Яшаҗык Куръан мугаллымы

МУАЗ ИБНИ ҖЕБЕЛ

разыяллаху анху

 

    Муаз ибни Җебел разыяллаху анху яш вагтында мусулман болуп, фыкых ылмыны өрән говы билен бир ылым әри… Куръаны-Керими говы окаян, Ыслама говы дүшүнйән хем дүшүндирйән яш мугаллым… Гепләнде сөзи дәне-дәне, гелшикли гейнен, зехинли, гайратлы, җомарт… Аҗайып Ыслам чакылыкчысы...

    Ол Ресулуллах саллаллаху алейхи веселлеме икинҗи Акабада касам этди. Ол өз малларыны ве җанларыны горайышлары ялы, Сөйгүли Пыгамберимизи-де гораҗакдыкларына ве Ысламың яйрамасына ярдамчы болҗакдыкларына сөз берен йигитлердендир.

    Есрибе (Мединә) гелип гарындашлары билен бирнеме дил тапышан Муаз разыяллаху анху Ыбрайым алейхыс саламың эдиши ялы бутлары ёк этмек билен мешгулланып башлады. Оларың хич бир зада пейда бермеҗекдигини, зелели-де деп этмеҗекдигини мүшрүклере гөркезмек иследи. Ол Есрибиң иң хорматланян адамларының бири Амр ибни Җемухың өрән эй гөрйән бутуны бирнәче гезек зибиле оклап, бөлек-бөлек этди. Шейдип оны өзүнден-өзи дүшүнер ялы дереҗә етирди. Бутларың өзлерини-де горап билмеҗекдиклерини Амрың келлесине гуйды. Иң соңунда Амр дүшүнип, хак ёлы тутды. Өзүни горап билмейән бутларданам бир таңры болармы?! Ине, шу дүшүнҗе онуң Ыслама гирмесине себәп болды.

    Абдуллах ибни Месуд разыяллаху анху оңа ине, шейле шаятлык эдипдир: «Муаз Алла ёлунда бир җемагат мысалыды. Биз оны хемише Ыбрайым алейхыс салама меңзедердик. Ол ынсанлара хайры хем ягшылыгы өвредип, Аллаха ве Ресулына ытагат эдерди».

     Мусаб ибни Умейр разыяллаху анхуның делалаты билен 18 яшларындака мусулман болан Муаз ибни Җебел разыяллаху анху яш, зехинли, гайратлы хем өрән җомартды. Аз гепләп, көп диңләрди. Ресулуллах саллаллаху алейхи веселлем Мединә гөченде, Муаз разыяллаху анху Сөйгүли Пыгамберимизиң янындан асла айрылмады. Куръаны, Ысламы Ол саллаллаху алейхи веселлемиң түкенмез чешмесинден өвренди. Ол иң хайырлы Мугаллымың иң сайлама талыпларындан болды.

    Әлемлериң Сервери саллаллаху алейхи веселлем онуң хакында: «Ымматымың халалыны ве харамыны иң говы билени Муаз ибни Җебелдир» дийипдир.

     Ол Пыгамберимизиң заманында Куръаны ят тутан ве: «Муаз ибни Җебел, Убей ибни Каб, Абдуллах ибни Месуд ве Салим Мевла Хузейфе разыяллаху анхум ине, Куръаны шу дөрт кимседен алың» дийлен өвгә мынасып болан Куръаны иң говы билйәнлердендир.

    Ол Мекге басылып алнандан соң, Мекгеде галан мусулманлара Ысламы өвретмеси үчин шол ерде галдырылан дин мугаллымыдыр.

    Ол овадан гепләп, хикметли сөзлер сөзләрди. Овадан гейинерди. Яшлыгы хем гелшиклилиги билен үнси чекерди. Ресулы Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз оны иман әри хем Ыслам чакылыкчысы эдип етишдирмек исләпди. Ол саллаллаху алейхи веселлем бир гүн Муазы гаршысына гечирип, шейле несихат этди: «Эй, Муаз! Саңа Аллахдан горкмагы, Оңа сыгынмагы, догры геплемеги, берен сөзүңде дурмагы, хер кесе салам бермеги, говы ишлер этмеги, етимлере мерхемет этмеги хем-де сүйҗи сөзли болмагы весъет эдйәрин. Хер дайым Куръан билен яшамагы, ахыръет хасабының горкусыны йүрегиңден чыкармазлыгыңы, херкесе мерхеметли болмагы, хер ерде ве хич вагт Аллахы унутмазлыгы ве хер гүнәниң ызындан тоба этмеклиги весъет эдйәрин. Эй, Муаз! Эдил Аллахы гөрйән ялы ыбадат эт ве өзүңи өлен хасап эт! Хас мөхүм бир зады-да айдайын: «Дилиңе эе бол!»

     Хер бир җүмлеси дурмушың чырагы болан бу өвүтлер, худая шүкүр бизлере-де ягтыландырыҗы ышык боляр. Бир өмүр бу сөнмейән ышык билен яшамак нәхили багтыярлык?! Аллахым, бу нурлы дурмушы бизлере-де несип эт.

    Ысламың гиң үлкелере яйрамасында Муаз ибни Җебел разыяллаху анхуның хызматы улудыр. Ол Пыгамбер мекдебинде етишен мугаллым хөкмүнде Мекгә, Мединә, Шама, Емене ве Палестина ченли гидип, ол ердәки халка Куръаны, Ысламы өвредендир.

    Бир гезек Емен хөкүмдары Ыслама гирендиклерини билдирмек ве халкына Ысламы өвредер ялы мугаллым иберилмегини хайыш эдип, Мединә илчилер иберйәр. Ылмың, эдебиң, салыкатлылыгың, әхли гөзеллик гөзбашы болан Ресулы Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз сахабаларына гарап:

    -Ичиңизден хайсыңыз Емене гидерсиңиз?-дийип сорады. Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анху:

    -Мен гидерин, эй, Аллахың Ресулы!-дийди. Сөйгүли Пыгамберимиз ене-де:

    -Хайсы бириңиз Емене гидерсиңиз?-дийип, совалыны гайталады. Бу гезек Хезрети Омар разыяллаху анху:

   -Эй, Ресулуллах! Мен гидерин-дийди. Бир мүддет соңра, текрар:

   -Ичиңизден Емене ким гидер?-диенде, Муаз ибни Җебел разыяллаху анху:

   -Эй, Ресулуллах! Мен гидерин-дийип, еринден турды. Шонда Ресулы Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз:

   -Эй, Муаз! Бу везипе сениңкидир-дийди.

   Сөйгүли Пыгамберимиз Муаз разыяллаху анхуны уградып, бир мүддет онуң билен билеликде йөрәп, оңа шейле несихат этди: «Муаз! Сен әхли китапдан болан (Алла Тагала тарапындан бир китап гелен) бир ковум билен габатлашҗаксың. Илки олары Аллахдан башга ылах болмадыгына ве Мухаммедиң онуң гулы хем илчисидигини тассык этдирмәге довам эт. Эгер муны кабул этселер, олара Аллахың бәш вагт намазы парз кыланыны хабар бер. Муны этселер, зекат эмрини дүшүндир. Муны-да кабул этселер, олара эзъет этме. Мазлумың бет догасындан чекин, чүнки Аллах мазлумың догасыны деррев кабул эдер». Хошлашанларында-да:

    -Муаз! Белки сен бу йылдан соң мени гайдып гөрмерсиң. Өврүлип гелениңде, мениң месҗидиме я габрыма гелерсиң… Саңа бир меселе гетирилсе, нәме билен хөкүм эдерсиң?-дийип сорады. Муаз разыяллаху анху:

   -Аллахың китабы биле-дийди.

   -Эгер онда җогабыны ач-ачан тапмасаң?

   -Пыгамбериң сүннети биле.

   -Эгер онда-да тапмасаң?

   -Ичтихад эдерин, гөвнүме җай боланы биле хөкүм эдерин-дийип, җогап берди. Сөйгүли Пыгамберимиз: «Элхамдулилләх! Аллах Ресулының илчиси, Ресулының разылыгына лайык сөз сөзледи…»-дийип, ондан хошаллыгыны билдирип, Муаз разыяллаху анхуве шейле дога этди: «Аллах сени мусыбатлардан, ынсанларың ве җынларың шеринден горасын».

     Муаз разыяллаху анху Еменде өрән кән вагт галды. Сөйгүлилер сөйгүлисиниң бакыете гөч эден хабарыны Еменде эшидип, Мединә гайтды.

 

************

    Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анху Мединә гелен Муаз разыяллаху анхуны Мушавере (маслахат) векилчилигине алды. Ол бу ишини Хезрети Омар разыяллаху анхуның дөврүнде-де довам этди.

    Арадан эсли салым геченден соң, Сирияның хәкими Халыпадан халкына Куръаны хем Ысламы өвредер ялы мугаллым иследи. Шондан соң, Хезрети Омар разыяллаху анху Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң заманында Куръаны ят тутан Муаз ибни Җебел, Убаде ибни Самит, Эбу Эйюп эл-Энсары, Убейй ибни Кагб ве Эбуд-Дерда разыяллаху анхум дагылары чагырды-да:

   -Сириялы доганларыңыз мугаллым ислейәрлер. Маңа бу меселеде ярдам эдиң-дийди. Эбу Эйюбың гаррылыгы, Убеййиң-де хассалыгыны назара алып, Хезрети Омар разыяллаху анху үч кишә:

   -Илки Хумусдан башлаң. Бириңиз шол ерде галың. Бейлекиңиз Шама, үчүнҗи бириңиз болса, Палестина гидиң-дийип, весъет этди.

    Пыгамбер медресесинде етишен үч мүҗәхид Убаде ибни Самит разыяллаху анху Хумусда, Эбуд-Дерда разыяллаху анху Шамда галды. Муаз ибни Җебел разыяллаху анху болса, Палестина гитди. Булар шол ерлерде Ысламың яйрамагы үчин җанларыны аямадылар.

    Муаз разыяллаху анху Палестинада веба кеселине ёлукды ве 640-нҗи йылда Кудус билен Ремләниң арасындакы Амвас диен обада 35 яшлы йигиткә арадан чыкды.

    Керемли Хакдан онуң Ысламы яйратмак, Куръаны өвретмек ышкыны ве леззетини бизлере-де гөркезмегини хем-де онуң шепагатларына лайык болмагы ныяз эдйәрис. Әмин.