Алла ёлунда ата-огул

САЫД ИБНИ ЗЕЙД

разыяллаху анху

 

    Хезрети Саыд ибни Зейд разыяллаху анху Ыслам билен илки шерепленен ынсанлардандыр. Ол Хезрети Омар разыяллаху анхуның хем гиеви, хем-де гайынагасыдыр. Гыз доганы Атике бинти Амр Хезрети Омарың, Патма бинти Хаттаб-да Саыдың аялыдыр. Какасы Зейд бин Амрдыр.

    Өмрүнде асла бутлара чокунмадык Зейд оларың хорматына сойлан маллардан-да иймәндир. Ол хемише ханиф (Аллаха йөнелмек) динини гөзләп, тевхид (екехудайлылык) ёлуны тутан багтыярдыр. Зейд хемише җахылъет адатларындан өзүни узакда тутды. Ол йити яткешлиги, ягшы хәсиети билен көпчүлиге, халка өзүни танатды.

    Ол дирилигине ере гөмүлйән гызлары халас этмек үчин элинде барыны эдип, оларың какаларына:

   -Гызҗагазы өлдүрмәң! Әхли чыкдайҗыларыны өз бойнума алайын-дийип, өз янына аларды. Чага улалып етишенсоң, какасына:

   -Ине, гызың, ислесең саңа берейин, ислесең ене-де өзүм середейин-дийип, аҗайып ынсанперверлик гөркезерди. Ол шейдибем, төверегиндәкилере ынсана гадыр гоймаклыгы өвретди. Чага гыз болсун, оглан болсун, тапавуды ёк, ол Аллахың аманадыдыр.

    Абдылла ибни Омар разыяллаху анхуның гүррүң бермегине гөрә, Зейд Ресулы Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз биле илкинҗи гезек Пыгамберликден овал Мекгәниң төверегинде ерлешйән Белдах дийип атландырылян гуйынынң төверегинде габатлашяр. О вагтлар энтек вахы гелмәнди. Муңа серетмезден мүшрүклериң тайярлап гетирен нахарларыны Серверимизиң иймедиги үчин, ол хем:

   -Мен бутларың хорматына берилйән зыяпатдан иймен-дийип, нахардан йүз өвүрйәр.

    Ол Курайшлыларың бутларың хорматына мал өлдүрйәндиклери үчин йүрекден гынанарды. Зейд бир гүн Кәбеде союлмак үчин бутларың өңүне элтилен гоюнлара середип, шейле диййәр:

    -Эй, Курейшлилер! Гойны Алла яратды, онуң үчин гөкден ягыш ягдырды. Ерде от битирди. Гоюн шейдип, гарныны доюрды. Эмма сиз оны башга бир задың хорматына сойярсыңыз. Мениң назарымда сиз җахыл бир миллетсиңиз. Онуң бу сөзлерини эшидип дуран агасы Хаттаб:

   -Сен инди бес эт. Сабыр эде-эде этмезимиз чыкды, инди сен бизден алмытыңы алсаң герек-дийип, сайгыламага башлаяр. Онуң бу херекетине төверегиндәкилер хем гошуляр. Ине, шу хадысалардан соң Зейд Мекгеден узаклашып, Хыра дагында мекан тутяр. Ол диңе гиҗелерине огрын-догрын Мекгә барып билйәр.

   Бир гезек Варака ибни Невфел, Абдуллах ибн Җахш, Осман ибни Харис дагылар билен гизлинликде айры-айры гөршен Зейд, олара:

   -Сиз өз ковмуңызың хич бир дине уймаянлыгыны, Ыбрайымың дининден чыкып, оны кабул этмәндиклерини билйәрсиңиз. Эгер халас болмагы ислейән болсаңыз, өзүңиз үчин ыгтыбарлы бир дин гөзләң-дийип, олары Ханиф динине чагыряр. Ёкарда атлары агзалан дөрт киши ханиф динини өвренмек үчин шол заманда яшап йөрен яхуды, христиан алымларының янына гидип, бу дин догрусында кәбир затлары өвренйәрлер. Шейлеликде, Варака ибни Невфел християн боляр. Абдуллах ибни Җахш хем Осман ибни Харис өңки пикирлеринде галярлар. Зейд ибни Амр бу агтарыш барада шейле гүррүң берйәр:

   -Яхудылык ве християнлыгы инчеден ызарладым. Йөне бу динлериң икисинден-де өзүме рахатлык тапмадым. Ондан-мундан Ыбрайымың дининден сорамага башладым. Ахыры Шама гидип, бир рахып билен габатлашдым. Ондан ханиф динини сорадым. Ол хем:

   -Яхудылыга хем-де християнлыга меңземейән, диңе Аллаха ыбадат эден хезрети Ыбрайымың динидир-дийип, җогап берди.

   -Мениң  хем ислейәним шол-да-диенимде, рахип маңа:

   -Хава эй, Мекгели! Сениң Ыбрайымың динини гөзлейәнлигиңе гөз етирдим. Йөне сени шол дине етишдирҗек кимсәни энтек тапмарсың. Хәзириң өзүнде өз юрдуңа долан. Аллах сениң ковмуңдан Ыбрайымың динини тәзелеҗек иң соңкы Пыгамбери иберҗекдир. Онуң гелмеси өрән якынлашды. Деррев ызыңа гит, белки-де гелендир-дийди. Мен тизден-тиз о ерден узаклашдым.

   Зейд соңкы Пыгамбери гөрмек ышгы билен туташып, Мекгә ёла рована боляр. Эййәм Хак Тагала өз Пыгамбери Мухаммет саллаллаху алейхи веселлеми хак дини билен гөндерипди. Пыгамбери гөрмек ышкы билен җошан Зейд бин Амры ёлда бедевилер (чарва араплар) яралаярлар. Яраланан Зейд хак Пыгамбере улашмаяр. Ол иң соңкы  деминде өз оглы Саыдың оңа говушмагыны дилег эдип, Хак Тагала хезретлерине шейле сөзлер билен ялбаряр:

    -Эй, Реббим! Оглум Саыды ондан махрум этмәвери.

    Саыд ибни Зейд халыс ниет билен педер догасының хорматына Ыслам билен илки шереплененлериң бири болды. Ол Хезрети Омар разыяллаху анхуның гыз доганы Патма бинти Хаттаб билен дурмуш гурды. Оларың янбермез ынанҗы хем деңсиз-тайсыз иманы Хаттабың оглы Омарың-да ыслама гирмегине себәп болды. Таквалыгы билен Алла ёлунда мүҗәхид болан Саыд разыяллаху анху хиҗрет эденлериң илкинҗилеринден болуп, ол перишде сыпат ынсанды. Догасы кабул боланларданды. Хас догрусы ашырейи мубешшереденди (җеннет билен бушланан он сахабаның бириди). Онуң башындан гечен бир хадысасы хакында шейле гүррүң берилйәр: «Бир гүн бир аял Мединәниң хәкимине Саыд разыяллаху анху Хезретлериниң үстүнден өзүне дегишли ери аландыгы хакында арз эдйәр. Саыд разыяллаху анху Медине хәкимине шейле мазмунлы җогап иберйәр: «Мен хакында шейле пикир эдйәрсиңизми? Мен Ресулаллахың «эгер-де ким-де-ким өзгәниң бир гарыш ерини алса, ол ер кыяматда онуң бойнуна халка болар» диенини эшитдим» диййәр ве ол аялы Хака табшыряр. Арадан көп вагт гечмәнкә, шол төхметчи аялың гөзлери көр болуп, төверекде серменип йөркә, гуя гачып өлендиги хакындакы хабар яйраяр.

    Онуң өзи башындан гечирен бир вакасыны шейле гүррүң берйәр: Биз Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем биле Хыра дагында вагтымыз зензеле (ер титремеси) турды. Шол вагт Ресулы Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз «Гымылдама, эй, Хыра… Шу пурсат сениң үстүңде Неби, Сыддык ве Шехит бардыр» дийди. (Ахмет бин Ханбел, Муснед, җ 5, с, 346). Саыддан:

    -Олар кимлердир?-дийип, соранларында:

   -Олар Эбу Бекир, Омар, Осман, Алы, Талха, Зубейр, Сагд, Абдырахман ве Убейдедир-дийди.

   -Онунҗысы кимдир?-дийленде, Саыд ибни Зейд:

   -Онунҗысы мен-дийип, җогап берди.

   Ол бир гүн Хезрети Омар билен билеликде Ресулы Экрем саллаллаху алейхи веселлемден какасының гүнәсиниң гечилмеги үчин дога этмегини хайыш этди. Шонда Пыгамберимиз:

   -Хай, хай, Зейд, сениң какаң кыямат гүни өзбашына бир ыммат болуп дирелҗекдир-диен бушлугы берди.

    Бедирден башга әхли сөвешлере гатнашан Саыд ибни Зейд разыяллаху анху Энсары сахабалардан Үбей ибни Каб биле доган болды. 48 саны хадыс роваят этди. Олардан бири-де ине, шудур: «Малы угрунда өлдүрилен шехитдир, ганы угрунда өлдүрилен шехитдир, дини угрунда өлдүрилен шехитдир, машгаласы угрунда өлдүрилен шехитдир». (Рыязус-Салыхын; терҗ ве шерх, ж 6. с. 119).

     Ол етмишден говрак яшап, Мединейи Мүневвереде 672-нҗи милады йылында ахыръете гитди. Җыназа намазыны Абдулла ибни Омар разыяллаху анху окады.

     Керемли Хак Тагала онуң педерине хем өзүне рахмет этсин. Бизлери-де олар ялы Пыгамбер ашыгы эйлесин ве шепагатларына лайык эйлесин. Әмин.