Зейнеп бинти Җахш разыяллаху анха Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң Зейнеп атлы икинҗи аялы… Ыслам динини илкинҗи кабул эден, илкинҗи аял сахабалардан… Серверимизиң дайзасының гызы… Ыбадатгөйлиги ве җомартлыгы билен мешхур… “Гарып-бичәрелериң энеси” дийлип ятланян таква әрлерден… Өз эл-хүнәри билен гүзераныны долан, тикин-тикип, нагыш чекип газанан пулларыны пакырлара пайлан сахаватлы зенан… Никасы Алла Тагала тарапындан гыйлан бир багтыяр… Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң ахыръете гөч эйлемесинден соңра оңа илкинҗи говшан Энемиз…

   Ол биъсетден (Пыгамберимизе Пыгамберлик бериленинден) йигрими йыл өң, Мекгеде догулды. Илкинҗи иман гетиренлериң арасына гирди. Аслы ады Берреди. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз оны Зейнеп дийип үйтгетди. Какасы бени Эсад кабыласындан Бурре болуп, эҗеси-де Ресулаллахың дайзасы Умеййе бинти Абдулмутталыпдыр. Абдуллах ибни Җахш разыяллаху анхуның гыз доганыдыр.

     Ол илкиҗи хиҗрет эденлер билен бирликде Мекгеден Мединә хиҗрет этди. Илкинҗи мухаҗирлерден болды. Улы гызды. Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз оны огуллыгы Зейд бин Хариса разыяллаху анхуве дурмуша чыкармагы пикир эдйәрди. Шу себәп билен җахылъет дөврүниң ене бир ялңыш адатларының соңуна соган экмек ислейәрди. Гулларың бейлеки адамлардан пес гөрүлмесини ёк этмеги ве Аллахың хузурында ынсанларың деңдигини гөркезмеги арзув эдйәрди. Серверимиз шу себәпли Зейнебе гудачылыга гитди.

   Зейнеп ве доганлары бу иши лайык гөрмедилер. Азат аялың азат эдилен гула дурмуша чыкмагы о гүнки хөрпе гөрә, мүмкин дәлди. Олар муны ичлерине сиңдирмедилер. Хатда Зейнеп нәразыдыгыны шу шекилде аян этди: "Эй, Ресулаллах! Мен сениң дайзаң гызы. Оңа бармага разы дәл. Мен курейишли" дийди. Шу хадыса себәпли Алла Тагала “Азхаб” сүресиниң 36-нҗы аяты керимесини назыл этди:

   «Аллах ве Ресулы бир ише хөкүм берен вагтында, ынанан бир эркеге ве аяла о иши өз ислеглерине гөрә, сайламага хаклары ёкдур. Хер ким Аллах ве Ресулына гаршы чыкса, онуң азгынчылыга дүшҗекдиги ап-ачыкдыр».

   Зейнеп бинти Җахш разыяллаху анха ене-де Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемден сорады:

   -Эй, Ресулаллах, сен мениң Зейде бармагымы ислейәрмисиң?-дийди. Серверимиз-де:

   -Хава!-дийди. Шундан соң Зейнеп разыяллаху анха “Ресулаллаха "асы" (гүнәкәр) болмарын” дийип, Зейд разыяллаху анхуве дурмуша чыкмага разы болды.

      Бу бирлешмеден агзыбир машгала эмеле гелмеди. Йүрекден чыкян ыссы мәхирдир-сөйги хөкүм сүрмеди. Оларың бирлешмеги өзлерине багт гетирмеди. Рахат, кейпихон машгала хөвүртгеси гурулмады. Оңшуксызлыклары артды. Бу гурлан машгаланың узак довам этмеҗекдигини сызан Зейд бин Харисе разыяллаху анху ягдайы Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлеме айтмагы зерур хасаплады ве Серверимизиң янына гелип:

   -Эй, Ресулаллах! Мен машгаламдан айрылышмак ислейәрин-дийди. Ики Җахан Гүнеши Серверимиз бу сөзе гынанды. Өзүниң себәп болан бу хөвүртгесиниң даргамагына көңли разы болмады. Оңа несихатлар этди-де:

-Аялыңы бошатма, Алладан горк!..-дийди.

    Ики Җахан Гүнеши бу хөвүртгәниң йыкылмазлыгы үчин гайрат эдйәрди. Эмма көңүллер бир гезек совапды. Үлпет болуп билмек, чыдам этмек җуда кынлашыпды. Муңа гарамаздан, Зейд разыяллаху анху чыдам серхетлерине зор салып, машгала дурмушыны довам этдирмәге чалышярды. Эмма ынсан хөкмүнде бизиң хер бир задымыз чәклиди. Оңшуксызлык соңкы дереҗә баранда, Зейд разыяллаху анхуның чыдара ягдайы галмады ве никасыны бозмага меҗбур болды. Зейнеп разыяллаху анханы бошатды. Оларың биле яшамаклары бир йыл довам этди.

   Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем бу хадыса җуда гынанды. Онуң бу хөвүртгәниң йыкылмасына, даргамасына көңли асла разы дәлди. Чүнки Серверимиз саллаллаху алейхи веселлем җемгыетдәки ялңыш адатлары себәп тапып, арадан айырмак ислейәрди. Эмма ишиң шейле нетиҗелененлиги үчин бир мөмүне хөкмүнде Зейнеп разыяллаху анханың-да сынан көңлүни сейиклемек герекди. Эмма нәдип? Җахылыет адатлары топлумы гара булут ялы гуршап алыпды.  Хич ким огуллыгының аялына өйленмезди. Алла Тагала бу нәдогры дүшүнҗелериң, батыл адатларың арадан айрылмасыны иследи. Арадан кән вагт гечмәнкә, вахы индерди. “Ахзаб” сүресиниң 4 ве 5-нҗи аятлары биле бу гүррүңи ач-ачан этди:

   «Аллах бир адамың калбында ики калп яратмайшы ялы, сизиң "зыхар" эден янёлдашларыңызы-да, энелериңизиң орнунда гоймады ве өвлатлыга алмакларыңызы-да огулларыңыз киби танамады. Булар сизиң агызларыңыза гелиберен сөзлерден ыбаратдыр. Аллах хакы сөер ве ол догры ёлы гөркезер. Олары какаларының ады билен чагырың. Бу Аллах хузурында хас догрудыр. Эгер какаларының кимдигини билмейән болсаңыз, онда олары дин  доганларыңыз ве гөрүп гөзегчилик эдйән кимселериңиз хөкмүнде кабул эдиң. Ялңышып эденлериңизде сизе вебал (гүнә) ёкдур. Эмма калпларыңыз билип дуруп йөнелсе, гүнә бардыр. Аллах багышлаяндыр, гечирйәндир».

    Шу аятлар назыл боланда азат эдилен гуллар ве өвлатлыга алнанлар өз какаларының ады биле атландырылмага башлады. Өз какасыны билмейәнлер-де, өңки хоҗайынларының досты, дин доганы болдулар. Соңкы аяты-керимелерде-де бу меселедәки эндишелери ёк эден хөкүм билдирилди. Алла Тагала “Ахзаб” сүресиниң 37-40 аятларында бу ягдайы шейле аян этди:

   «(Ресулым) ханы Аллахың ныгмат берип, сениң-де ягшылык эден кимсәңе “аялыңы яныңда сакласа, Аллахдан горк!”-диййәрдиң. Аллахың ач-ачан этҗек задыны ынсанлардан чекинип, ичиңде гизлейәрдиң. Аслында горкмага лайык болан Аллахдыр. Зейд о аял билен араны ачанда, биз оны саңа никаладык ки, огуллыклары аяллары билен араны ачанда (о аяллара өйленмек ислеселер), мөмүнлере бир кынчылык болмасын. Аллахың эмри ерине етирилендир».

  «Аллахың өзүне халал кылан задында Пыгамбере хайсыдыр бир вебал (гүнә) ёкдур. Озалкы гелип-геченлериң арасында-да Аллахың адаты шейледи. Аллахың эмри хөкман ерине етирилмели, язылан бир кысматдыр».

  «О Пыгамберлерки Аллахың иберен эмирлерини билдирерлер. Аллахдан горкарлар ве Ондан башга кимден горкмазлар. Хасап гөрүҗи хөкмүнде Аллах (хер кесе) етер».

  «Мухаммет сизиң эркеклериңизден хич бириңизиң какасы дәлдир. Диңе О, Аллахың Ресулы ве Пыгамберлериң соңкусыдыр. Аллах хер бир зады хакы билен билендир».

     Хезрети Айша разыяллаху анха Энемиз бу аятлары эшиден вагтында:

   -Ишлериң иң улусы, иң фазилетлиси оңа несип эдип, Аллах оны гөкде Ресулына никаламышдыр.. Зейнеп шу себәпли бизиң янымызда өвүнҗекдир-дийди.

   Ылахы вахый билен хакыката өврүлен бу вака озалдан довам эдип гелйән ялңыш, батыл адатларың арадан айрылмагына себәп болды. Орнашып галан кәбир ялңышларың җемагатың дурмушындан айрылып ташланмасы диңе үйтгедип болмаҗак нусгалыкларың саясында мүмкин боландыр. Серверимизиң бу гезекки өйленмеклиги шу максада йөнелипди.

   «Ахзаб» сүресиниң 37-нҗи аяты Серверимизе Айша Энемизиң янында вагты индирилипди. Идда (гарашмалы) вагты доландан соңра, Зейнеп разыяллаху анха Энемизе Серверимизиң өйленмек хакындакы теклиби етирилди. О-да истихара (истихара дийдиги бир улы иш этҗек болсаң, шол ишиң өзүңе хайырлыдыгыны я-да дәлдигини билмек үчин ики рекеат намаз окап, Алла Тагаладан дилег этмек) этмән, җогап бермеҗекдигини  билдирди. Соңра ики рекеат намаз кылды-да: "Эй,Реббим! Эгер мен оңа лайык болсам, мени оңа никала" дийип, дога этди. Сңра ёкардакы аяты-кериме назыл болды. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз биле Зейнеп разыяллаху анханың Реббимиз тарапындан никаларының гыйландыгы ыглан эдилди. Бу хабары эшиден Зейнеп Энемиз бегенҗинден әхли алтын-күмүшлерини бушлук гетирен гырнак Селемә берди, ызындан шүкүр сеҗдесине гитди.

   Зейнеп бинти Җахш биле Ики Җахан Гүнеши Серверимиз хиҗретиң бәшинҗи йылында машгала болды. Шол вагтлар Зейнеп разыяллаху анха Энемиз 35 яшларындады. Кичеңрәк той зыяпаты берилди.

   Энес бин Мәлик разыяллаху анхуның эҗеси Умми Сүлейм разыяллаху анха о гүн Медине хурмасыны яг биле гарып, үйтгешик нахар этди. "Хайс" дийлип атландырылян бу нахары Энесден Серверимизе иберди. Нахар ики кишә зордан етҗекди. Эмма Аллах ислесе, оны бүтин бир гошуна етирерди.

    Энес хенизе ченли гөрмедик вакасы билен габатлашды. Ики Җахан Гүнеши Серверимиз оңа:

   -Эбу Бекри, Омары, Османы ве Алыны чагыр-дийди. О-да аңк-таңк болуп, чагырмага гитди. Серверимиз ене-де Энесе:

   -Месҗитде ким бар болса, ёлда-да кими гөрсең чагыр!-дийди. Энес бүтүнлей гең галды. "Буҗагаз нахар киме етер?" дийип, өз янындан пышырдап, дашары чыкды. Кими гөрсе, той нахарына чагырды. Эшиден сахабаларың хеммеси топар-топар болуп гелмәге башлады.

   Хабыбы-Кибрия саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз нахарлы җамы орта гоюп, онуң берекетленмеси үчин дога этди-де: "Он-ондан сачагың башына отурың ве хериңиз өз өңүңизден ийиң" дийди. Чагырылан хер кес тә дойянча ийдилер.

   Энес разыяллаху анху шейле диййәр: "Ийилдигиче нахар көпелйәрди. Гөйә ашакдан гайнаян ялыды. Чагырланлар ийди ве дойды. Гетирен нахарым дуршуна дурды. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем маңа:

   -Эй, Энес! Табагы айыр-дийди.

   Табагы машгаласының янында гойдум ве эҗемиң янына гайтдым. Гөренлерим хакда гең галып, эҗеме гүррүң бердим. Эҗем маңа:

   -Гең галма. Керемли Хак  о нахардан әхли Мединелилериң иймесини ислән болса-ды, хеммеси доярды-дийип, мунуң мугҗызадыны билдирди.

   Нәхили иман!.. Нәхили мухаббет!.. Нәхили үлпет!.. Нәхили хызмат!.. Нәхили табынлык!.. Эй, бейиклер бейиги Аллахым! Шейле бир иман, үлпет, мухаббет, хызмат ве табынлыгы бизе-де несип эт!.. Әмин.

*****************

   Зейнеп разыяллаху анха Энемиз той зыяпаты япынҗа аятларының инмегине-де себәп болды. Чагырыланлар нахардан соңра гидипдилер. Үч киши барды. Олар отурып, ондан-мундан гүррүң эдйәрдилер. Ики Җахан Гүнеши Серверимиз оларың туруп гитмеклери үчин отага гирип-чыкярды. Эмма олар бу херекетден маны чыкарҗак боланокдылар. Серверимиз саллаллаху алейхи веселлем Энелеримизиң отагларына еке-еке айланып гелсе-де, олар ене-де геплешип отырдылар. Ич гысдырҗы бу хадыса үчин Алла Тагала «Ахзаб» сүресиниң 53-нҗи аяты-җелилесини назыл этди:

   «Эй, иман гетиренлер! Пыгамбериң өйлерине нахара чагырылман, вагтына серетмән гирмәң. Диңе чагырылан вагтыңыз гириң. Нахары ийип, деррев дагаң. Сөхбет эдип отурмаң. Чүнки бу херекетиңиз Пыгамбери гынандыряндыр. Эмма о (сизе муны айтмакдан) утаняндыр. Эмма Аллах хакы сөзлемекден чекинмез. Пыгамбериң аялларындан бир зат ислән вагтыңыз пердәниң аркасындан исләң. Бу хем сизиң калпларыңыз хем-де оларың калплары үчин хас тәмиз чемелешмедир. Сизиң Аллахың Ресулыны гынандырмагыңыз ве ондан соңра онуң аялларыны никаламагыңыз асла дүрс болмаз. Чүнки бу Аллахың хузурында улы бир гүнәдир».

    О гүнден башлап, Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Сервермизиң машгалалары, мөмүнлериң Энелери пердәниң аңырсына чекилдилер. Кыямата ченли гелҗек Ыслам аялларына нусгалык гөрелде гөркездилер. Ынсанлык мертебесини шейле инчелик билен горадылар. Намыс тымсалы пәкизе өмүр сүрдилер. Гөзлер ве көңүллер ысламың бу гөзелликлери биле  рахатлык тапды. Ысламъет шу өлчеглер биле багтлы болды. Ынсан гадры диңе шу шекилде билинди. Ынсан ынсанлык мертебесине етди.

*******************

   Зейнеп бинти Җахш разыяллаху анха Энемиз ыбадата берлен, таква машгалады. Көп непил намаз окап, непил оразаны көп тутарды. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз бир гүн месҗитде диреге даңылан бир йүп гөрүп:

   -Бу йүп нәме?!-дийип сорады. Эсхабы-Кирам-да:

   -Зейнеп Энемизиңки-дийдилер. -Намазда аяк үстүнде дуруп ядансоң, шу йүпден тутяр-дийип, сөзлериниң үстүни етирдилер. Серверимиз бу херекети халаман:

   -Ыбадатда бейле кынчылыга гирилмез. Бу йүпи чөзүң. Гүйҗүңиз етдигиче аяк үстүнде намаз кылың-дийди.

   О вепадар янёлдашды. Хакыкаты сайларды. Догручыллыкдан айрылмазды. Бир гүн мынапыклар Хезрети Айша разыяллаху анха Энемизе төхмет атдылар. Ики Жахан Гүнеши Серверимиз бу меселеде Хезрети Омар, Хезрети Осман, Хезрети Алы разыяллаху анхум дагыларың пикирлерини сорады. Шол аралыкда Хезрети Зейнеп разыяллаху анха Энемизиң хем пикирини билмек иследи. Шонда Зейнеп Энемиз бүтин ынсанъете нусга болҗак шу җогабы берди:

   -Эй, Ресулаллах! Мен эшитмедигими эшитдим, гөрмедигими гөрдүм диймекден Аллаха сыгынарын. Бу хусусларда өзүми горарын. Ол хакында хайырдан башга хич зат билмейәндигиме, Аллахдан ант ичйән-дийди.

   Бу җогап хем Хабыбы-Экбер саллаллаху алейхи веселлем Серверимизи хем-де Хезрети Айша разыяллаху анха Энемизи җуда бегендирди.

****************

    Зейнеп бинти Җахш разыяллаху анха Энемизиң иң артыкмач хәсиетлериниң бири-де, онуң җомартлыгыды. О дүнйә малына үнс бермезди. Эл иши биле гүнүни доларды. Тикин-тикмек ялы эл ишлерини эдерди. Элине дүшени Аллах ёлунда гарып бичәрелере дагадарды. Бүтин өмрүне сахаватлы болуп яшады. Пайламак, бермек онуң үчин улы леззетди. Хезрети Айша разыяллаху анха онуң җомартлыгы хакда шейле диййәр:

   -Мен диндар болуп яшамак меселесинде Зейнепден хас хайырлы, ондан хас көп Аллахдан горкан, ондан хас догры сөзли, гарындашың хакына ондан хас көп үнс берйән, Аллахың разылыгыны газанып билмек үчин пакырлара ондан хас көп садака берен аял гөрмедим.

     Ене-де онуң җомартлыгыны орта гоян бир вака-да шудур:

   Хезрети Омар разыяллаху анху сахабалара хазынадан айлык белләпди. Ол Зейнеп Энемизе-де ондан иберди. Зейнеп Энемиз бейле көп пулы гөрүп, гең галды-да:

   -Аллах Омары багышласын. Бейлеки доганларымың-да пайы мунуң ичиндеми?-дийип сорады. Пулы гетиренлер:

   -Ёк! Буларың хеммеси сизиңки-дийдилер. Зейнеп Энемиз:

   -Субханаллах!-дийип, өртүги билен йүзүни япып хызматчысына:

   -Элиңи сок-да, пулдан бир гашавуч ал-да, пылан огулларына әкит. Бир гысымы ал-да, пылана бер-дийип, гарындашларына ве хоссарсызлара дагатды. Халтада хич зат галмады. Хызматчысы:

   -Эй, мөмүнлериң Энеси! Аллах сизи багышласын. Мунда бизиң-де пайымыз бар-дийди. Зейнеп Энемиз:

   -Халтаң дүйбүнде галанлар-да сениңки болсун-дийди ве пулуның хеммесини дагатды.

   Хезрети Омар разыяллаху анху Зейнеп бинти Җахш разыяллаху анха Энемизиң бу херекетинден хошал болуп, мүң дирхем ене гетирди. Онуң гапысында дурды, салам берип:

   -Иберен пулларымы дагадандыгыңы эшитдим. Булары элиңде сакла-дийди.

    Зейнеп разыяллаху анха о пулы-да әтияч эелерине пайлады. Үстесине-де эллерини галдырып, җан дил биле шейле дога этди:

    -Аллахым! Мундан бейләк мен Омарың ыхсаныны алмалы болмайын. Чүнки бу дүнйә малы бир питнедир-дийди.

   Канагат ве җомартлык улы бир хазынады. Пакыры, ёксулы бегендирмек ики җаханың багтыярлыгына эе болмакды. Аллах үчин бермек, пайламак онуң иң улы леззетиди.

    О шейле бейик хәсиет айратынлыкларына эеди. Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз арадан чыкандан соң, оңа илкинҗи говушан Энемиз одур. Хезрети Зейнеп разыяллаху анха "Маңа иң илкинҗи говушҗагыңыз голы узын боланыңыздыр" диен, хикметли сөзлер хитап эдилен ынсан хөкмүнде довамлы ятланды. Голы узын болмак җомартлыгы үчин айдылыпды.

   Зейнеп бинти Җахш разыяллаху анха Энемизиң җан-дилден эден догасы Аллах хузурында кабул эдилди. Шондан соң көмек пул алмады. Хиҗретиң 20-нҗи йылында 53 яшындака, Мединеде арадан чыкды. Җыназа намазыны Хезрети Омар разыяллаху анху окады. Җеннетул Бакы габрыстанына депин эдилди. Керемли Хак шепагатларына лайык эйлесин. Әмин.