Ухуд гүни гахрыманчылыгы билен яң салан

ТАЛХА ИБНИ УБЕЙДУЛЛАХ

разыяллаху анху

 

      Гөз билен гөрүп болмаян, санасаң согабыны гутарып болмаян ныгматлары Хак Тагала бизе багыш эдипдир. Бу хакда Куръаны-Керимде шейле бир аят бар: «Аллахың ныгматыны санап түкедип билмерсиңиз». («Ыбрайым» сүреси, 34-нҗи аят).

    Сөйги-де бу ныгматларың бири. Беденимиз үчин ийип-ичмәге нәдереҗеде әтияч дуйян болсак, рухумуз үчин-де шо дереҗеде сөйгә мәтәчдирис. Сөйгүсиз дурмуш бир гуры агаҗа меңзәр. Сөйгүли Пыгамберимиз саллаллаху алейхи веселлем «Сөймейәнде ве сөйүлмейәнде хайыр ёкдур» дийипдир. Сөйги ынсанларың бири-бирлери билен якынлашмасыны, ыснышмасыны үпҗүн эдйәр.

    Мөмүн Аллах үчин сөер ве сөйлер. Чүнки Ол Аллах ве Ресулының сөйги халкасында етишендир. О сөйги мөмүниң дурмушында ёл гөркезиҗи болуп, дүнйә алданмагына себәп дөретмез. О сөйги мусулманы дүнйә аладаларына гаршы сабыр этмәге, Ысламың ровачланмагында пидакәрлиге өвренишдирер. Малыны, җаныны, хер бир задыны Аллах ве Ресулы үчин пида эдип билҗек дереҗә етирер. Эзиз сахабалар разыяллаху анхумың дурмушына назар айласак, бейле пидакәрликлериң мүңлерчесиниң шаяды болярсың.

    Хабыбы-Кибрия саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң сөйүп, эгер оны гөрмесе: «О нәме үчин мен бу гүн ярашыклы, парасатлы достумызы гөрмейәрин» диен досты Хезрети Талха ибни Убейдуллах разыяллаху анху хем пидакәрлигиң аҗайып нусгасы болан сахабаларың биридир.

   Сөйгүли Пыгамберимизиң «Талха билен Зубейр Җеннетдәки гоңшуларымдыр» диен өвгүсине мынасып болан Талха разыяллаху анху сөвда билен иш салышяндыгы үчин көп ерлере сыяхат эдерди. Онуң Ыслам билен шерепленмеси шейле болупды:

  «Ол сөвда үчин Шам якынларында Бусра шәхерчесиндәки базара гидипди. Ол ерде бир руханы:

   -Мекгеден гелен бармы?-дийип гыгырды. Талха-да:

   -Хава, мен Мекгели-диенде, Руханы:

   -Ахмет гелдими?-диййәр. Талха:

   -Ахмет диййәниң кимдир?-дийди. Руханы:

   -Ол Абдуллах ибни Абдулмутталыбың оглудыр. О Пыгамберлериң соңкусыдыр. Мекгеден чыкҗакдыр-дийди.

   Талха ишини чалт гутарып, деррев Мекгә гелди. Мухаммедул-Эминиң Пыгамбер боландыгыны эшидип, Эбу Бекир разыяллаху анхуның янына гитди. Эбу Бекир разыяллаху анхуның мусулман боланыны билип, икиси билеликде Ресулаллахың хузурына гитдилер. Талха Бусрадакы руханының айданларыны гүррүң берйәркә, Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз довамлы йылгырярды. Талханың көңлүнде иман ышыгы яныпды. Ол деррев Келимейи-Шехадети айдып, Ыслам билен шерепленди.

    Мекге мүшрүклеринден азар яманыны гөрен Талха асла иманындан дәнмеди. Җебирлере сабыр этди. Иманы хас-да кувватланды.

    Месуд ибни Хираш гөрен бир хадысасыны шейле гүррүң берйәр: Сафа билен Мерве арасында эллери бойнуна багланан бир яш йигит гөрдүм. Бир топар адам ызындады. Онуң гүнәсиниң нәмедигини сорадым. Аталарының ёлундан азды дийдилер. Ызындан бир аял-да агзына геленини сөгйәрди. О-да эҗеси дийдилер. Эмма бу йигит "өлдүрсеңиз-де динимден дәнмен" дийип, мертлик билен дөш герйәрди. Ады Талха ибн Убейдуллахдыр дийдилер.

   Талха өрән эдерменди. Ол Ыслама хызмат үчин җаныны, малыны, әхли задыны харҗ этди. Бедирден башга әхли сөвешлере гатнашды. Сөйгүли Пыгамберимиз саллаллаху алейхи веселлем оны Саыд ибни Зейд разыяллаху анху билен билеликде Мекгәниң дашына гөзегчилик этмек үчин иберипди. Бедир сөвешинден бихабар боландыклары үчин гатнашып билмедилер.

   Ол шехитлик арзувы билен янып туташярды. Ухуд гүни гөркезен гахрыманчылыгы диллерде дессан болупды. Талха разыяллаху анху о гүн ики Җаханың Гүнеши Серверимизиң төверегинден асла айрылман, первана мысалы пырланды. Мүшрүк хүҗүмлерине гаршы җаныны орта гойды.

   Сагд ибни Эби Вакгас разыяллаху анху о гүни шейле хабар берйәр: «Биз Ресулуллах саллаллаху алейхи веселлемиң янына өврүлип геленимизде Талха разыяллаху анхуның первана ялы чырпынып, өзүни Ресулы-Экреме галкан эдип гораяндыгыны гөрдүк».

  Талха разыяллаху анхуның о гүн эндам-җаны окдур гылыҗың зарбаларына элеме-дешик болупды. Эмма ол шонда-да гарпышманы довам эдйәрди, ызлы-ызына ики гылыҗың зарбасыны алан йигит ере язылды.

    Бу гөрнүше сын эдип дуран сөйгүли Пыгамберимиз Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анхуның деррев көмеге етишмегини табшырык берди. Эбу Бекир разыяллаху анху дерхал өзүнден гиден Талха разыяллаху анхуның келлесини галдырып, йүзүни сув билен ювды.

  Арадан эп-эсли салым геченсоң, Талха өзүне гелип:

   -Ресул Алла нәме эдйәр?-дийди. Эбу Бекир разыяллаху анху:

   -Ресул Алла говы, о мени сениң яныңа иберди-диен-де, Талха разыяллаху анху:

   -Аллаха соңсуз шүкүрлер болсун. Онуң җаны саг болса, башга бела-бетер хичдир-дийип, бирнеме рахатланды. Шу ики арада ики Җаханың Гүнеши Серверимиз гелип, Талха разыяллаху анхуның беденини бойдан баша сыпалады-да:

   -Аллахым! Оңа шыпа бер. Оңа кувват бер-дийип, дога этди.

    Гысга вагтың ичинде аяга галан Талха разыяллаху анху ене-де чарпышмага башлады. Ресулы-Экремиң янындан айрылмады. Ухуд дагының этеклерине ченли ыза чекилен Пыгамберимизи аркасына алып, бир гаяның үстүнде отуртды. Ухуд гүни ол «Хайырлы Талха» лакамы билен шерепленди. «Җеннет оңа ваҗып болды» диен бушлуга эе болды.

    Тә Мекге басылып алынянча болан әхли газатлара гатнашан Талха ибн Убейдуллах разыяллаху анху гошун үчин бүтин бар-ёгуны сарп этди. Шу себәпли җомарт лакамыны хем алды.

   Онуң Ухуд гүни гөркезен пидакәрлигини Хезрети Айша разыяллаху анха Энемиз шейле гүррүң берйәр: «Ислендик вагтда Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анхуның янында Ухуд гүни ятланса «Ол гүн тутушлыгына Талханың гүнүдир» диерди.

   Онуң хайыр-сахаватына дегишли шейле бир ятлама бар: «Талха разыяллаху анху бир гүн овадан ектайы япынып ёлда гидип барярка, бири онуң ектайыны алып гачяр. Мәреке оны тутуп, Талха разыяллаху анхуның янына гетиренлеринде, Талха разыяллаху анху ол адамың гайгы-гама батаныны гөрүп:

   -Муны ал! Алла Тагала саңа мүбәрек кылсын. Мен бир зады ислән кишиниң арзувының хасыл болмагына гаршы гитмәге Алла Тагаладан хая эдйәрин-дийип, онуң гөвнүни авлады.

   Хезрети Алы разыяллаху анху ол хакында: «Ине, шу Эбу Мухаммет Талха разыяллаху анху хемише өзүнден бир зат сораманкаң берйәнлердендир» дийди.

   Ол өрән бай болмагына серетмезден аңры-баш сада гейинерди. Аз иерди, исраф этмезди. Хоссарсызлара середип, пакырларың әтиячларыны битирерди. Тейм огулларының мәтәчлери онуң көмеги билен гүнлерини долардылар. Буларың дул аялларына көмек эдип, бергидарларының бергилерини беришерди.

   Көңлүңде зерре ялы гаралаксыз яшап, өйке-кине хем гөрүбилмезчиликден дашда болуп, арасса өмүр сүрмек өрән улы багтыярлыкдыр.

   Хезрети Алы разыяллаху анху Җемел вакасында Талха разыяллаху анхуның шехит боланыны эшидип аглапдыр ве:

   -Эй, Талха! Мениң хем сениң «Биз муттакилериң көңүллериндәки кинедир душманчылыгы чыкарандырыс. Олар доган болуп гаршылашып гойлан тагтларың үстүнде отурарлар» ("Хиҗр" сүреси: 47-нҗи аят) аятында билдирилен багтыяр муттакилерден (таквалардан) болмагымызы ислейәрин-дийипдир.

   Җеннетилериң көңүллеринде гайгы-гам галмаз, өйке–кине дурмаз. Таква мусулманларың адамкәрчилик сыпатларының бири-де өйке-кине сакламазлыкдыр. Алла Тагала таква калпларда кине гоймаз.

   Хезрети Алы разыяллаху анху: «Мен Осман, Талха, Зүбейр дагылардан болмагы умыт эдйәрин» дийипдир.

   Талха ибн Убейдуллах разыяллаху анху ашере-и мубашшереден (җеннет билен бушланан он сахабадан) болуп, Ыслам билен илкинҗи шереплененлердендир. Ол Шура меҗлисинде ёлбашчы белленди. Бу везипе халыпа сайланмакда өрән мөхүм рол ойнапдыр. Муңа  «Танышма меҗлиси-де» дийип билерис.

   Талха разыяллаху анху үч халыпаның дөврүни гөрди. Ол Хезрети Эбу Бекриң, Омарың, Османың дөвүрлеринде яшады. Олара гуллук этди. Җемел вакасында алтмыш яшларында шехит болды. Җыназа намазыны Хезрети Алы разыяллаху анху окады.

   Керемли Хакдан онуң Ресулы Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизе гөркезен пидакәрликлерини нусга эдинип, дурмушымыза безег бермеги ве шепагатына эе болмагы ныяз эдйәрис. Әмин.