Өзбашына бир гошун

ЭБУ ДҮҖАНЕ

разыяллаху анху

           Эбу Дүҗане разыяллаху анху Энсары сахабаларың башына гырмызы селле орап, сөвеш мейданларына чыкан пәлванларындандыр... Ол хиҗретден өң иман эден фазилетли бир йигит... Эбу Дүҗане лакамы билен мешхур болан Ухуд гахрыманы...

     Ол әхли газатлара гатнашан, җаныны Ресулаллаха пида эден бир гахрымандыр. Ол башына гырмызы селле орап, бүтин сөвешлерде селлесини башындан айырмады. Онуң бу херекети Аллах ве Ресулаллаха җаныны бермәге тайяр диен маныны аңладяр экени. Пәлванлыгының нышаны болан шу селлеси себәпли оңа «Зүл-Мешхере» диен лакам берилди.

   Сөйгүли Пыгамберимиз ол хакында: «Эбу Дүҗанәниң сеси бир бөлек эсгердир» диен экен. Онуң гахрыманчылыгының иң говы нусгаларыны Ухудда гөрмек боляр. Ухуд гүни Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз үстүнде «Горкаклыкда ар, илерлемекде мертебе хем ыгтыбар бар. Ынсан горкмак билен кысматдан гутулмаз» дийип, язылан гылыҗыны сахабаларына гөркезип:

   -Бу гылыҗы менден ким алар?-дийди. Сахабайы-кирам:

   -Мен, мен-дийип, эллерини узатсалар-да, Ресулы Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз:

   -Мунуң хакыны берип, ким алар?-дийип, сөзлерини гайталады. Ене-де:

   -Мен, мен-дийип, эллер узалды.

   Шу ики арада Эбу Дүҗане разыяллаху анху:

   -Эй, Ресулаллах! Гылыҗың хакы нәмедир?-дийип сорады. Пыгамберимиз саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз:

   -Эгрелип бүкүлйәнчә, душмана урмакдыр-дийди. Эбу Дүҗане разыяллаху анху:

   -Эй, Ресулаллах! О шертде гылыҗы мен аларын-дийди ве гылыч оңа табшырылды. Башында селлеси, элинде гылыҗы биле, гахрыманчылык шыгырларыны айдып мейдана окдурылан Эбу Дүҗане разыяллаху анху мүшрүклере гаршы улы-улы әдимлер билен гадам гойды. Онуң бу йөрүшини сахабалар халамады. Шонда Серверимиз:

    -Бу шейле бир йөрейишдир ки, Хак Тагала хезретлери башга ерлерде бу йөриши сөймез-дийип, душмана гаршы шу шекилде йөремегиң мүмкиндигини яранларына билдирди. Онуң Ухуд гүни гөркезен гахрыманчылыгы барада Зубейр ибни Аввам разыяллаху анху шейле гүррүң берйәр: «Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемден гылыҗы мен хем иследим. Эмма ол маңа бермән, Эбу Дүҗәнә берди. Мен хем гызыкланып, оны ызарламага башладым. Ол улумсылык билен йөрәп, өңүне чыкан мүшрүги өлдүрйәрди. Бирден оңа мүшрүклериң ичиниң иң даявы Эбу Зул Керш габат гелди. Ол зырх геенсоң, диңе гөзлери гөрүнйәрди. Икиси чарпышды. Эбу Дүҗане разыяллаху анху бир гылыч зарбасы билен оны омузындан тә уйлугына ченли икә бөлди. Эбу Дүҗане мүшрүк хатарларыны яра-яра дагың этегинде деп чалан аялларың янына барды. Гылыҗыны гыйнындан чекди. Гөрсе Хинд... Урман ызына өврүлди».

   Зубейр ибн Аввам разыяллаху анху бу гахрыманчылыгың гаршысында:

   -Гылыҗың киме берилмелидигини Аллах ве Ресулы хас говы билер. Эбу Дүҗане гылыҗың хакыны берди-дийип, өз-өзи билен геплешип, онуң янына барды ве оңа:

   -Эден хер бир херекетиңи гөрдүм. Аяла гылыҗыңы галдырыбам, нәме себәпден урмадың?-дийдим. О-да:

   -Ресулаллахың гылыҗыны аялың ганына буламак ислемедим-дийип, җогап берди.

    Ухуд гүни сөйгүли Пыгамберимизиң янындан асла айрылмаянларың бири-де Эбу Дүҗане разыяллаху анхудыр. Ол Пыгамберимиз саллаллаху алейхи веселлеме атылан оклары өз бедени билен гаршылапды. Мүшрүклерден Абдуллах ибни Хунейд зырх гейип, онуң янына гелип:

   -Мен Зухейриң оглы, маңа Мухаммеди гөркезиң. Я мен оны өлдүрерин, я-да онуң янында өлерин-диййәрди. Эбу Дүҗане разыяллаху анху чыдаман:

   -Гел бәрик!.. Мен беденим биле оны горамага чалышан кимсе, гел-дийди. Душман голайлашанда, онуң атының аягына гылыч биле чалды. Ол аты биле ере язылды. Бир гылыҗы-да Хүнейде:

   -Ал... Бу-да саңа Харашениң оглундан-дийип, бир уранда, оны ере челпек этди.

  Ресулы Экрем саллаллаху алейхи веселлем болан-гоян затларың әхлисини гөрүп, Эбу Дүҗане үчин:

   -Аллахым!.. Харешениң оглундан мен разыдырын. Сенем разы бол-дийип, дога эдйәрди.

    Ене онуң гөркезен гахрыманчылыкларының бирини Кагб ибни Мәлик разыяллаху анху гөрүп, шейле гүррүң берипдир: «Дашындан кимдиги таналмаз ялы зырх геен бир мүшрүк шехитлеримизиң гулак-бурунларыны ве бейлеки агзаларыны кесйәрди. О бармана бир зырхлы гелип, хемле билен бир гылыч чалды велин, хәки мүшригиң бойнундан ашагы икә бөлүнди. Соңра болса:

    -Эй, Кагб! Ничик гөрдүң, бу мен Эбу Дүҗане-дийип, өзүни танатды.

  Ол батыргайлыгы билен бир хатарда ягшы ахлагың хем эесиди. Хич кимсе хакында эрбет пикир этмезди, бош пейдасыз затлар биле мешгул болмазды.

   Зейд ибни Эслеми онуң гөзел ахлагы хакында шейле гүррүң берйәр: «Эбу Дүҗане хассады. Йүзи нур ялы парлаярды. Зыяратына геленлерден бири:

   -Бу нура нәхили эе болдуң?-дийип сорады. О-да:

   -Мениң бил баглап билҗек ики саны амалым бар. Бири мени гызыкландырмаян хич зат биле мешгул болмадым. Икинҗиси хич бир мусулмана калбымда эрбет пикирим болмады-дийип, җогап берди.

   Нәхили гөзел ахлак!.. Нәхили гөзел нусга!..

   Эбу Дүҗане разыяллаху анху Йемама вакасында шехит болды. Онуң өлүми-де эдил яшайшы ялыды. Ол Мусейлеметил Кеззабың хем онуң тарапдарларының соңкы гезек йыгнанан ерлериндәки бакҗаның гапысыны ачмак үчин күрсәп, ичери гиренде аяклары дөвүлйәр. Муңа серетмезден иң соңкы демине ченли сөвешип, ол ерде шехитлик шербетини ичйәр.

    Керемли Хакдан ол йылдыз ынсаның шепагатларына лайык болмагы ве онуң рухы халындан өзүмизе гөрелде алмагы несип этмегини дилейәрис. Әмин.