бадына:

   -Эгер шу гул мениңки болсады, мен оны деррев азатлыга чыкарардым-дийди. Хезрети Хатыҗа энемиз шу сөзден соң Зейди Серверимизе совгат берди. Серверимиз-де бу кичиҗек гарагөз чаганы азат эдип, өзбашдаклыга чыкарды.

     Хезрети Хатыҗа энемизиң Пыгамберимиз саллаллаху алейхи веселлемден ики оглы, дөрт гызы болды. Илкинҗи чагасы Касымды. Шондан соң "Эбул Касым" дийилди. Ол ики төвереги яшады. Гызлары болса, Зейнеп, Рукыййе, Умми Гүлсүм ве Патмады. Соңкы чагалары Абдуллахды. Нубувветден (Пыгамберликден) соң дүнйә инди. Өмри җуда гысга болуп, хениз сүйтден айрылманка ёгалды.

     Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз 40 яшларына барыпды. Ол ялңызлыгы сөййәрди. Бутлара чокунып йөрен ковмундан узаклашмак ислейәрди. Ол хер йыл Ремезан айында бир ай төвереги Мекгеден чыкып, Хыра говагына гидерди. О ерде ыбадат эдерди.

    Шу гидиш-гелишлериң довамында, агачлар оңа салам бермәге башлады. Бир сыдыргын ышыклар гөрмәге, сеслер эшитмәге башлады. Серверимиз илки-илкилер бу хадысалар җынлар ве җадыгөйлер билен багланшыклыдыр өйдүп горкды. Серверимиз бир гүн сырдашы болан энемиз Хезрети Хатыҗа:

    -Эй, Хатыҗа! Мен ышыклар гөрмәге, сеслер эшитмәге башладым. Мен җадыгөй болмакдан горкярын. Шу бутлары ве җадыгөйлери йигренишим ялы, хич зады йигренмейәндигиме Аллахдан касам эдйән-дийди.

    Хезрети Хатыҗа Энемиз адамсындакы җөвхери өңүрәкден гөрүпди. Онуң иң соңкы Пыгамбер эдилип иберилҗек гүнлерине гарашярды. Хызматыны ве хорматыны оңа лайык ерине етирмәге җан эдйәрди. Хезрети Хатыҗа Энемиз:

   -Аллах сени хич хачан бейтмез. Чүнки сен аманата хыянат этмейәң, гарындашларың билен ягшы гатнашык саклаяң, асла ялан сөзлемейәң-дийип, янёлдашына теселли бермәге чалышды.

      Бир гүн икиси билеликде Варака бин Невфелиң янына гидип, ягдайы болшы ялы хабар бердилер. Християн дининден гаты говы хабары болан Варака Ики Җаханың Гүнеши болан Серверимизе хич хили горкар ялы задың ёкдугыны айтды-да:

   -Сеси эшиден вагтың о ерден узаклашып башга ере гитме. Саңа айдыляныны ягшыҗа диңле. Соңра айдылан затлары маңа хабар бер-дийди. Буларың хеммеси Оңа йүкленҗек везипә Оны тайярламак үчинди. Алла Тагала Хабыбыны юваш-юваш тайярлаярды.

    Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Энемизиң иң мөхүм хызматларының бири-де Серверимизиң Пыгамберлигини хич хили шүбхеленмән кабул эдип, хемме кишиден өң иман гетирмеси ве бүтин барлыгы биле оңа голтгы бермегидир. Миладының 610-нҗы йылының Ремезан айыды. Серверимиз өңки адатына гөрә, ене Хыра дагына гидипди. О ерде Реббине ыбадат эдйәрди. Ол шол вагта ченли Җебрайыл алейхис саламы гөрмәнди. Эмма ылахы везипәниң табшырылҗак вагты гелипди. Җебрайыл алейхис салам гелди-де, хайбатлы хем якымлы сес биле "Ока" дийди. Серверимиз:

   -Мен окаманы билмейән-дийди. Җебрайыл оны гуҗаклады ве гысды. Бу хал үч гезек гайталанды. Соңра Җебрайыл алейхис салам "Алак" сүресиниң шу мазмундакы илкинҗи бәш аятыны окады. Ызындан Серверимизе-де окатды. Везипесини ерине етирен Җебрайыл алейхис салам гөзден гайып болды.

   Рахман ве Рахым болан Алланың ады биле башлаярын.

   "Ярадан Реббиң ады биле ока!

   О, Реббиң ки, ынсаны бир ган парчасындан яратды.

   Ока, Реббиң кереми соңсуздыр.

   О, ынсана галам биле язманы өвредендир.

   О ынсана билмедигини өвредендир.

    Фахри-Каинат (Әлемлериң гуванҗы) саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз өйүне доланды. Энемиз Серверимизи улы бегенч биле гаршылады. Гөзүни мүбәрек йүзүнден айырмады. Онуң йүзүнде хенизе ченли гөрүлмедик нур барды. Төвереге говы ыс яйраярды. Энемиз:

    -Энем-атам саңа пида болсун. Ер йүзүнде хенизе ченли гөрмедик нурумы гөрйәрин. Хениз алмадык ысымы алярын-дийди. Серверимиз диңе:

   -Мени өртүң, мени өртүң-дийип билди.

    Хезрети Хатыҗа Энемиз деррев үстүни говы эдип япды. Бир салым дынҗыны аландан соң, Серверимиз туруп, башындан геченлери иң якын сырдашы, теселли чешмеси, дурмушда еке-тәк досты болан машгаласына гүррүң берди-де:

   -Маңа нәме болярка, Хатыҗа?! Догрусы горкян-дийди.

     Хака ве хакыката Пыгамбер машгаласы хөкмүнде гөз етирйән Энемиз, Серверимиздәки горкы-үркүни шу сөзлери билен гидирмәге җан эдип:

     -Сен бей дийме! Горкы-үркүң гереги ёк. Гынанма! Аллах сени хич хачан утандырмаҗакдыгына касам эдйән. Чүнки сен якынларыңы хорматлап, догрыңы сөзлейәрсиң, эҗизлере аркадаг болуп, гоңшуларың билен ягшы гатнашык саклаярсың. Ёксуллара ярдам эдип, мыхманлары гаршылаярсың-дийди.

     Хезрети Хатыҗа Энемиз хер гезек Серверимизи көшешдирмек үчин агасының оглы Вараканың янына әкидерди. Төвраты хем Инҗили говы окаян християн алымы бу гезек Серверимизи диңледи-де, оңа:

      -Куддус, куддус! Бу гөрен перишдәң бүтин Пыгамберлере вахы (Аллахың хабарыны) гетирен перишдедир. Ах, ковмуң сени юрдуңдан чыкарҗак вагты мен саг хем яш болсадым-дийди. Серверимиз:

   -Олар мени юрдумдан чыкарарлармы?-дийип сорады. Варака:

   -Хава, чыкарарлар-дийип, сөзүниң үстүне шулары гошды-да:

   -Душманчылык хем җебир-җепа гөрмедик тәзе дини гетирйән хич кимсе ёкдур. Эгер мен сениң чакылык этҗек гүнлериңе етсем, саңа көмекчи боларын-дийип, гөвүнлик берди.

*******************

       Варака Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Энемизе:

   -Җебрайыл Аллах билен Пыгамберлериң арасындакы Аллахың эминидир. Сен Мухаммеди Җебрайылы гөрен ерине ченли әкит. Оңа гелйән перишде гөрненде, башыңы ач. Эгер ол Аллах тарапындан иберилен болса, йитип гидер, гөрүнмез-дийди.

   Шондан соң Пыгамберимиз билеХезрети Хатыҗа разыяллаху анха Энемиз о ерден гитдилер. Ёлда гелйәркәлер, парасатлы Энемиз Серверимизе янына гелйән ене гелсе, өзүне хабар бермегини хайыш этди. Серверимиз-де разылашды.

    Арадан кән вагт гечмәнкә, перишде гелди. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз муны хабар беренде, Хезрети Хатыҗа Энемиз:

   -Гел-де, чеп дызымың үстүнде отур-дийди. Серверимиз отурды. Энемиз:

   -Оны ене гөрйәрмисиң?-дийип сорады.

   -Хава-диенде, Хатыҗа Энемиз:

   -Эгер шейле болса, тур-да, саг дызымың үстүнде отур-дийди. Пыгамберимиз дийлени этди. Ене-де перишдәни гөрди. Хатыҗа Энемиз оны гуҗагында отурдып, ене сорады. Пыгамберимиз перишдәни ене гөрди. Энемиз башындакы яглыгыны чөзүп:

   -Ене гөрйәрмисиң?-дийди. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз:

   -Ёк, гөрмейәрин-диен-де, Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Энемиз меселәни аныклады ве йылгырып:

     -Гөзүң айдың, бушлук! Бу гелениң шейтан дәл-де, перишдедигине Алладан ант ичйән-дийди. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем бирнеме рахатланды.

   Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха мунуң билен-де долы канагатланман, Утбе бин Ребианың гулы Аддасың янына гидип:

   -Алла үчин догрыңы айт, сен Җебрайыл хакында нәмедир бир затлар билйәңми?!-дийип сорады.

     Аддас өрән ылымлы християнды. Ол Җебрайылың адыны эшидип, йүреги җошуп:

   -Куддус, Куддус! (Пәк ве айыпсыз). Халкы бутлара чокунан бу җелагайда хей-де, Җебрайыл ятланармы?!-дийип, гең галяныны яшырып хем дурмады. Хезрети Хатыҗа гыссаглы:

   -Эгер сен о барада бир зат билйән болсаң, чалтрак айтсана-дийди. Аддас:

   -Җебрайыл Намусу-Экбердир. Ол Аллах биле Пыгамберлериң арасында гезйән Аллахың эмин (ынамдар) илчисидир. Ол Муса алейхис саламың  ве Иса алейхис саламың янына-да гелендир-диен-де, Хезрети Хатыҗа Энемиз аркайынлашды. Горкар ялы задың ёкдугына анык гөз етирди. Йыллар бойы гарашылан иң соңкы Пыгамбериң машгаласы боландыгына шүкүр этди.

******************

      Хезрети Хатыҗа Энемиз Серверимизе улы везипәниң йүкленйәндигине ынанярды. Өз яшаян җемгыетиниң ичинде бу везипәни ерине етирмек аңсат иш дәлди. Серверимиз көңлүни оя батыран ве калбыны дырмалаян дердини шейле диле гетирди:

   -Эй, Хатыҗа! Маңа ким ынанар?!Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Энемиз акыл-парасыды биле:

   -Саңа ким ынанмаз, илки билен саңа мен ынандым-дийип, келимейи-шехадат айдып, мусулман болды.

    Ол Ысламың илкинҗи мөмүни болды. Аллахың Ресулының илкинҗи көмекчиси оды. Ол Сөйгүлилер Сөйгүлисине болан табынлыгыны, ынанҗыны ве ёлдашлыгыны "Илки мен ынандым" дийип, бир сөзлемде субут этди.

     Сөйгүли аялының иман гетирмеги Серверимизиң гүйҗүне гүйч гошды. Илкинҗи болуп оңа Җебрайыл алейхис саламың өвредиши ялы, тәрет алып, намаз окамагы өвретди. Соңра Җебрайыл алейхис саламдан гөрүшлери ялы, билеликде гизлин намаз кылмага башладылар.

     Вепадарлыгың ве дурнуклылыгың нусгасы болан Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Энемиз мүшрүклериң зулумының гаршысында Серверимизи хич хачан ялңыз гоймады. Мүшрүклериң ыкдысады гысышларына гаршы бүтин малыны орта гойды. Мусулманларың мәтечлерине көмек этди. Үч йыл мүшрүклериң инкәр этмеклерине гаршы дирег болды. Бүтин байлыгыны Аллах ве Ресулының ёлунда харч этди.

     Ол ики Җаханың Гүнеши Серверимиз биле йигрими бәш йыл төвереги багтлы машгала болуп яшады. Берилйән җебир-җепалара, пидакәрлик билен сабыр этди. Эне үчин чыдап болмаҗак сүтемлере дөз гелди.

    Ызлы-ызына ики оглы, Касымдыр, Абдулланы йитирди. Кысмата кайыллыгың, Аллаха төвекгеллигиң ве сабырлылыгың деңсиз-тайсыз нусгасы болды. Ол бир гезек Серверимизе:

   -Эй, Ресулаллах! Олар хәзир ниреде?!-дийип сорады. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз-де:

   -Җеннетде-дийди. Ол шейдип Энемизиң чагалары үчин чекйән хасратыны гидирмәге чалышды.

****************

     Хезрети Хатыҗа Энемизиң  яшы  илерләпди. Якын вагтда онуң 65 йыл сүрен өмри тамамланҗакды. Дүнйәде экенлерини ормак үчин эбеди әлеме гөчҗекди. О ерде гайгысыз-гамсыз яшайша говушҗакды. Алла Тагаланың хөкми  хөкман хакыката өврүлҗекди.

     Хиҗретден 3 йыл төвереги озалды. Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Энемиз Ремезан айында кеселледи. Миладының 620-нҗи йылында Реббимизиң бушлан җеннетиндәки көшгүне учды. Бедени болса, Мекге шәхеринде галды. Ол Хаҗун габрыстанына депин эдилди. Габрына Пыгамберимизиң өзи инди. Ол йылларда парз болмадыгы үчин җыназа намазы кылынмады.

     Пыгамберимиз шол йылың ичинде агасы Эбу Талыбы хем йитирди. Шонуң үчин шол йыла гайгы-хасрат йылы манысыны берйән (Сенетул Хузун) йылы дийип ат берди.

     Хезрети Хатыҗа Энемиз Ики Җахан Гүнеши Серверимизиң ынамдар бир маслахтчысыды. Кынчылыгыны еңледен теселли бериҗисиди. Кубра сыпаты оңа иң бейик аял болмак себәби биле берилди. Өмри өтйәнчә, Пыгамбер саллаллаху алейхи веселлем оны унутмады. Онуң пидакәрлигини, достлугыны, хер пурсатда ятлап дурды. Өйде гоюн өлдүрилен вагтында Хезрети Хатыҗа Энемизиң көне достларына бир бөлек гойберерди.

*****************

     Бир гезек Хатыҗа Энемизиң гыз доганы Хале Пыгамбер Серверимизиң өйүне гирмек үчин, ругсат алмак үчин гапыны какды. Пыгамберимиз онуң сесини Хезрети Хатыҗа Энемизиң сесине меңзедип, “Аллахым, бу Хувейлидиң гызы Халадыр” дийди. Бу сөйгүни гысганан Хезрети Айша Энемиз өзүни саклап билмән:

   -Я Ресулаллах! Хемише Хатыҗадан геп ачяңыз, аслында Алла сизе ондан хас хайырлысыны берди ахыры-дийди. Рахмет хем-де мерхемет Пыгамбери Серверимиз Айша Энемизиң бу сөзүне гаршы:

   -Ёк, эй Айша, ондан хайырлысы берилмеди. Чүнки ол хемме киши кәпир вагтында маңа иман гетирди. Хемме киши мени яланчы хасаплан вагтында ол мени тассык этди. Әхли киши менден малыны-байлыгыны гысганан вагтында, ол малларыны маңа берди. Ене-де Алла ондан маңа чагалар берди-дийди. Хезрети Хатыҗа Энемизиң бейиклигини шу сөзлери билен ымматына дуйдурды. Хезрети Айша разыяллаху анха Энемиз хем сөзлән сөзүниң ялңышлыгына дүшүнди ве Пыгамберимизден өтүнч сорап шейле дийди:

   -Я Ресулаллах! Аллаха касам болсун, мундан соңра Хатыҗа хакындакы ятламалары сизден диңлемек ислейәрин.

******************

    Ики Җахан Гүнеши Серверимиз ене бир гүн Хезрети Хатыҗа Энемизи ятланда шейле дийди: "Хем чагаларың энесиди хем-де өй ишлерини говы ерине етирйән аялды".

    Ол бу ымматың аялларының иң хайырлысыды. Бейик Реббимиз оны Җеннетде көшк билен бушлады. Җебрайыл алейхис саламы бу бушлугы билдирмек үчин Пыгамберимиз Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң янына иберди ве: "Хатыҗа менден салам айт. Оны Җеннетде хүнҗүден беҗерлен бир көшк билен бушла. Ол ерде не гыкылык-галмагал, не-де ишләп ядамак бардыр. Гайгы-гам ве кынчылык ёкдур"-дийди.

      

Хатыҗайы-Кубра разыяллаху анханың арадан чыкмагы.

    Тарых хем Сиер алымларының (Пыгамберимизиң өмүр тарыхыны язян алымларың) (рахметуллахи алейх-Алланың рахмети шолара болсун!) хабар бермегине гөрә, Эбу Талып арадан чыкандан үч гүн соң,  Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха ахыръете гөчди. Хезрети Пыгамбер саллаллаху алейхи веселлем хасрата гарк болды. Чүнки Хезрети Хатыҗа онуң дертдешиди, гама батанда теселли берерди. Шу себәпден ол бу сенә "Хасрат йылы" дийип, ат берди.

     Накыл эдилмегине гөрә, Эбу Ымаметул Бахили разыяллаху Тагала анху роваят эдипдир: "Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха өлүм аҗысындан шикаят этди. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем  аглады ве шейле буюрды:

   -Эй Хатыҗа! Җеннет сени гөрмәге муштакдыр ве сен мөмүн аялларың афзалысың (хайырлысысың). Сен җүмле әлем аялларының хорматлысысың. Имран гызы Меръем билен Фиравның аялы Асыядан соң, сени энең Хава ве Ыбрайым Пыгамбериң аялы Сара табшырдым. Олар җеннетде сениң халыңы хош этсинлер. Эй, Хатыҗа! Гыз доганларың Асыя хем Мерьем биле мылакатлы бол. Себәби олар мөмүн ве мөмүнлериң ичинде тайсыздырлар. Олар Хак Тагаладан горкусындан яңа хич хачан онуң ады билен ант ичен дәлдирлер. Хак Тагаланың исмине тагзым эдендиклери себәпли, Хак Тагала олары аялларың узурындан (гөрүм гөрмекден) халас этди. Алла Тагала Маграч гиҗесинде олары маңа никалады. Асыя ве Меръем женнетде Сидретул-Мунтехада сениң ве Айшаның хем-де мөмүнлериң энелериниң шәриклери болҗакдырлар.

    Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Ресулаллахың бу сөзлерини өлүм яссыгында ятырка, эшидип гүлди-де:

   -Мүбәрек болсун, эй, Ресулаллах! Олар билен вагтыңыз кейпи-сапада гечсин, йөне олар мениң шәриклерим дәл-де, гыз доганларымдырлар-дийди.

     Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем:

   -Хатыҗа мени габанман, разылык гөркезди ве шүкүр этди-дийди. Бир роваятда болса, дашындан разылык гөркезди, йөне йүзүнде нәрахатлык аламатлары пейда болды. Чүнки бу хәсиет аялларың тебигатына махсусдыр.

     Хатыҗа Энемиз арадан чыкандан соң, Патма разыяллаху анха Ресулаллаха:

   -Эй, Ресулаллах! Сиз хер дайым энеми хошал эдердиңиз. Өлүм яссыгында ятырка, оңа бу гуссаны нәхили рова гөрүп билдиңиз?-дийип, совал берди. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем:

   -Эй, гызым Патма! Мен сениң энең амалларына назар этдим. Онуң амал депдери хайыр-хасанатдан, ягшы ыбадатлардан дос-долуды. Аялларың җихәди оларың әрлерини габанмакларыдыр. Энең хич хачан мени габанмандыр. Онуң амал депдери бу улы согапдан бош гитмесин дийип, оңа шу гамы рова гөрдүм-дийип, гызына теселли берди.

 

Инди  Хезрети Хатыҗа разыяллаху анханың айратынлыкларыны беян эделиң.

     Аслында онуң аҗайып хәсиетлериниң хетди-хасабы ёкдур. Буларың хеммесини беян этмек асла мүмкин дәлдир. Эмма дерядан бир дамҗа, гүнден бир зерре хөкмүнде кәбир айратынлыкларыны ятлалың. Хезрети Хатыҗайы Кубраның  он артыкмачлыгы шулардыр:

    Биринҗиси: Ол Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң досты ве сырдашыды. Серверимиз ол дирикә башга аяла өйленмеди.

   Икинҗиси: Ол Ресулаллахың илкинҗи аялыды.

   Үчүнҗиси: “Мөмүнлериң энелериниң иң афзалыдыр” дийилди. Кәбирлери Хезрети Айшадыр дийди, кәбирлери болса дымдылар.

   Дөрдүнҗиси: Җебрайыл алейхис салам оңа Хезрети Реббил-ыззатдан салам гетирди.

   Бәшинҗиси: Ресулаллахың хорматыны әхли затдан илери гөрди.

   Алтынҗысы: Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң Ыбрайымдан гайры огул-гызларының әхлиси Ондан  болды. Илкинҗи оглуның ады Касым болндыгы үчин Ресулаллаха Эбул-Касым дийилди. Икинҗи Зейнеп, үчүнҗиси Рукыййе, дөрдүнҗиси Умми Гүлсүм, бәшинҗиси Патма хеммесинден кичисидир. Алтынҗысы Абдуллахдыр. Таййиб ве Тахир онуң лакамларыдыр.

   Единжиси: Өвлатларының силсилеси (зынҗыры) онуң биле тамамланды.

   Секизинҗиси: Ыслам билен ондан озал хич ким шерепленмеди.

   Докузынҗысы: Онуң мал-дүнйәси көпди. Хеммесини Хезрети Пыгамбер саллаллаху алейхи веселлемиң ёлуна харч этди. Бу айратынлык гайры бир хатына миессер этмеди. Тефсири-Кебирде бир аяты-керимәниң тефсиринде шейле дийилйәр. Бир гүн Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем гайгылыды. Хатыҗа разыяллаху анха:

   -Эй, Ресулаллах! Нәме себәпден гама батдыңыз?-дийип сорады. Пыгамбер саллаллаху алейхи веселлем:

   -Шу гүнлер гытчылыкдыр. Эгер гарып-гасара берсем, малың эгсилер. Бермесем кыяматда хасаба чекилерин өйдүп горкярын-дийди. Шонда Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Курайшы җемләп, оларың өңүне шейле бир мал чыкарды велин, бәри башдан серетсе,, аңрыбашы гөрүнмеди. Соңра болса:

   -Эй, Курайышлылар! Шаят болуң, бу малларың хеммеси Ресулаллахыңкыдыр. Ислесе сакласын, ислесе пайласын, ол онуң өз иши-дийди.

    Онунҗысы: Хезрети Пыгамбериң оңа догасы ве истигфарыдыр. Ине, шейле: Бир гүн Айша разыяллаху анха Ресулалланың Хезрети Хатыҗаны кән ятлаяныны габанып:

   -Эй, Ресулаллах! Хатыҗаны бейле кән ятлаярсыңыз велин, Курайышда башга хатын ёкмы? Ол яшы гайдышып, агзында диши галмадык бир хатынды. Аллаха шүкүр, Хак Тагала саңа ондан хайырлысыны берди ахыры-дийди.

   Пыгамбер  саллаллаху алейхи веселлемиң бу сөзден йүреги ынҗады-да, шейле дийди:

   -Аллах хакы үчин маңа ондан хайырлы аял миессер болмады. Җүмле халк капыр вагты ол маңа иман гетирди. Гайрылар инкәр эден вагты, ол мени тассык этди. Башгалар малыны менден гысганярка, ол бүтин малыны маңа багышлады. Хак Тагала маңа ондан өвлат несип этди.

     Айша разыяллаху анха шу вакадан соң Хезрети Хатыҗа разыяллаху анханы эрбет сыпат биле ятламаҗакдыгына шерт эдендигини гүррүң берйәр.

    Реббимиз бизи Энемизе лайык перзент эдип, шепегатларына лайык этсин. Җеннетдәки көшгүнде хеммәмизи бир ере җемлесин. Әмин.