Алла ёлунда илкинҗи ок атан

САГД ИБНИ ЭБИ ВАККАС

разыяллаху анху

 

    Эне-ата сөйгүси асырлар бойы мукаддеслигине галыпдыр. Чүнки олара хызмат хем хормат этмеги алымларың әхлиси весъет эдендир. Ыслам болса, оларың дереҗесини хас-да беленде гөтерди. Алла хем онуң Ресулына боюн боланыңдан соң эне-ата боюн болмагы эмр этди. Ашакдакы ики аят ап-ачык делилидир:

   «Биз ынсаның эне-атасына мылайым болмалыдыгыны весъет этдик. Энеси оны эҗизликден эҗизлиге дучар болуп, гарнында гөтерипди. Чага ики йылда сүйтден айрылар. Маңа ве эне-атаңа шүкүр эт дийип, эмр эдипдик. Маңа тарап дөнерсиңиз»(«Лукман» сүреси; 14-нҗи аят).

   «Биз ынсаның эне-атасына мылакатлылыгы весъет эдипдик. Эгер-де олар көре-көрлүк билен, маңа шәрик гошмагы буюрсалар, сен олара боюн эгме. Дөнүшиңиз диңе маңадыр. О вагт сизе эден херекетлериңизден хабар берҗекдирин». («Анкебут» сүреси; 8-нҗи аят).

    Ыслам үйшмелеңи, сөйги үйшмелеңидир. Ол үйшмелеңиң ынсанлары мерхемет ганатларының ашагында өмүр сүрерлер. Зулум ёкдур, о ерде хич кимиң хакы ийилмез. Әхли задың башында адалат дуряндыр. О ерде яландан, хиледен узакда болан дурмуш яшаляндыр.

   Ынсан көңлүндәки нуры билен өмүр сүрер. Ол шол нур билен мерхемет новчаларының ачылмагына хем-де догрулык, адалат агачларының миве бермегине себәп болар. Калпдакы нуры гүнәлер билен өртенлер болса, гараңкылыкда ёлларыны йитирен дивана дөнерлер. Яшыл өвүсмейән, мивеси гөрүнмейән агаҗа я-да рехимсиз гаялара меңзәрлер.

   Ысламың нурлы гүни дүнйәмизи айдыңлатмага башлан гүнүнден бәри Аллаха хем Ресулаллаха болан сөйги әхли сөйгүлериң чешмеси болуп гелендир. Ыслам доганлыгы шол сөйги билен кемала гелендир. О сөйги билен тапышанлар эбеди багтыярлыга улашып, иң эзиз җанларыны-да шол ёлда пида эдип билйәрлер. Хезрети Сагд ибни Эби Ваккас разыяллаху анху шол пидакәрлериң бириди.

   Ол Алла ёлунда илкинҗи ок атанды. Әлемлериң Сервери саллаллаху алейхи веселлем оңа: «Энем-атам саңа пида болсун» дийип, хич киме айтмадык сөзи билен йүзленипди. Ыслама илкинҗи гиренлерден болуп, ол шол вагт 17 яшларындады. Онуң Ыслама гирмеги Пыгамберимиз саллаллаху алейхи веселлеми өрән бегендирипди.

   Сагд разыяллаху анху Мекге яшларының абрайлыларындан болуп, машгаласы-да Мекге этрабынданды. Ол Ысламың яйрамагында мөхүм хызматлар битирип билҗекди. Сагд разыяллаху анху Хезрети Эминәниң тиреси Зөхре огулларындан гелип чыкандыгы үчин, онуң Серверимиз саллаллаху алейхи веселлемиң дайыларындан боляндыгыны хем ятдан чыкармак болмаз. Ыслама гиренден соң Серверимиз саллаллаху алейхи веселлем оны гөренде: «Бу мениң дайымдыр. Шейле дайысы болан бармы?» дийип, оны җуда говы гөрйәндигини билдирерди.

   Сагд разыяллаху анхуның дурмушы ысламыети кабул этмегинде гөрелде алынҗак вакалар билен долудыр. Гепиң гысгасы, Ыслам билен тәзе танышанлара нусга аларлык херекетлер хем дерслер бу сахаба разыяллаху анхуның дурмушында нәче дийсең етерликдир.

   Ол ики сөйгүң арасында галыпды. Хайсысыны сайламалы?… Гелиң онуң Ыслама гирмеги билен багланышыклы хекаяты онуң өзүнден диңләлиң:

   «Ыслама гирмегимден үч гүн өң дүйшүмде өзүми гап-гара ерде гөрдүм. Түмлүкден яңа хич зат гөзүме гөрненокды. Ине, бирденем ай гөрүнди. Онуң айдыңлыгында ёлы ызарладым. Шол икиарада Зейд ибн Харисә, Али ибн Эбу Талыба хем Эбу Бекре гөзүм дүшди. Олара:

   -Бу ере хачан гелдиңиз?-дийсем:

   -Шу вагт-дийип, җогап бердилер.

   Эртеси Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң Ыслама гизлин чакылыгы хакдакы хабар гулагыма дегди. Шондан соң,  Алла Тагала Ол саллаллаху алейхи веселлем билен мени гараңкылыкдан айдыңлыга чыкармак ислейәндигине акыл етирдим.

    Ылгай-ылгай Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң янына гидип, оны Җияд мәхеллесинден тапдым. Намаз окаян экени. Гарашдым ве ховлукмачлык билен:

   -Киме дога эдйәрсиң?-дийдим. Ол хем:

   -Аллахдан башга ылах ёкдугыны, мениң-де Аллахың Ресулыдыгымы сенем билйәрсиң-дийип, җогап берди. Бу сөзлерден соң, дүйшүми гүррүң бермәге эсас хем ёкды. Деррев келемейи-шехадат гетирип, мусулман болдум. Дүйшүмде гөренлеримден башга хич ким хениз мусулман болманды.

   Эҗем мусулман боланымы эшидип, ода-көзе дүшди:

   -Сагд, бу диниң нәме? Нәме сени ата-баба диниңден йүз өвүртди? О нәме үчин бизиң динимизи терк этдиң? Сен нәтсеңем тәзе диниңи ташларсың. Ёгса өлүнчәм хич зат ийип-ичмеҗекдигиме сөз берйән. Йөне эден херекетиңе пушман этмели боларсың. Шондан соң адамлар сени тә өлйәнчәң айыплар-дийип, мениң сөйги хем мерхемет дамарларымы херекете гетирмек иследи. Ол шейтмек билен мени ики сөйгүң арасында гойды. Нетиҗе болмансоң, хас бетерине тутуп башлады.

   -Эҗе, бейтме, мен барыбир диними терк этмен-дийдим. Эҗем иймеден-ичмеден галып, ысгынсызлыкдан яңа яныны ере берди. Азаҗыгам болса, нәмедир бир затлар ийдирмек исләп, йыгы-йыгыдан ызындан гидйәрдим. Ол болса гүн-гүнден бетерине тутарды. Ахыры бир гүн оңа:

   -Эҗеҗан! Аллахы хем онуң Ресулыны сенден хас говы гөрйән. Эгер-де сениң мүң җаның болуп, олары еке-екеден ысламыети терк этмегим үчин берсеңем, мен ене-де динимден дәнмеҗегиме Аллахдан ант ичйән-дийдим.

   Мениң бу сөзлерим оңа шейле бир тәсир этди, хат-да, нәме дийип, нәме айтҗагыны билмеди. Тей ахыры алаҗы болман, ене-де ийип-ичмәге башлады.

   Сагд разыяллаху анхуның мусулман болмагына өйлериндәкилер болмаҗысы болдулар. Эмма ол бу меселеде хич киме гулак асмады. Алла Тагала Хезретлери-де оны шу аяты-кериме билен рухландырды:

   «Эй, ынсан оглы, энең-атаң сени көре-көрлүк билен маңа шәрик гошмага зорлук этсе, олара боюн болма; дүнйә ишлеринде олар билен говы гүзеран гөр. Маңа йөнелен кимсәниң ёлуна уй. Соңунда дөнүшиңиз маңадыр. О вагтда эденлериңизи сизе билдирерин»(«Лукман» сүреси; 15-нҗи аят).

   Әхли газатлара гатнашан Сагд разыяллаху анху Бедирде өрән улы гахрыманчылыклар гөркезди. Ол мүшрүклериң гошунбашыларындан Сагд ибни Асы өлдүрди. Онуң мергенликде өңүне адам геченокды. Атан окуның әхлиси нышана дегерди. Сагд разыяллаху анху Алла ёлунда илкинҗи ок атан сахаба хөкмүнде таналды. Ухуд сөвешинде окчуларың башлыгы болуп, ол шол гүн мүңденем көп ок атды. Сөйгүли Пыгамберимизиң:

   -Ат, эй, Сагд!… Ат, эй Сагд! Энем-атам саңа пида болсун!-диен мәхирли сөзлерине эе болды.

    Ондакы Пыгамбер сөйгүси шейле дереҗеде гүйчлиди велин, ол Ики Җахан Гүнешиниң янындан асла айрылмак ислемезди. Онуң эдил көлегеси ялы ызына дүшер йөрерди. Онуң шейле җошгунлы сөйгүсини Хезрети Айша разыяллаху анха Энемиз шейле гүррүң берйәр: «Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем газатларың биринден гиҗе өврүлип, Мединә гелди. О гиҗе Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем:

   -Бир салых кимсе нобата дурсады!-дийди. Эдил шол пурсат дашардан бир сес эшидилди. Ресулаллах:

   -Бу кимдир?-диен-де:

   -Мендирин я Ресулаллах!… Сагд ибни Эбу Вакгас!-дийди. Ресул-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз:

   -Сени нәме бу ере гетирди?-дийди. Сагд разыяллаху анху:

   -Я Ресулаллах! Ичимден бир сес «Ресулаллах ялңыздыр, кимдир бири эзъет берер» дийип, горкыма хызматыңыза гелдим-дийди. Сөйгүли Пыгамберимиз Сагд разыяллаху анхуның бу херекетинден хошал болуп, хакына хайыр дога этди.

   Ол Хезрети Омарың дөврүнде Хевазин диен ере зекат топламак үчин иберилди. Эйран тарапындакы вакалар чылшырымлашанда, Мединә чагырылып, ол Ыслам гошунларына баш гошунбашы белленилди. Эмрине дөрт мүң эсгер берилди. Эйран топракларындакы ыслам гошунлары билен бирлешип, мешхур Кадисие мейдан мухаребесини газанды. Бу сөвешде ыслам гошунына Сагд ибни Эби Вакгас разыяллаху анху, Эйран гошунына-да Рүстем гошунбашылык эдйәрди. Эйран шасы Езди-Җурде:

   -Я мусулман боларсыңыз, я пач берерсиңиз, я-да уршарыс-дийип, илчилер иберди. Бу хабара хум ялы чишен Эйран шасы:

   -Эгер-де менден озал илчи өлдүрен бир хөкүмдар болан болсады, мен икинҗиси болардым-дийип, газабыны дашына чыкарды. Соңра хем бир мукдар топрак гетиртди-де:

   -Барың-да баштутаныңыза айдың. Сизи Кадисие хендегине гөммек үчин Рүстеми үстүңизе иберйәрин-дийди.

   Сагд разыяллаху анху меселәни парахатчылыклы ёл билен чөзмек ислейәрди. Ене илчи иберип, үч гүн гарашды. Олар җогап бермеди. Дөрдүнҗи гүн сөвеш башлады. Сагд разыяллаху анху эсгерлерине шейле табшырык берди:

   -Ерли ериңизде мәкәм дуруң. Өйле намазындан соң мен дөрт гезек текбир алҗакдырын. Хер текбириң ызындан сиз хем текбир гетириң. Биринҗиде сөвеше тайярланың, икинҗиде ярагларыңызы алың, үчүнҗиде эсгерлери сөвеше җошдурың ве дөрдүнҗи текбирде, «Лә хавле велә, куввате иллә билләх» дийип, хүҗүм  эдерсиңиз.

   Ыслам гошуны табшырылышы ялы хүҗүме башлады. Эйран гошуны пиллер билен гаршылык гөркезди. Сөвешиң илки гүни гүйчли чарпышмалар болды. Соңракы гүнлерде ыслам гошунлары ойлап тапан сөвеш тәрлери билен Эйран гошуныны алҗыратды. Гошунбашылары Рүстемиң өлдүрилмеги билен эсгерлер гачмага башлады. Көпүси деря гачып, гарк болды. Бир кысымы есир алынды. Мусулманларың ики мүңи шехит болды. Ыслам гошуны Эйраның баш шәхери Медайына хүҗүм этди. Муны эшиден Эйран шасы Езди-Җүрд горкусына шәхери терк этди. Медайын басылып алнып, хөкүмдарың көшклери, хазыналары мусулманларың элине гечди.

   Сагд ибни Эби Вакгас разыяллаху анху Медайын шәхериниң ховасының хем сувуның эсгерлере ярамаяндыгыны халыпа дуйдурды. Хезрети Омар разыяллаху анху тәзе бир шәхериң гурулмасыны эмр этди. Куфе шәхери гурулды. Сагд разыяллаху анху онуң илкинҗи хәкими болды. Ол Хезрети Османың дөврүнде-де бу везипесини довам этди. Ашере-и мубешшереден болан ве 270 хадысы-шерифи роваят эден Сагд ибн Эби Веккас разыяллаху анху өмрүниң соңкы гүнлеринде Мединә якын Акик диен ерде кеселледи ве ол ерде милады йыл хасабының 675-нҗи йылында ахыръете гитди. Җеннетул Бакы гонамчылыгында депин эдилди.

   Реббимизден онуң ялы иманына мәкәм мөмүн болуп билмеги, Аллах хем Онуң Ресулының сөйгүсини әхли затдан ёкарда тутмагы хем-де шепагатларына мынасып болмагы ныяз эдерис. Әмин.