Нусгалык Ыслам хәкими

ЭБУД-ДЕРДА

разыяллаху анху

    

     Ыслам инди он дөрт асыр бәри несилден-несле дүшүндирилип хем яшалып гелипдир. Ыслам биле шерепленен хер мөмүн, Аллахың китабыны ве Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң дурмушыны өвренмек ве шолар ялы яшамак билен  борчлы эдилендир.

     Мөмин бир чакылыкчыдыр. Чакылыкчыдыр хем тербиечидир. Ол Ысламы, Куръаны өвренмәге ве өвретмәге борчлудыр. Ине, шейле җогапкәрчилик онуң үстүндедир.

    Мөмүниң аладасы ахыръети болуп, ол дүнйәниң гелди-гечерлигине ынанар. Шу себәп биле, малыны, җаныны ве гайры затларыны Аллахың динине хызмат этмек үчин уланар. Ол бир тарапдан Ысламы дүшүнҗелери өвренмәге чалышар, бейлеки тарапдан болса, өврененлерини дурмушында орнашдырмага җан эдер.

    Ыслам өз чызгыларының чәгинде яшалып, багтыярлык чагындан бизиң шу гүнки гүнлеримизе гелип етипдир. Эсхабы-Кирамдан (хорматлы сахабалардан) Эбуд-Дерда разыяллаху анхуның дурмушында бизлере нусга аларлык аҗайып айратынлыклар бардыр.

    Әлемлериң Сервери ол хакында шейле дийипдир: «Хер ымматың бир хәкими бардыр. Мениң ымматымың хәкими-де Эбуд-Дерда Увеймирдир».

     Эбуд-Дерда Увеймир ибни Амр эл-Хазреҗи разыяллаху анху Энсары сахабалардандыр. Ол Ысламдан овал тәҗирди. Җахылыет дөврүнде Абдуллах ибни Реваха билен доган окашды. Эмма Ыслама гирмекде ондан соңа галды. Ибни Реваха тәзе диниң геленини эшидип, деррев мусулман болды. Эбуд-Дерда ыслама гирмекде бирнеме гиҗә галаны үчин өмүрбойы өкүнип гезди. Онуң Ыслам билен шерепленмесине Абдуллах ибни Реваха себәп болды.

    Ол мусулман боланындан соң, тәҗирчилигини ташлап, бош гечирен вагтларына пушман эдип, өзүни долулыгына ылым өвренмәге багышлап, Кәбетуллаха йөнелди. Ылымдан алан леззетини хич бир затдан алмаяндыгыны текрарлаян Эбуд-Дерда разыяллаху анхуның таквалыгы өмрүне безег берди. Сөйгүли Пыгамберимиз оны Селман Парсы билен  доган этди.

     Хезрети Омар разыяллаху анхуның дөврүнде онуң хайышы билен Шама хәким болды. Эбуд-Дерда разыяллаху анху халкың элпе-шелпеликде яшап, дөкүп-сачянларыны гөрүп, олары бир ере йыгнап шейле несихат этди:

   -Эй, Шамлылар! Сиз дин доганларыңызың юрт гоңшыларысыңыз. Мени сөймезлиге ве несихатымы кабул этмезлиге ким сизе пәсгел берйәр? Аслында мен сизден хич зат умыт этмейәрин. Сизден хич зат талап хем эдемок, тамакин задым-да ёк, эйсем, сизиң бу болшуңыз нәхили?! Иймеҗек затларыңызы топлап, отурмаҗак өйлериңизи бина эдйәндигиңизи, соңы гелмеҗек этсем-петсемлериңизи гөрйәрин.

   Сизден өңдәки гечен ковумлар йыгна биленини йыгнадылар. Иң соңунда умытлары пуч болуп, өйлери габырлара өврүлди.

    Шу өвүтлер биле халкыны ояндырмага чалышан Эбуд-Дерда разыяллаху анху ол гүнден соң халк арасында айланмага башлады. Халкың сорагларына җогап берди. Ыслам дини боюнча яшамаклык меселесинде гафлата дүшенлере еке-еке дүшүндириш берди.

    Ол бир гезек базарда айланып йөркә, бир топар адамың бир адамың дашына гечип, оны сайгылаянларыны гөрүп:

   -Нәме боляр?- дийип сорады. Адамлар:

   -Бу өрән агыр гүнә эдипдир-дийдилер. Эбуд-Дерда разыяллаху анху:

   -Боляр. Достуңыз шу гуя гачыпдыр диели. Шонда нәме эдерсиңиз? Оны гуйыдан чыкарармыдыңыз?-дийди. Олар-да:

   -Хава, чыкарардык-дийдилер. Шонда Эбуд-Дерда разыяллаху анху:

   -Эгер шейле болса, оңа яман сөз айтмаң, оны урмаң. Диңе өвүт берип өвредиң. Өзүңиз-де онуң ялы гүнә этмекден сизи гораян Аллаха шүкүр эдиң-дийди. Адамлар ене-де:

   -Бу эден гүнәси себәпли сен оңа гахарланмарсыңмы?-диенлеринде, Эбуд-Дерда разыяллаху анху:

   -Мен диңе онуң эден гүнәсине гахарланарын. Эгер оны терк этсе, ол мениң доганымдыр-дийип, пайхаслы җогап гайтарды.

   Эбуд-Дерда разыяллаху анхуның бу мерхемети, ынсана болан сөйгүси, адамларың тоба этмеклерине себәп болды.

 

*************

    Ол бир гүн ене халкың арасына чыкыпды. Базарда ёлуң гырасына чекилип гүррүң эдип отуран яшлары гөрүп, олара несихат этди:

   -Чагаларым! Мусулман кишиниң отурҗак ери онуң өйүдир. Ол о ерде гөзүни яман затлардан горар. Базарларда отурмакдан әгә болуң. Чүнки о ерлер ынсаны бош затлар билен мешгул эдер.

    Эсхабы-Кирамың ылымлы хәкимлеринден болан Эбуд-Дерда разыяллаху анху Хезрети Осман разыяллаху анхуның заманында хиҗриниң 32-нҗи йылында Шам хәкими вагтында арадан чыкды.

    Керемли Хакдан бизлере-де онуң ялы мәхир-мухаббетли, мерхеметли, таква болуп яшамаклыгы ве шепагатларына лайык болмагы дилег эдйәрис. Әмин.