Умми Хабыба разыяллаху анха иманда сабырың, дурнуклылыгың, бердашлылыгың иң говы нусгасыны берен Энемиз… Өмри бойдан баша ыбадата бесленен зенан… Ынанҗы угрунда пакырлыга, ялңызлыга дөз гелен, мүшрүк машгаласына ве мүртед (дининден дәнен) әрине боюн эгмейән иман пидакәри, мухаҗир зенан сахаба… Хебешистанда вагты гайыбы ника билен Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң машгала халкасына гирен ве мөмүнлериң Энеси болмак мертебесине етен багтыярлардан… Курайыш билен арадакы бузларың эремесине себәп болан Энемиз…

    Ол бисетден (Пыгамберликден) он еди йыл өң Мекгеде дүнйә инди. Чын ады Ремле болуп, какасы Курайшың баштутаны Эбу Суфян ибни Харбдыр. Эҗеси Сафия бинти Эбил-Асдыр. Хезрети Осман разыяллаху анхуның дайзасының гызы, Муавия разыяллаху анхуның гыз доганыдыр.

    Ол илкинҗи мусулманлардандыр. Өзи Ыслам билен шереплененде хениз эне-атасы мусулман болмандылар. Онуң еке өзи ынанҗы угрунда гөрешип, сансыз хупбатлара дөз гелмели болды. Шонда-да динине иңңәң гөзи ялы-да зепер етирмеди.

     Ол илкинҗи гезек Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң дайзасының оглы Убейдуллах ибни Җахша дурмуша чыкды. Курайшың җебир-җепалары етҗек дереҗесине етенде, Хебешистана гидйән икинҗи тапгыр билен хиҗрет этдилер. Шейдип, Неҗашының үлкесинде ынанчлары боюнча ислейишлери ялы яшап башланларында, гызы яланча инди. Оңа Хабыба дийип ат гойдылар. Шундан соң Ремле адына дерек ил ичинде Умми Хабыба ады билен таналды. Шу ат билен мешхур болды.

    Умми Хабыба разыяллаху анха Хебешистандака бир гиҗе дүйшүнде әриниң йүзүниң гап-гара боландыгыны гөрди. Өзиче ёрҗак болмады. Эмма муны әриниң халының үйтгеҗекдигинииң бир ышараты хасап этди. Ирден туранда әри оңа:

   -Эй, Умми Хабыба! Мен динлери деңешдирип гөрдүм ве християн болдум. Сенем християн бол-дийди. Эгер шейтсе баяҗакдыкларыны айтды.

     Умми Хабыба разыяллаху анха оңа зерре ялы-да әхмиет бермеди. Пакырлыга, өлүме разыдыгыны, йөне динини дүнйә билен чалышмаҗакдыгыны ачык айтды. "Валлахы (Алладан ант ичйән) сенде хайыр ёкдур" дийип, дүйшүни хабар берди. Иманы угрунда хич хили икирҗиңленмән дүнйә малы үчин динини үйтгеден әринден айрылышды.

     Умми Хабыба разыяллаху анха ватанындан энчеме километр узакда гызы Хабыба билен бирликде еке галды. Өрән кын гүнлери башдан гечирди. Муртед (дининден дәнен) әри оңа талагыны берди. Залымлык билен онуң хорланып өлерине гарашды. Эмма ол акмак киши Алла Тагаланың өзүне сыгынан, даянан ве бил баглан гулуны иң аҗап шекилде гораҗакдыгыны билмейәрди.

    О мерхеметлилериң иң мерхеметлиси болан Аллах җелле җеләлуху Умми Хабыба разыяллаху анханы хемаятына алып горады. Әри ондан өң өлди.

    Хебешистанда ялңыз яшаян вагтларында бир гиҗе дүйшүнде Умми Хабыба разыяллаху анха "Эй, Уммул муьминин, ягны эй, мөмүнлериң Энеси!" диен сес эшидилди. О-да муны Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем маңа өйленер дийип ёрды. Иддет гүнлери гутаранда, гарашмага башлады. Хич киме хич зат диймеди.

    Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз сахабаларың әхлиси билен якындан гызыкланярды ве оларың гүзеранына гөзегчилик эдйәрди. Олардан хабар алып, олара гол-ганат герип, хемаятына алмага чалышярды. Серверимиз бу аял сахабаның хем башындан геченлери өвренди. Онуң иманыны говшатмандыгына, динини дүнйә чалышмандыгына өрән бегенди. Иманы угрундакы гөрешлериниң гайтаргысы хөкмүнде оны мөмүнлериң Энеси болмак мертебеси билен сылагландырмак иследи. Хебешиң хөкүмдары Неҗаша ики саны айры-айры хат язып, хиҗретиң единҗи йылында Амр ибни Умеййе биле иберди.

    Хатының биринде Неҗашыны имана чагырярды. Бейлекисинде болса мухаҗир болуп гелен Умми Хабыба разыяллаху анха өйленҗекдигини ве онуң билен никасыны гыймагыны, шейле-де ол ердәки мусулманларың Мединә иберилмесини ислейәрди.

    Мединеден ёла чыкан илчи Хебешистана барды. Неҗашы көшгүнде илчини кабул этди ве хатлары хормат билен алып окады. Онуң йүзүнде хидаят нуры парламага  башлады. Чүнки онуң Җафер ибни Эби Талыбың башлыклыгында озалкы гелен мусулманлардан Ысламьет хакында эп-эсли маглуматлары барды. Неҗашы келимейи-шехадет гетирип, мусулман болды.

    Ики жаханың Гүнеши Серверимизиң биринҗи ислегини ерине етирен Неҗашы икинҗи арзувыны-да хакыката өвүрмек үчин дерхал херекете гечди. Хызматкәрини Умми Хабыба разыяллаху анханың янына иберди ве оңа:

   -Мен Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң эмри эсасында сизи оңа никаламак маңа буйрулды. Яныңыза бир векил тайын эдиң-дийип язды. Умми Хабыба разыяллаху анха бу хабара җуда бегенди. Голундакы ики билезигини хабары гетирен кенизеге бушлук хөкмүнде берди. Шу чака ченли чекен җебирлерини унутды. Улы Аллаха хамд-сеналар этди ве Халыт ибни Саиди өзүне векил тайын этди.

   Неҗашы үлкесиндәки әхли мусулманлары топлады. Ресуллах саллаллаху алейхи веселлемиң векили хөкмүнде өзи чыкыш этди. Онуң ызындан Энемизиң векили Халыд ибни Саид разыяллаху анху кәбир затлар айтды. Соңра 400 дирхем билен Умми Хабыба разыяллаху анха Энемизиң Ресулы-Экрем Серверимиз биле никалашандыгы ыглан эдилди.

   Бу багтыяр Ника хиҗретиң единҗи йылында хакыкат йүзүне гечди. Неҗашы чагырланлара той зыяпатыны берди. Умми Хабыба разыяллаху анха Энемиз үчин букҗалар тайярладып, эртеси гүн бейлеки мухаҗирлер билен бирликде гәмилере мүндүрип, Мединә угратды. Җар атлы гәми дуралгасына ченли гәмилер билен гелен мухаҗирлер дүелере мүнүп, Мединейи-Мүневверә етишдилер. Олар улы шатлык билен гаршыландылар. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз  Умми Хабыба разыяллаху анха Энемизи бир отага ерлешдирди.

    Умми Хабыба разыяллаху анха Энемиз иманда сабырлылыгың, дурнуклылыгың нетиҗесини хениз дүнйәде вагты гөрди. Мөмүнлериң Энеси болуп, чекен җебри-җепаларыны унутдырҗак сөйгә говушды. Ол Ики Җаханың Гүнеши Сервермизиң дөвлетханасында багтлы гүнлерини яшады. Рахатлык хем багтыярлык ичинде дөрт йылыны гечирди.

    Энемиз говшан бу ныгматының шүкрүни берип билмек үчин Серверимизе хызмат эденде өрән үнсли болуп, ялңышмазлыга җан этди. Онуң сөйгүсинде ве хызматында көңлүни авлап билмек үчин бакышларыны, эдим-гылымыны, эдасыны, седасыны, ербе-ер этмәге чалышды. Онуң сөйгүсине тозан дегирмеди. Үстүнде отурян дүшегине-де хормат этди. Онуң хер херекетинде, хер сөзүнде сересаплылыгы гөзе гөрүнип дурды. Оны нәрахат этҗек, хат-да задына-да хорматсызлык хасапланҗак хич херекет этмезлиге гайрат этди. Онуң  какасы билен арасында болуп гечен ине, шу хадыса бизиң үчин нусга аларлык гөрелдедир. Хадыса шейле болуп гечди.

  Мекгели мүшрүклер сөйгүли Пыгамберимиз биле баглашан Худайбие ылалашыгының бир маддасыны бир тараплайын хасапландыклары үчин хасаба алмандылар. Олар әхтлешмәни бозандыклары үчин хасрата чүмдилер. Олар антлашманы тәзелемекчи болуп баштутанлары Эбу Суфяны бу иш үчин Мединә ибердилер.

   Эбу Суфян хениз мусулман болмаса-да, Пыгамберимизиң гайын атасы болярды. Чүнки ол Умми Хабыба разыяллаху анха Энемизиң какасыды. Эбу Суфян бу меселеде хич ким көмек этмесе-де, гызының Русулаллах саллаллаху алейхи веселлем биле гөрүшмегине арачы болҗакдыгына бил баглаярды. Ол шу хыяллары билен Мединә гелди.

   Илки Хезрети Эбу Бекир ве Хезрети Омар разыяллаху анхум Эзизлеримиз билен гөрүшди. Олардан бу меселеде өзүне көмек эдер ялы хич кими тапмады. Рухдан дүшүп, гызының гапысыны какды. Какасыны бирден гаршысында гөрен Умми Хабыба Энемиз бир пурсатың ичинде нәме этҗегини билмән алҗырады. «Ичерик салмалымы я салмалы дәл?» дийип икирҗиңленди. Шол пурсат какасының мусулманлара чекдирен күлпетлери ядына дүшди. Ол ысламың душманы болан какасына нәхили чемелешмели?

  Хер кесиң ери беллиди. Ол бир атады, эмма мүшрикди. Умми Хабыба разыяллаху анху Энемиз шейле пикирлери серинде айлаян пурсаты бирден ганындакы мерхемет дамарлары юмшап, какасына ичерик гирмәге ругсат берди. Чүнки хер нәме-де болса какасыды.

  Эбу Суфян ядавды. Ол узак хем тапдан дүшүрйән ёлуң ёлагчысыды. Гөзи ердәки дүшекчә дүшүп, отурмакчы боланда, гызы муңа ругсат бермеди. Чүнки ол дүшекче Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң хемише отурян дүшекчесиди. Умми Хабыба разыяллаху анха ол мукаддес дүшекчеде мүшрик какасының отурмасына көңли разы болуп билҗек дәлди. Гызының бу херекетине дүшүнмедик какасы:

   -Гызым, мен дүшүнмедим. Сен дүшекчәни менденми я менден дүшекчәни гысганярмың?-дийди.

  Умми Хабыба разыяллаху анха эден херекетиниң биманы дәлдигини дүшүндирип шейле жогап берди:

   -Кака, бу Ресулаллахың дүшекчесидир. Сен бу мүбәрек ере отурмага лайык дәлсиң.

 Бир мүшрүгиң Ресулаллахың дүшекчесинде отурмагына разылык берип билҗек дәл.

  Эбу Суфян гызының динине баглылыгына, Пыгамбере болан сөйгүсине, хат-да онуң задына-да хормат эдишине гең галды. Бу нәхили сөйги? Онуң задына-да хормат этмек.. Бу нәме диймек боляр? Бейле сөйгүни нәдип дөредип болар?.. Эбу Суфян Пыгамберимиз саллаллаху алейхи веселлеме дегишли болан кичиҗик зада-да шейле мәхир сиңдирилмегине асла акыл етирип билмеди. Гахардан яңа ярылайҗак болуп:

   -Гызым, сен җуда үйтгәпсиң. Саңа яманлык ёкушыпдыр-дийди. О-да:

   -Ёк, кака, Алла маңа яманлыгы дәл-де, ысламың ышыгыны несип этди. Сен хенизем эшитмейән, гөрмейән, агачдан ёнулан бутлара чокунмагыңы довам эдйәрсиң. Сениң ялы акыллы-башлы бири нәдип ысламың нурундан узакда галып билер?-дийди.

  Гызының бу сөзлерине гахары етҗек дереҗесине етен Эбу Суфян:

   -Аталарымың сыгындыкларындан йүз өврүп, Мухаммедиң динине гир-диййәңми? Шейлеми?-дийди-де, кинедир, йигренҗини диле гетирип, өз ёлуна гитди. Эмма ол гелҗекде хакыката гөз етирҗекди. Гызының айданларының зерурдыгына о-да ынанҗакды. Ысламың нуруна говушмагың заманы геленде гызының Ресулаллахың задына гөркезйән садакатына ве хорматына о-да бегенҗекди...

  Аллаха ве Ресулына иманда нәхили дурнунклылык!... Нәхили сөйги!... Нәхили хормат!... Ата-да болса, якын гарындашам болса, бир мусулманың мүшрүк кимсә хормат этмезлиги, мүшрүгиң янында орун алмазлыгы, иманда дурнуклылыгың гөрелде аларлык нусгасы...

***********************

    Умми Хабыба разыяллаху анха Энемиз аҗайып хәсиетли, фазылетли аялды. Ол Фахри Каинат Серверимизе мухаббетини, дурнуклылыгыны ве йүрекден баглылыгыны онуң ёк еринде-де гөркезерди. Ол арасса калплы мөмүне болуп яшады. Онуң Серверимизе дурмуша чыкмагы Эбу Суфян ве ковмуның ыслама имринмеклерине себәп болды.

  Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз оңа өйленен гүни шу аяты окапды. «Аллах сизиң билен душманларыңызың арасында якын вагтларда достлугы эмеле гетирер. Аллах гүйҗи етендир. Аллах көп багышлаяндыр. (“Мумтехетине” сүреси: 7-аят)

    Умми Хабыба разыяллаху анха Энемизиң Серверимиз билен машгала гурмагы какасы Эбу Суфяның калбына хем-де Курайышлыларың арасына сөйги тохумыны атыпды. Бу якынлашмагада себәп болупды.

     Мекгәниң фетх эдилен гүни бу сөйги ве якынлык багы мивелерини бермәге башлады. Курайшың хорматланян адамларының буз ялы доңан пикирлеринде чөзүлиш пейда болды. Арадакы бузлар эреди. Кине, йигренч өз ерини сөйгә гойды. Якынлык хем ыссы мәхир кемала гелди. Мекгә ган дөкүлмезден, фетх эдилди. Эбу Суфян ве Курайшың абрайлы адамларының көпүси мусулман болды. Ине, Умми Хабыба Энемизиң имандакы сабры ве дурнуклылыгы шейле аҗайып мивелери берди.

    О, Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизден хадыслар ят тутды ве роваят этди.

       Бир роваятда 85, башгасында 30-а якын хадысы-шериф накыл этди. Булардан 3 санысының манысы шейледир:

*Умматыма кынчылык дөретмеҗекдигини билсем, хер намаз вагты мисвак уланмакларыны эмир эдердим.

*Ынсан огулларының ягшылыгы весьет эдип, яманлыкдан йүз дөндүртмесинден ве Аллахы зикир этмесинден соңкы әхли геплән геплери өзүне зыяндыр.

*Хер гүн парзларындан башга он ики рекеат непил намазыны кылан кимсе үчин Җеннетде бир өй гурлар.

*****************

     Умми Хабыба разыяллазу анха Энемиз юмшак хәсиетли, нәзик аялды. Ол хиҗретиң 44-нҗи йылында доганы Муавия разыяллаху анхуның халыфалыгы вагтында кеселледи. Шол вагтда яшап йөрен Энелеримиз болан Умми Селеме ве Хезрети Айша разыяллаху анхадан халаллык ислемек үчин олары чагыртды ве мылайым шекилде:

   -Аялларың арасында нәме болян болса, бизиңем арамызда болан болмагы мүмкин. Билмезликден арамызда эйле-бейле зат гечен болса, багышламагыңызы ве хакыңызы халал этмегиңизи ислейәрин, догаларыңыза гарашярын-дийди.

   Айша Энемиз халал эдйәндигини ве хакына хайыр догалар этҗекдигини айданда Умми Хабыба разыяллаху анха Энемиз: «Мени шат этдиң, Аллах-да сени шат этсин»-дийди.

   О, сөйгүсини, ыхласыны ве нәзиклигини соңкы  непесинде-де элден бермеди. Херекетлеринде мылайымлыгыны хем гөзел ахлагыны горамага гайрат этди. Ол паны дүнйәден бакы әлеме шейле нәзик херекетлери билен гөчүп гитди.

    Мединейи-Мүневвереде 664-нҗи Милады йылында 73 яшларында арадан чыкды. Ол Җеннетул-Бакы габрыстанлыгында депин эдилди. Керемли Хакдан шепагатларыны ныяз эдерис. Әмин.