Сафийя бинти Хуйей разыяллаху анха Энемиз-де есирликден соңра азатлыга чыкан багтыярлардан.. Ковмуна дерек Аллахың Ресулыны сайлан иман әри болан аял сахабалардан... Докмәде, җомарт, зехинли, нәзик, эденли ыслам зенанасы... Нәзиклиги хем сабыры билен нусга болан Энемиз...

    О, Хезрети Харун алейхиссаламың неслинденди. Какасы яхуды кабылаларындан Бени Надириң баштутаны Хуйей ибни Ахтаб, эҗеси-де Бени Курайзе кабыласының хорматлыларындан Берре бинти Семранды. Эне-ата тарапындан хормата мынасып несли барды, Мединеде доглупды.

   Хиҗретден соңра эдилен әхтлешмә вепа бермәндиклери үчин яхудилер Хайбара сүрүлипдилер Сафийя-да кабыласы билен Хайбара гидипди.

  Сафийя хәсиетиниң ажайыплыгы хем-де машгаласыныңдыр, кабыласының ичинде артыкмачлыгы себәпли хеммелер тарапындан сөйүлйәрди. О илки Хайбарда мешхур шахыр хем гошунбашы Селлам ибни Мишкем билен нышанланыпды. Ондан айрылышандан соң, «эл-Камус» галасының гошунбашысы Кинане ибни Эбил Хукайка дурмуша чыкды.

   Ол шо дөвүрлерде бир дүйш гөрди. Дүйшүнде Мединеден доган ай гелип, онуң отагына гирйәр. Эртеси гөрен дүйшүни адамсына гүррүң беренде, Кинане гахарланып:

   -Сен Хиҗазың Мәлиги Мухаммеде бармак ислейәңми? Онуң әриң болмагыны ислейәрмиң?-дийип, юмрук билен йүзүне елмейәр.

   Сафийя гөзүни гөгерден агыра сабыр этди. Чүнки дүйш оңа җуда тәсир эдипди. Ол ысламың нуры билен айдыңланмак вагтының якынлашандыгыны гөйә дуйян ялыды. Шо себәпден Сафийя җуда якын гүнлерде көңлүниң ыслам ышкы биле айдыңланҗагына чүрт-кесик ынанмага башлады. Гелҗекдәки болуп гечҗек  хадысалар оны ыслама говушдырып, хат-да мөмүнлериң Энеси болмак мертебесине етирҗекди. Онуң бу шерепе мынасып болмагы хакыкат йүзүнде шейле амала ашды:

    Хиҗретиң 7 йылында Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз Хайбара йөриш этмегиң карарына гелди. Мединеден гиден Бени Надыр ве Бени Курейза Яхудилери Хайбарда-да көшешмедилер. Олар питнелерини довам этдирдилер. Эдилен әхтлешмә әхмиет бермедилер, Курайыш биле дил бирикдирип мусулманларың сөвда кервенлерини саклады.

   Шундан соң ики Җаханың Гүнеши Серверимиз яхудилериң якан отларыны өз ерлеринде, өз оҗакларында сөндүрмек, дузакларыны пуҗа чыкармак хем-де Шам сөвда ёлуны эмниете (аркайынчылыга) алмак үчин Хайбары фетх этмеги зерур хасаплады. Эсхаби-Кирам энтек Худайбиеден яңы геленсоң ядавды. Эмма ылахы эмир гелип, белли карар чыкарылыпды.

   Шу себәпден эсхаб тәзеден өзүне гелип, Хайбарың үстүне херекет эдилди. Бу сапара Умми Селеме разыяллаху анха Энемиз хем гатнашды. Ол Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз биле ёлагчылыга чыкды.

   Хайбарда алдым-бердимли чарпышыклар болды. Бу сөвешде хезрети Алы разыялаху анху әгирт улы гахрыманчылык гөркезди. Сөвешде он бәш мусулман шехит эдилди. Йүзе якын яхуди өлдүрилди. Энчемеси есир алынды, ганыматлар (олҗалар) эле салынды. Сафийя-да бу есирлериң арасындады. Онуң какасы хем әри өлдүрилипди. Олҗаларың ве есирлериң хеммеси бир галада җемленилди.

    Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз сыясы тактика хөкмүнде кабыланың ковумларының баштутанларының гызларына өйленип, гарындаш болуп, оларың көңүллерини Ыслама ымсындырмага чалышярды. Шу себәпли Серверимиз саллаллаху алейхи веселлем Сафийя билен гөрүшмеги арзув этди. Билал Хебеши разыяллаху анхудан оны гетирмегини хайыш этди.

    Билал разыяллаху анху Сафийяны дайысының гызы билен билеликде Серверимизиң хузурына гетирйәркә, яхуди эркеклериниң өлен җесетлериниң янындан гечдилер. Сафийяның янындакы аял өли җесетлери гөрүп, йүз-гөзүни дырначаклап, дады-перят этмәге башлады. Үсти башыны гара гум этди. Рахмет Пыгамбери Серверимиз  онуң бир халыны гөрүп, Билал разыяллаху анха:

   -Эй, Билал! Сенде рехим этме дуйгусы ёкмы? Бу аяллары нәме үчин өлүлериң янындан гечирдиң? Булары шейдип гетирмелимидиң?-дийди. Серверимизиң бу сөзлеринден онуң хошал дәлдиги дуюлярды.

   Сафийя бинти Хуйей гаты горканлыгына серетмезден өрән парахат гөрүнйәрди. Хузура чыкарыланда, Серверимиз онуң үстүне баш атгы өртди ве ысламети дүшүндирди. Соңунда-да шейле теклип этди:

   -Эй, Сафийя, эгер мусулман болсаң, сени өзүме аял эдип алмагы пикир эдйәрин. Эгер диниңде галмагы ислесең, сени бошадып ковмуңа  иберйәрин-дийди.

   Рахмет ве Мерхемет пыгамбери Серверимиз эгер ислеседи, оны кенизек хөкмүнде янында саклап билерди. Эмма ол бейтмеди. Чәресиз галан кимсә нәхили чемелешмелидигини төверегине нусга хөкмүнде гөркезди. Есир алнан ынсанлара-да ынсанларча серетмегиң хөкмандыгыны, шейле-де ынанч меселесинде хер кесиң өз ыкбалыны өзи чөзмелидигини бир өлчег хөкмүнде орта гойды. Серверимиз хер ваканы ысламың гөзелликлерини яймак үчин пурсат билди ве ондан пейдаланды.

    Сафийя бинти Хуйей өрән медениетли хем зехинли аялды. Ол бу теклибе асла гең галмады. Чүнки о, Ресулаллахың машгалаларының арасына гошулҗагыны, Мединеден доган айың отагына гиренини дүйшүнде гөрүпди. Ол хич хили икирҗиңленмән:

   -Эй, Аллахың Ресулы! Сен мени ысламыете чагырмазыңдан өң мен мусулман болмагы арзувлап, сени тассык эдипдим. Яхудилар билен мениң хич хили багланышыгым галмайшы ялы, олара мәтәчлигим-де ёкдыр. Хайбарда не какам, не-де доганым бар. Сиз мени азатлыга чыкардыңыз. Мениң үчин Аллах ве Ресулы азат болмакдан ве ковмума дөнмекден хас сөйгүлидир-дийди.

  Фахра-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз Сафийяның мусулман боланына өрән бегенди. Оны дерхал азатлыга чыкарды. Соңра никасына алып, мөмүнлериң Энеси болмак мертебеси билен шереплендирди.

   Хайбардан Мединә гайтмаклык башланды. Сафийя разыяллаху анха Энемиз Хайбардан бирнәче мензил узаклашянчалар дүшлемезлиги Серверимизден талап этди. Он ики мил узаклыкда «Эс-сахба» төверегинде дүшледи.

   Умми Селеме разыяллаху анха Энемиз Сафийя разыяллаху анханы гелин ялы безәп, атырлар сепип тайярлады ве Серверимиз үчин гурлан чадыра гетирди. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз илки онуң калбындакы горкусына теселли берди. Илкинҗи дүшленилмели ерден нәме себәпден узаклашмагы исләндигиниң себәбини сорады. Сафийя разыяллаху анха Энемиз-де:

   -Эй, Ресулаллах! О ери Хайбара җуда якынды. Яхудилерден сизе зыян гелер өйдүп ховатыр этдим-дийип, җогап берди.

   Эртеси гүн мүмкинчилиге гөрә, той зыяпаты берилди. Чигиди чыкарылан хурмалар яг билен гарышдырылып, лезетли нахар хөдүр эдилди.

*******************

      Бу горкы диңе Сафийя разыяллаху анха Энемизде дәлди. Эбу Эйюп Эл-Энсары разыяллаху анху-да шол эндишәни калбында гөтерйәрди. Ол шу себәпден өзүне везипе берилмедигине гарамаздан, Серверимизиң чадырының төверегинде эртире ченли нобат тутды. Ики жаханың Гүнеши Серверимиз Эбу Эйюп Эл-Энсары разыяллаху анхуны эйләк-бейләк гезим эдйәркә гөрүп, онуң бу вагтда нәме себәпден аяк үстүнде гезип йөрмегиниң себәбини сорады. О-да:

    -Эй, Ресулаллах, сизе бир яманлык гелмегинден горкуп укламадым-дийди.

   Серверимиз Эбу Эйюбың бу парасатлы херекетинден җуда хошал болды. Онуң мухаббети Серверимизиң инче дуйгусына тәсир этди. Ики Җаханың Гүнеши саллаллаху алейхи веселлем оңа:

    -Аллах-да сени горап сакласын-дийип, дога этди.

    Рахмет Пыгамбери Серверимиз Сафийя Энемизе өрән мерхеметли ве алыҗенапды. Энемизден:

    -Йүзүңдәки ыз нәме?-дийип соранда, ол:

   -Кинаның юмругының ызы, ол гөрен дүйшүми гүррүң беренимде гахардан яңа маңа: «Сен диңе Хиҗаз хөкүмдары Мухаммеде бармак ислейәрсиң» дийип, йүзүме юмрук билен емледи. Бу шол юмругың ызыдыр-дийди.

***************

    Сафийя разыяллаху анха Энемиз Мединейи Мүневверә геленде Харисе ибни Нуманың өйүне ерлешдирилди. Аяллар оны гөрмек үчин гелип, «Хош гелдиң» диййәрдилер ве гутлаярдылар. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң бейлеки аяллары-да гелипдилер. Хезрети Айша разыяллаху анха Энемиз шол пурсатларда дашары чыкды. Рахмет пыгамбери Серверимиз ызындан чыкып оңа:

-Эй, Айша, Сафийяны нәхили гөрдүң?-дийип сорады. О-да:

-Бир яхуди гызындан башга зат дәл-дийип, җогап берди. Серверимиз муңа җуда гынанып:

-Бейле дийме, эй Айша! О мусулман болды ве ысламы халыс йүрекден кабул этди-дийди.

****************

    Сафийя разыяллаху анха Энемиз ыслам билен шереплененден соң, өрән таква мусулман болды. Вагтыны ыбадат хем зикир билен гечирди. Яхуди дийилмеклиги оны ынҗытярды. Бир гүн Хезрети Айша разыяллаху анха биле Хезрети Хафса разыяллаху анха Энелеримиз өзлериниң курайышдандыкларыны ве Ресулаллах саллаллаху алейхи  веселлемиң  диңе аялы болман, эйсем шол бир вагтың өзүнде гарындашыдыкларыны айдып, онуң көңлүни ынҗыдыпдырлар. Серверимиз өе геленде оны аглаян халында гөрүп, себәбини сорады. Сафийя Энемиз ягдайы айданда, Мерхемет Пыгамбери Серверимиз оңа:

-Сен хем олара Харун алейхис салам атам, Муса алейхис салам дайым, Мухаммет саллаллаху алейхи веселлем-де адамым дийсең болмадымы?!-дийди. Серверимиз шу  сөзлери билен оңа теселлеи бермәге, йүрегиндәки гам-гуссаны гидирмәне чалышды.

   Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз Сафийя разыяллаху анха Энемизе хемише нәзиклик билен чемелешерди. Хер пурсатда оңа хемаят этди. Аялларының арасында болян хадысаларда хемише оны горады.

   Бир гезек ёлагчылыкда Сафийя разыяллаху анха Энемизиң дүеси ярамады. Багрыны ере берди-де ятыберди. Зейнеп разыяллаху анха Энемизиң-де артыкмач дүелери барды. Серверимиз бирини Сафийя бермегини соранда, Зейнеп Энемиз:

-Мен шу яхуди гызына дүйәми берейинми?-дийип, гаршылык гөркезди. Серверимизиң онуң бу херекетине йүреги гыйылды ве 2-3 айлап онуң янына гитмеди.

****************

     Бир гезегем Айша разыяллаху анха Энемиз Сафийя разыяллаху анханың боюның гысгалыгы билен багланшыклы бир затлар дийди. Серверимиз оңа:

   -Эй Айша, шейле бир зат айтдың вели, оны деңзе атсаң, сувыны хапалар-дийди.

  Сафийя разыяллаху анха Энемиз юка йүреклиди. Гөзи док, җомартды. Дүнйә малына үнс бермезди. Ики Җаханың Гүнеши Серверимизиң машгаласы болмак шерепине етенсоң, максадыны ахыръет сагадатына йөнелдипди. Хакыкы дурмушың ахыръетдедигине, бу дүнйәниң гелди-гечер, ахыретиң бакыдыгына чүрт-кесик ынаныпды. Сафийя разыяллаху анха Энемиз гыммат бахалы шай-сеплериниң әхлисини Серверимизиң гызы Хезрети Патма разыяллаху анха ве бейлеки аялларына совгат хөкмүнде пайлашдырды.

   О Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизи җуда сөерди. Оңа җан-дил билен хызмат этмек ислейәрди. Сүйҗи нахарлар биширерди. Биширен нахарларындан Серверимизе-де иберерди. Ондан айрылмак ислемезди. Бир гүн Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз месҗитдекә оны гөрмәге гитди. Бир сагат төвереги янында галды. Соңра өйүне гитмек үчин ругсат сорап еринден турды. Өйи бирнеме дашыракды. Дашары болса гараңкыракды. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз Сафийя Энемизи гиҗеликде еке гойбермезлик үчин, о-да аяк үстүне галды.

   Умми Селеме разыяллаху анха Энемизиң отагының өңүне геленлеринде месҗидиң гапысында энсардан ики киши билен габатлашдылар. Сахабалар Серверимизи бирахат этмезлик үчин салам берип, чалтлык билен ёлларыны довам этдирдилер. Фахри-Каинат Серверимиз саллаллаху алейхи  веселлем олара шейле сесленди:

   -Дуруң, ховлукмаң!.. Янымдакы аялым Сафийя бинти Хуйейдир. Сахабалар:

   -Субханаллах!.. Биз Аллахы пәклейәрис, эй, Ресулаллах-дийдилер. Шейтмек биле олар өзлериниң бейнилерине нәдогры пикирлериң гелмедигини билдирмек иследилер. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз-де оларың мысалында умматына дерс бермеги ве олар үчин бир өлчег болмасыны арзув эдип:

   -Шейтан ынсаның беденинде айланян ган ялыдыр. Мен сизиң көңлүңизе шейтаның шүбхе окламагындан горкдым-дийди. Эсхабыны бу сөзлери биле хем тәмизлиге чыкарды хем-де ынсаның хер пурсат шейле ховплы ягдая дүшип билҗекдигине үнси чекди.

******************

    Сафийя разыяллаху анха Энемиз Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизе ченденаша хормат эдерди. Чүнки о какасының ве дайысының Мединә гиденден соңракы сөхбетлеринде: «О, мукаддес китабымызда хабар берлен Пыгамбер» дийип, тассык эдендиклерин эшидипди. Шуңа гарамаздан какасы хем дайысы Серверимизе гаршы чыкды. Сафийя Энемиз болса онуң хак пыгамбердигине ынанды. Ол хайырлы янёлдаш хөкмүнде Серверимизе хызмат эдип билмек мүмкинчилигини газанды. Оңа хызмат этмеги леззетиң иң говусы хасаплады.

*******************

     Сафийя разыяллаху анха Энемиз Серверимзиң хассалыгына чыдап билмезди. Онуң чекйән җебирлерини өзи чекмек  иследи. Ики Җаханың Гүнешиниң дарел-Бака гөчмезиниң өң янындакы гүнлерде Энелеримиз онуң төверегиндеди. Шонда Сафийя разыяллаху анха Энемиз:

   -Кәшгә сениң ериңде ятан мен болсадым. Сениң агыры-ынҗыларыңы мен чекседим-дийди.

   Сафийя разыяллаху анха Энемизиң бу сөзлерини эшидип отуран бейлеки Энелеримиз бири-бирлерине гөз гыпдылар. Ол хакында өз араларында пышырдашдылар. Рахмет Пыгамбери болан Серверимиз бу ягдайы дуюп:

   -Сафийя бу сөзүнде садыкдыр, догручылдыр-дийди.

   Сафийя разыяллаху анха кине сакламазды, багышлайҗыды. Гүнәкәрлери багышларды. Акыллы херекет эдерди. Юмшак хәсиетлиди, аграсды. Хезрети Омарың халыпалык дөврүнде хызматкәри: «Сафийяда хәли-хәзире ченли Яхудилериң адатлары бар. Шенбе гүнүне хормат эдип, олар билен арагатнашык сакламагыны довам эдйәр»-дийип, шикаят этди. Хезрети Омар ягдайы өзүнден соранда, Сафийя разыяллаху анха шейле җогап берди:

   -Яхудилер билен багланшыгым олар билен гарындаш боланлыгым үчиндир. Олара силайы рахим (гарындашлык гатнашыгы) везипәми ерине етирйәрин. Алла Тагала шенбе гүнүне дерек җума гүни ыхсан эденден соң, о гүне хормат этмегиң нәме гереги бар-дийип, шикаятың манысызлыгыны диле гетирди. Хезрети Омар-да хич зат диймеди. Сафийя разыяллаху анха бу шикаятың хызматкәринден етендигини билип, оны янына чагырды:

   -Айдан затларыңы саңа ким өвретди?-дийди. О-да:

   -Шейтан калбыма ва-васа салды-диенде, Сафийя Энемиз хызматкәриниң догры сөзүне гаршылык хөкмүнде оңа гахарланмады ве азатлыга чыкарды.

   Сафийя разыяллаху анха Энемиз өрән җомартды. Элине нәме гелсе дагадарды. Хиҗретиң 50-нҗи йылында алтмыш яшларындака арадан чыкды. Весъети эсасында, ызында галан йүз мүң дирхемлик малың үчден бирини егенине, галаныны болса саадака хөкмүнде дагадылды.

   Ресулы Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз билен өмрүниң дөрт йылыны гечирен Сафийя разыяллаху анха Энемиз он саны хадысы-шериф роваят этди. Керемли Хак җүмләмизи шепагатларына лайык эйлесин. Әмин.