Бир гезек Фатих Солтан Мухаммет Хан  Хезретлери Эбу Эйюп Эл-Энсары разыяллаху анхуның Габры-Шерифиниң ниредедигини билмеги арзув эдйәндигини Акшемседдин Хезретлерине дуйдуряр. Акшемседдин Солтан Фатихе:

  -Солтаным, мен гиҗелерине шу төвереклерде бир ере нур инйәндигини гөрйәрин. Ялңышмасам о нуруң инйән ери Эбу Эйюп Хезретлериниң Габры-Шерифи болмалы-диййәр. Бир мүддет геченден соң болса, Фатих Акшемседдине:

  -Сиз Габры-Шерифиң ниределигини гөркезсеңиз, биз хем онуң үстүне бир гупба бина этсек говы боларды-диййәр. Акшемседдин Хезретлери:

  -Инщаллах, ики аршын газаныңыздан соң, җөхүтлериң хатында язылан бир мермер чыкҗакдыр. Ине, шу ери Эбу Эйюп Эл-Энсары разыяллаху анхуның Габры-Шерифидир-диййәр.

    Гепиң гысгасы ол ерини газанларында Эбу Эйюбың Габры-Шерифиниң төвереги бүтин өвлүйәлердир-уламаларың габрындан долы экени. Гөйә айың дашына йылдызлар үйшен мысалы. Солтан Мухаммет шол ерден бир месҗит бина этдирип, онуң төверегинде Акшемседдин Хезретлери үчин отаглар салдыряр. Йөне Акшемседдин куддисе-сырруху өз догдук меканы болан Гүйнүге гайдяр.

   Шейхул-Ыслам Мухаммет Садуддиниң “Тәҗүт-Тарих” атлы китабында шейле маглумат берилйәр: «Бир гиҗе Фатих Солтан Мухаммет Хан, шых Акшемседдин билен узак гиҗе сөхбет эдйәр. Акшемседдиниң болян ери Окмейданында, Фатих Солтан Мухаммедиң яшаян ери болса, Эдирне гапысы билен Топ гапысының арасындады. Эртир намазыны кыланларындан соң Фатих Солтан Акшемседдине гарап шейле диййәр:

-Мен шу төвереклерде Ресулаллахың мыхмансөери Хезрети Халид Эбу Эйюп Эл-Энсарының Габры-Шерифиниң бардыгыны эшитдим. Ол догруданам шу төверекдемикә?

  Шундан соң Акшемседдин Хезретлери хылватда отурып, Аллахың эрадасы билен Эбу Эйюбың Габры-Шерифиниң шол ердедигини аныклаяр. Османлы языҗыларының беян этмеклеринде болса, бу вака шейле беян эдилипдир. «Фатих Солтан Мухаммет Ханың чакылыгы боюнча Акшемседдин Хезретлери Стамбула гелип, өз якыны Акбыйык Абдуллах Солтан биле Аллахың өзүне багыш эден пирлик кераматыны гөркезип, Эбу Эйюп Эл-Энсарының Габры-Шерифиниң ниредедигини гөркезйәр. Шундан соң Солтан Фатих Акбыйык Абдуллах Солтан биле Акшемседдин Хезретлериниң хорматы үчин ол ерде аҗайып месҗит бина этдирйәр. Эмма Акшемседдин Хезретлери Стамбулда галман Гөйнүге, Акбыйык Хезретлери-де Бурса гидйәр. Акшемседдин куддусе сыррух 869-нҗы йылда бу дүнйәден Ахыръете гөч эдйәр.

     * * * * * * * * * * * * * * * *

     Өвлүйә Челебиниң язмагына гөрә болса, бу вака шейле беян эдилйәр: «Солтан Мухаммет Хан Стамбулы басып аландан соң, 77 төвереги улама Эбу Эйюп Хезретлериниң Габры-Шерифини аныкламага ховлугярлар. Нетиҗеде Акшемседдин Хезретлериниң кераматы биле Габры-Шерифиң ниределиги аян боляр. Акшемседдин Хезретлери ики рекеат намаз кыландан соң гөйә ука гиден ялы өзүни билмән ятяр. Көплер онуң бу халыны Габры-Шерифи долы аныклап билмәнлигинден гөрйәрлер. Арадан бир сагат чемеси вагт геченден соң Акшемседдин Хезретлери сеҗдеден башыны гөтерип, Фатих Солтана шейле йүзленйәр:

   -Эй, Хөкүмдар, Худаның хикмети билен бизиң намазлыгымызы Эбу Эйюбың габрының үстүнде дүшәпдирлер, деррев шу ери газсынлар, үч аршын чуңлукда газанларындан соң, дөрт бурчлы яшыл мермерден бир даш тапярлар. Дашың үстүнде: “Эбу Эйюп Эл-Энсарының габры” диен язгы болуп, онуң ашагында Эбу Эйюп Эл-Энсарының мүбәрек бедениниң гүл сувуна батырлан кепениң ичинде тәп-тәмиз ятандыгыны гөрйәрлер. Шол ваканың шаяды болан Ыслам эсгерлери ол мүбәрек Габры-Шерифиң топракларыны Тевхид келемеси хем Мөвланың зикири билен долдурярлар»

   Хәзирки гүнлеримизе ченлиЭбу Эйюбың Габры, онуң үстүндәки гупбасы Месҗиди-Шериф, Медресе, Хан, Хаммам, Ымарат, Чаршы-базар-буларың хеммеси Солтан Мухаммедиң гуран биналарыдыр.

  Эбу  Эйюбың Габры-Шерифиниң тапылмагы билен багланшыклы ваканы Хиҗаз Уламаларындан болан Абдул-Хафыз бин Осман «Җилаул-Кулуб ве Кешфул-Куруб фи Менакыбы Эбу Эйюп» атлы эсеринде шейле беян эдйәр: «Мен шу төверекде мүбәрек бир рухуң шөхле сачяндыгыны гөрүп, мегерем Хезрети-Мыхмансөериң Габры-Шерифиниң шу төверекде болмагы мүмкиндир-дийип, Акшемседдин сөзүни шейле довам эдйәр:

  -Рухум Хезрети Эбу Эйюбың рухы билен танышды. Шонда ол бейик еңиши гутлап:

  -Гапыңыз мешхур болсун, мени капырың зулумындан гутардыңыз-дийип, хошаллык билдирди.  Фатих Солтан:

  -Гөзүм билен гөрер ялы бир аламат гөркезиң-ки, калбымда шүбхеленер ялы зат галмасын-диййәр. Шонда Акшемседдин Хезретлери:

  -Бу тарапы Габры-Шерифиң баш уҗудыр. Шу ерини ики аршын газаныңыздан соң, үстүне җөхит дилинде язылан бир мермер даш чыкар-диййәр. Газып гөрселер догруданам, дашың үстүнде «Бу ер Эбу Эйюп Эл-Энсарының габрыдыр» диен язгы экени. Мен бу язгыны 1298-нҗи йылда зыярата баранымда гөрүпдим. Эбу Эйюп Эл-Энсары Стамбулың басылып алнандан 807 йыл өң ахыръете гидипди.

   Ёкардакы вака билен багланшыклы «Эл-Асарул Меҗидие фил Менакыбыл-Халидие» атлы китапда шейле беян эдилйәр: Ыслам гошуны Стамбулдан узаклашан бадына, Хезрети-Мыхмансөериң габрына эл дегирҗек болан душман гошуны чыкгынсыз ягдая дучар боляр. Шондан соң душман тарапы Эбу Эйюбың габрына тә Стамбул басылып алынянча хормат этмеклерини довам эдйәрлер. Роваят этмеклерине гөрә, Фатих Хезретлери Акшемседдинден Габры-Шерифиң ериниң гөркезилмегини хайыш эдйәр. Акшемседдин шол ерде өсүп отуран ики шаханы алып, бирини баш уҗуна бейлекисини аяк уҗуна дикип, «ине, бу Хезрети Мыхмансөериң Габры-Шерифидир» диййәр. Гараңкы гатлышанда Солтан Фатих яраг гөтериҗисини чагырып:

     -Мениң шу йүзүгими ал-да, пириң чынар шахалары билен Габры-Шерифи гөркезен ерине гөм, соңам чынар шахаларыны еринден гопар-да йигрими әдим кыбла тарапына дик. Ханы Хезрети шых эртир гиденимизде ниресини гөркезеркә?-диййәр. Яраг гөтериҗи өзүне ынанылан везипәни ерине етирйәр. Эртеси ирден Фатих ялңышмазлык үчин ене бир гезек Акшемседдинден Эбу Эйюбың Габры-Шерифини гөркезмегини хайыш эдйәр. Пир ене-де дүйнки гөркезен ерине гидип, чынар шахаларына середип:

  -Буларың ери үйтгәпдир, мен дүйн бу шахалары ынха шу ере дикипдим, онсоңам ериң ашагына бир йүзүк хем гөмүпдирлер, оны-да деррев чыкарың-диенде, төверекдәкилер аңк-таңк болярлар. Акшемседдин:

  -Габрың башуҗундан ики аршын чемеси ер газыландан соң «Бу Эбу Эйюп Эл-Энсарының габрыдыр» диен язгылы даш чыкар, диййәр. Бу хакыкат йүзүнде шейле боланда, Солтан Фатих өзүни тутуп билмән титремәге башлаяр. Оны төверекдәкилер йыкылмакдан зордан саклаярлар. Шонуң үчин хем Фатих шейле дийипдир. «Мен Стамбулың еңишине бегененимден хем бетер Акшемседдин Хезретлериниң төверегинде болуп онуң кераматларының шаяды боландыгым үчин бегенйәрин». Фатихиң яраг гөтериҗиси чынарың чыбыкларыны өңки ерине гоймак исләнде, Пир Хезретлери:

  -Гой дегме, оларам сенден ядыгәр хөкмүнде галсын, чүнки Халид бин Зейд Эбу Эйюп Эл-Энсары разыяллаху анхуның җеседи шерифи шол ерде ювуландыгы үчин, о ер басгыланмасын-диййәр.

       Бир роваята гөрә, Эбу Эйюбың габрының аяк уҗундан заманасының абы-хайяты мысалы сув чыкып, шол сув болса, хассалара шыпа, мәтәчлере совгат эдилипдир.

        Гепиң гысгасы Хезрети Эбу Эйюп Эл-Энсары разыяллаху анхуның Габры-Шерифиниң Акшемседдин Хезретлери тарапындан йүзе чыкарылып, бизиң шу гүнки гүнлеримизе ченли күлли мусулманларың, зыяратчыларың зыяратгәхине өврүлендигине шек-шүбхе ёкдур.  Бир совал: «Озалдан мәлим болан габрың ниределигини гөзлемегиң хем Акшемседдиниң муны тассыкламагының нәмә гереги болуп билер?» Җогап:  «Догруданам, Эбу Эйюбың габры-шерифиниң Стамбулың Фетхинден озал Византиялыларың хормат гоймагы нетиҗесинде Алла Тагаланың эмри билен абат галандыгы шүбхесиздир. Йөне онуң ери бес-белли дәлди. Чүнки Стамбула гирен Ыслам гошунлары Эбу Эйюбың габрының ерини билмейәрдилер. Чүнки Византиялылар Стамбулың ичинде хем дашында монастырлардыр ыбадатханаларың гуюларына ченли «мүбәрек» назар билен бакып, хат-да чешмелерине-де зыярат эдйәрдилер. Гепиң гысгасы, Эбу Эйюп Хезретлериниң Габры-Шерифиниң ери белли болса-да, онуң киме дегишлидиги анык белли дәлди. Ыслам гошуны Стамбулы басып аландан соң, Ыслам тарыхының хорматлысы Хезрети Эбу Эйюп Эл-Энсары разыяллаху анхуның Габры-Шерифини тапмак эсасы меселе болуп дурярды. Ол болса Акшемседдин Хезретлериниң кераматы билен ёкарда беян эдилиши ялы йүзе чыкарыляр».

  Фатих Солтан Мухаммет Хан Хезретлериниң эмри биле Эбу Эйюп Эл-Энсары разыяллаху анхуның габрының үстүне овадан гүммез галдырыляр. Эмма Фатихден алты йыл соң ене-де төвереги хайбатлы даш диварлы улы бир гупба бина эдилйәр. Гүммез галдырылярка, эдил онуң ортасына Габры-Шерифден чыкан үсти язгылы ак мермер Хезрети Эбу Эйюбың башуҗуна гоюлды. Аяк уҗы тарапына овал шол ерден чыкан гайнак сувуның акян ери беҗерилип гораг астына алынды. Гүммезиң кыбла тарапына ики минаралы месҗит салдырылды. Ол мүбәрек месҗиде патыша Солтан Мухаммет Хан әхли везир-векиллери шейле-де, Акшемседдин Хезретлери өз адамлары биле бир җума гиҗеси Эбу Эйюп Эл-Энсарының зыяратына гелдилер. Бу месҗидиң ики ымамы бир Мүлк сүресини окадылар. Баш ымам Арапча аҗайып бир дога окады. Акшемседдин Хезретлери-де соңунда парсча дога этди. О ердәкилериң хеммеси «Әмин» дийип гыгырдылар ве аглашдылар. Фатихалар окап, дилег-догалар эдип, өз ёлларына гитдилер.

  Шол дөвүрден бәри кичи чагалар мекдебе башлаҗак вагтлары, сүннет эдилҗек чагалар Хезрети Эбу Эйюба гетирилип, зыярат этдирилйәр. Ремезаны-Шерифде кәбир мөмүнлер шол ерде агыз ачып, теравих (тарава) окап, зикир этмеги адата өвүрипдирлер.