Утанч-хаялылыгың нусгасы

ОСМАН ЗИННУРЕЙН разыяллаху анху

 

  Осман ибни Аффан разыяллаху анх эдеплилигиң хем хаялылыгың нусгасы… Малыны Аллах ёлуна бермекде әр ишини битирен җомарт... Аллахың Ресулының ики гызы: Рукыййе ве Умми Гүлсүм разыяллаху анхума билен никаланып, «Зиннурейн-ики нуруң эеси» диен лакамы алан... Аятда дири вагты җеннет билен бушланан ве Аллах Ресулының үчүнҗи халыпасы болан сахаба...

   Ол 577-нҗи милады йылында Мекгеде догулды. Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анху билен дост болды. Онуң арада дурмагы нетиҗесинде Ыслама гирди. Хезрети Османың өзи мусулман болшы хакында ине, шейле гүррүң берйәр:

  Бир гүн дайзам өйде кимдир бири хакында гүррүң берйәрди ве оны өвйәрди.

   -Ким ол?-дийсем, дайзам маңа гүлүмсирәп:

   -О, йүзи овадан, өзи-де ширин сөзли биридир. Аллах оны бизе илчи эдип иберди. Ол ынсанлара Аллахың эмирлерини билдирип, хак дине чагыряр. Онуң динине гирен гутулар. Оңа якын болан рахатлык тапар. Оңа табын бол. Бутлара чокунма!..-дийди.

  Дайзамың бу сөзлери маңа бирхили хош якды. Достум Эбу Бекириң янына гидип дайзамың айданларыны гайталадым. Ол хем маңа:

  -Эй, Осман! Сен акыллы бир кимсесиң. Гөрмейән, эшитмейән, хич бир зада пейда я зыян бермейән дашлар нәхили иләх болмага лайык болуп билер?!-дийди. Менем:

   -Догры айдярсың-дийдим. Эбу Бекир:

   -Йөр, онда, Ресулаллахың янына гидели-дийди. Билеҗе Серверимизиң хузурына бардык. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем маңа:

    -Эй, Осман! Сени Аллаха ве Җеннете чагырярын. Мен Алла Тагаланың саңа ве бүтин ынсанлара иберен Пыгамберидирин-дийди.

   Онуң хүнҗи дәнеси ялы сөзлери калбымда иман нуруны парлатды. Гөвнүмде оңа болан сөйги хем хормат оянып, чакылыгыны кабул эдип, келимейи-шехадет гетирдим. Ыслам билен шереплендим.

   Хезрети Осман разыяллаху анхуның мусулман боланыны эшиден агасы Хакем ибни Эбил Ас оңа азар яманыны берди. Ол Хезрети Османың эллерини, аякларыны даңып:

   -Хә-ә, сен ата-баба диниңден дәнип, яңы чыкан дине гирдиңми? Гирен шо диниңден тә чыкянчаң, эл-аякларыңы чөзмеҗекдигиме, касам эдйән-дийип, оны дининден дәндирмәге чалышды. Эмма иман нуры ерлешен калпда хей-де, бир дөнмек болармы?! Гайтам чекилен җебри-җепалар рахмете өврүлер. Хезрети Осман разыяллаху анху хем өң бир гезек о рахметиң тагамыны дадыпды. Шонуң үчинем ол:

   -Мен бу динден дөнмеҗекдигиме ант ичйәрин-дийип, ач-ачан гайталаярды. Нәме җеза берсе-де, пейда бермеҗекдигине акыл етирен агасы иң соңунда оны эркине гойберди.

  Ынсаның, хакыкы ынсанлыгы максадына етмек үчин ниетини бире баглап биленлигинде йүзе чыкяр. Онуң башарныгы-да эдил шол дереҗеде боляр. Багтыярлык заманасының йигитлери Ыслам дини боюнча яшамак меселесинде асла икирҗиңленмеди. Герек болса мал мүлкүни ташлап, хиҗрет  этди. Хезрети Осман разыяллаху анху хем илки Хебешистана, соңра Мединә хиҗрет этди. Сөйгүли Пыгамберимиз онуң хакында: „Бу ымматың ичинде машгаласы билен илкинҗи хиҗрет эден Осман ибни Аффандыр“ дийди.

   Ол Мединә хиҗрет эден вагтында шәхерде сув меселесинде кынчылык чекилйәрди. Диңе Руме гуюсындан башга сув ичер ялы гуйы ёкды. Гуйының эеси яхуди боланлыгы үчин ол сувы пула сатярды. Хезрети Осман гүнаша гезеклешмек шерти билен гуйыны сатын алды. Мусулманлар Хезрети Османың нобатында гелип, ики гүнлик оңар ялы сув алардылар. Ондан соң яхудының нобатына гидер ялы хич ким галмады. Яхуды нәтҗегини билмән гуйысыны долулыгына Хезрети Османа сатмага меҗбур болды. Шейлеликде, Мединели мусулманларың сув етмезчилиги барадакы меселеси чөзүлди.

   Гүн гечдигиче мусулманларың көпелмеги себәпли Месҗиди-Неби (Пыгамберимизиң месҗиди) дарлык этмәге башлады. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем:

   -Бизиң месҗидимизи бир аршынам болса гиңелден Җеннеде гирер-дийди. Муны эшиден Хезрети Осман разыяллаху анху Месҗиди кырк аршын гиңелтди.

    Хезрети  Осман разыяллаху анху Бедирден башга әхли сөвешлере гатнашды. Машгаласының яравсызлыгы себәпли Бедир сөвешине гатнашмага ругсат берилмеди. Рукыййе разыяллаху анха арадан чыкандан соң, Серверимиз оны Умми Гүлсүм билен никалаяр. Ол хем арадан чыканда Серверимиз:

   -Эй, Осман! Ене бир гызым болса-ды, оны-да саңа берердим-дийип, теселли берди ве хасратына шәрик болды. Хава, Ол эдеплилигиң хем хаялылыгың нусгасыды. Онуң шейле эдеплилигине, хаялылыгына перишделериң хем өйкүнеси гелйәрди. Онуң бу аҗайып ахлагы барада Хезрети Айша разыяллаху анха Энемиз гүррүң берйәр:

   -Бир гүн Ресулаллах билен биле отырдык. Какам Хезрети Эбу Бекир билен Хезрети Омар ругсат алып, ичерик гирдилер. Бир салымдан Хезрети Осман гелип, ичерик гирмәге ругсат сорады. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем деррев отуршыны үйтгедип, маңа-да:

   -Ызрак сүйш, Айша!-дийди. Хезрети Осман ругсат берленсоң, ичери гирди. Азрак гүмүр-ямыр эдип, чыкып гитдилер. Ресулаллахдан онуң Хезрети Османа болан бу херекетиниң себәбини соранымда, маңа Аллахың Ресулы:

   -Гөкде перишделериң утанян бирисинден, мен нәхили утанмайын?-дийди.

  Ол эдеплиликде хем хаялылыкда болшы ялы җомартлыкда-да өзүни танадан шахсыетди. Хезрети Осман бир гезек Ресулаллахың өйүнде иер ялы хич задың ёкдугыны билип, дерхал бир гоюн, бир мукдар бал, бир чувал ун алып, Хезрети Айша Энемизе элтип берип, оңа Пыгамберимизиң бейлеки машгалаларына-да эдил шонуң ялы затларың иберлендигини мәлим эдйәр. Өйүне гелен Ики Җаханың Сервери:

   -Эй, Реббим! Османың гечмиш хем гелҗек, гизлину-әшгәр эден гүнәлерини гечевери-дийип, Османың хакына хайыр дога эдйәр.

   Ол бир гүн Хезрети Алы разыяллаху анхуның базарда совудыны сатяныны гөрүп, деррев оны сатын аляр. Соңра болса дөрт йүз дирхем пул билен онуң совудыны ызына иберйәр ве шейле мазмунлы хат язяр: „Бу совут сенден башга хич киме лайык дәлдир. Бу дөрт йүз дирхеми-де той чыкдайҗыларың үчин харч эт, бизи багышла“.

    Бир гезек Мединеде гытчылык болды. Шол пурсатда Осман разыяллаху анхуның Шамдан бугдай йүкли кервени гелди. Сахабалар оны сатын алмак ислейәрлер Хезрети Осман-да:

   -Сизден хас говы алыҗым бар, өзи-де сизиңкиден көп берйәр-диййәр. Осман разыяллаху анхуның бу херекетине гынанан сахабалар:

   -Хей, гытчылыкда-да бир шейле эдилерми? Ол бизе бугдайыны сатмады-дийип, Эбу Бекир разыяллаху анхуве хабар берйәрлер. Эбу Бекир разыяллаху анху:

   -Сиз оңа дүшүнен дәлсиңиз, йөрүң биле дүшүншелиң-дийип, билеликде Хезрети Осман разыяллаху анхуның янына гелйәрлер. Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анху Хезрети Осман разыяллаху анхуве сахабаларың гынаняндыгыны хабар берйәр. Шонда Осман разыяллаху анху:

   -Эй, Ресулалланың халыпасы! Догры мен бугдайларымы гыммадырак сатмак ислейән. Сахабалар бириме еди берип билерлер, эмма мен бириме еди йүз берҗеге сатҗак, ягны Алланың ёлунда хеммесини мугтуна садака этҗек-дийди. Шейлеликде, Хезрети Осман разыяллаху анху йүз дүе йүки бугдайыны Мединә дагадяр.

  Ине, доганлык нәхили?.. Ине, бүтин мал-дүнйәсини Ыслам ёлуна сарп эден ынсаның халы... Ине, онуң гелди-гечер дәл-де, эбеди яшайшы газанмакдакы гайраты...

  Он йыл халыпалык эден Хезрети Осман разыяллаху анху эдеп-хаялылыкда, җомартлыкда нусга болшы ялы, ол песпәлликде-де ынсанлара нусгады. Хызматкәри Наил билен бирликде дүйә мүнерди. Гиҗе туруп, тәхәрет сувуны өзи тайяр эдерди.

   -Хызматчыларыңа эмр этсең боляр-а-дийселер:

   -Ёк, гиҗе оларың дынч алыш вагтыдыр-диерди. 

  Хезрети Осман разыяллаху анху гиҗелер өрән көп намаз окап, гүндизлерине көпленч ораза тутарды. Шу себәпден оңа: „Гиҗе кайым, гүндиз саим“ дийлендир. Осман разыяллаху анху пукараларың гарынларыны дойруп, габырлара көп зыярат эдерди, хат-да габрыстанда отурып агларды. Ченденаша юмры юмшакды. Шол бир вагтың өзүнде-де, өрән гайратлыды. Ислендик бела-бетериң өңүнде сарсман дуруп билйәрди. Бир гезек душманлар онуң халыпалыкдан эл чекмегини исләнлеринде, Хезрети Осман олара:

   -Мен Әлемлериң Сервериниң гейдирен лыбасыны өз элим билен чыкарман-дийип, гымылдаман дуран еринде оларың гайтаргысыны берйәр.

  Онуң дөврүнде бирнәче юртлар басылып алыняр. Хорасан, Хиндистан, Кавказ, Кипр хем Гүнорта Африканың бирнәче ерлери, онуң заманында Ысламың территориясы гүнбатарда Испания, гүндогарда Кабул хем Балха ченли гиңелди. Деңизде хем гуры ерде улы еңишлер газанылды. Онуң иң гөрнүкли хызматларының бири-де, Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анхуның дөврүнде җемленен Куръаны Керими алты нусгалыкда көпелтмегидир. Шу себәпден оңа „Неширул Куръан“ дийип, ат берилди.

  Хезрети Осман разыяллаху анху халыпалыгының алты йылыны асуда, галан алты йылыны болса, гүнәкәрлериң топалаңлары билен гечирди. Абдуллах ибн Себе диен мынапыгың питнелериниң соңы, асылар (гүнәкәрлер) тарапындан өйүнде Куръаны Керими окап отырка, Хезрети Османың шехит эдилмеги билен тамамланды. (35-нҗи хиҗри-камары йылы). Ол шехадат шерабыны ичйән вагтында-да, шу ымматың пикирини эдип, шейле дога эдйәрди:

  -Эй, Реббим! Мухаммедиң ымматының арасындакы питнелери айрып, олары бирлешдир.

    Биз хем Керемли Хак Тагаладан онуң бу догасының берекетини, эдеп-хаясыдыр җомартлыгыны, песпәллигини бизлере-де несип этмегини ве Кыямат гүнүнде онуң шепагатыны дилейәрис. Әмин.