Мекгеде өйүни сөхбет үчин ачан илкинҗи сахаба

ЭРКАМ ИБНИ ЭБИЛ-ЭРКАМ

разыяллаху анху

    Эркам ибни Эбил-Эркам разыяллаху анху илкинҗи мусулман болан яш сахабалардан… Өйүни мусулманлара ачып, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң ыгтыярына берен бир йигит… Ысламың илкинҗи хайыр сахават фондуны дөреден, илкинҗи ыслам юрдуны кəмиллешдирен бир гахрыман… Мекгеде сөхбетлер эдилен илкинҗи өйүң эеси…

    Ол Мекгеде барҗамлы машгалалардан Бени Махзун кабыласындандыр. Ады Эркам, лакамы (күнъеси) Эбу Абдулладыр. Какасы Абдулменнаф, эҗеси Тумадыр (Умейме) бинти Хузеймдир. Ол Ыслама илки гирен аял сахабалардандыр. Какасы хем мусулман болуп, онуң Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анху билен бир гүнде арадан чыкандыгы роваят эдилйәр.

     Ол Мекгеде Ысламың нуруна көңлүни ачан илкинҗи яш сахабалардандыр. Эркам он еди, он секиз яшларында Ыслам билен шерепленди. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлеме мухаббет (сөйги) хем боюн эгиҗилик билен табын болды.

    Мекге мүшрүклери Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлеми довамлы биынҗалык эдйəрдилер. Бир тарапдан-да тəзе дине гирен мусулманлара азар яманыны берйəрдилер. Бейле ягдайда Ыслама чакылыгы парахат ягдайда алып гитмек асла мүмкин дəлди. Ики Җаханың гүнеши болан Серверимиз сахабалар билен аркайын сөхбет эдер ялы, олара Ысламы чуң хем гиңишлейин дүшүндирер ялы өзүне бир ер гөзледи. Шондан соң, Серверимиз Сафа дересиниң гүндогарында дараҗык көчедəки Эркамың өйүни аматлы хасаплап, шоны сайлап алды.

     Бу өй Кəбейи-Муаззаманың (Бейтулланың) саг тарапында белендирəк ердеди. О ерден Кəбəни аркайын гөрмек болярды. Үстесине-де өйүң эеси Эркам разыяллаху анху Мекгəниң атлы-абрайлы адамларынданды. Оңа əхли киши хормат эдерди. Сөйгүли Пыгамберимиз бу ери хем аркайын ыбадат этмек хем-де сөхбет этмек үчин оңайлы хасаплады.

    Эркам разыяллаху анхуның өйи инди меркезе өврүлипди. Бу өй ылым хөвүртгеси хем мусулманларың сыгынян дергəхиди. Бу өй Ысламың кичиҗик бир юрды болупды. Ыслама тəзе гирйəнлер Аллахың Ресулыны бу ерден тапярдылар. Тəзе дине гиренлере шу ерде Ыслам хакында маглумат берилйəрди. Мүшрүклериң эзъетине чыдап билмедиклер Эркамың өйүне ылгаярдылар. Олар үчин бу ер гораг галасыды. Тəзе назыл болан аятлар бу ерде өвренилип, бу ерде ят тутулярды. Мусулманлар бу ерде гизлин ыбадатлар эдип, өз араларында дердинешердилер. Чекйəн җебир-җепаларыны бири-бирине гүррүң берип, бу ишиң чəресини гөзлəп, ширк җемагатының (мүшрүклериң) арасында мусулман болуп яшамагың пикирини эдйəрдилер. Олар хидаят Гүнеши Серверимизиң сөхбетлери биле көңүллерини айдыңладып, онуң гөркезен чызгысында Ыслам үчин бир җан, бир тен болмага тайярдылар. Бу ёлда малларыны, җанларыны, əхли затларыны пида этҗекдилер. Олар бири-бирлерине иманы, салых амалы, сабыры хем хакыкаты весъет эдердилер. Шейтмек билен бар гуҗур-гайратларыны бир ере җемлəп, мүшрүклере гаршы гүйчлерини кувватландырярдылар. Ине, Ысламың илкинҗи гүнлеринде шу хили гиң манылы хызматлара себепкəр болан бу мекан «Дарул-Ыслам» я-да «Дарул-Эркам» дийип ятланды.

      Ысламың рахмет җемагаты бу ерде кəмиллешди. Эсхаб (сахабалар) бу ерде көпелди. Хезрети Хамза, Хезрети Омар, Хезрети Аммар, Хезрети Мусаб  ве Хезрети Сухейб ялы бирнəче сахаба бу ерде Ысламың нуруна, мерхемет хем рахмет ыклымына говушды. Кыркынҗы сахаба Хезрети Омар разыяллаху анху билен бирликде мусулманлар хас-да кувватланды. Олар Эркамың өйүнден чыкып, Кəбə гидип, ол ерде ач-ачан ыбадат этдилер. Шейдип мусулманлар кем-кемден даш чыкдылар. Ыслам ол йылдыз ынсанларың гуҗур гайраты, йүрек хейҗаны биле бизиң шу гүнки гүнлеримизе гелип етди.

     Нəхили бейик дереҗе!... Нəхили багтыярлык!... Бу өй тə кыямата ченли «Дарул-Эркам» дийлип ятланҗакдыр. Гөр, ниҗеме ынсанлар чагаларының адыны Эркам гояр?! Бу ат биле нəхили бейик гурамалар пейда болуп, шол гурамаларда  нəхили пейдалы хызматлар гөрүлер? Ниҗе ынсанлар бу ерлерде тəзеден хидаята (догры ёла) дүшер? Ысламың нуры билен тəзеден җанланан ынсанъет, дүнйəмизи яңадандан рахатлыга хем багтыярлыга говушдырар. Аллахым! Бу хызматлары йөретҗек Дарул-Эркам ялы йигитлери лутф эт! Хер ерде шейле мүмкинчиликлери ыхсан эт. Ысламы ве мусулманлары эзиз эт! Эй, мерхеметлилериң иң мерхеметлиси болан Аллахым!

    Эркам разыяллаху анху бу өйи сатмазлык шерти биле оглуна гойды. Ол шейле этмек биле Ысламда илкинҗи вакфы эден (багышлан) ынсан болды. Вакфиесинде (багышлама документинде) шулары язды: „Бу Эркамың Сафадакы өйи хакында берен сөзи ве весъетидир. Тутян мейданына гөрə, Хареми-Шерифден хасап эдилйəндиги үчин шу өй хем вакф эдилйəндир. Сатылмаз ве мирасдүшери болмаз. Муңа Хишам ибни Ас ве онуң азатлыга чыкаран гулы пыланы шаятдыр".

     Бу өй Эркамың чагалары хем агтыклары тарапындан уланылып, Халыпа Мансурың дөврүне ченли гелип етди. Мансур булардан өз пайларыны сатын алды. Өй долулыгына дөвлетиң хасабына гечди. Соң беҗерилип, өйүң асылкы кешби үйтгедилди. Өй бирнəче гезек үйтгедилип, соңунда үчүнҗи солтан Мырат Хан тарапындан месҗит эдилип, тəзеден дикелдилйəр (1591-нҗи милады йыл). Бу гүн болса, веххәбилер дийлен бела-бетер себәпли бу рухы гымматлыкларың ерлери-де тапылмаз хала гелди.

    Эркам ибни Эбил-Эркам разыяллаху анху Мединə илкинҗи хиҗрет (гөчен) эденлердендир. Ресулы Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз оны Эбу Талха Зейд ибни Сехл Эл-Энсары разыяллаху анху биле доган этди. Рахат яшамасы үчин оңа бир өй хем экер ялы бир мукдар ер берди.

   Ол Бедир, Ухуд, Хендек сөвешлеринде илкинҗилериң хатарында дуруп сөвешди. Гахрыманларча гарпышып, улы пидакəрлик гөркезди. Бедир сөвешинде Мекгелилерден олҗа алнан «Мерзубан» дийлен гылыҗы Сөйгүли Пыгамберимиз оңа совгат этди.

    Ол окап-язып билйəндиги үчин Ресулы Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң вахы кəтиплериниң арасында ер алды. Бираз соңра болса, зекат йыгнамак везипесине тайярланды.

    Ол халк арасында аша таквалыгы биле мешхурды. Ыбадатдан леззет аларды. Вагтының улы бөлегини Алла Тагала ыбадат этмек биле гечирерди. Ол бир гүн Кудусда Месҗиди Аксада намаз кылмагы арзув этди. Бу ислегини Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлеме дуйдуранда ики җаханың Гүнеши болан Серверимиз оңа шейле җогап берди:

   -Месҗиди Харамда бир гезек намаз кылмак бейлеки месҗитлерде мүң намаз кыландан хас көп согаплыдыр.

   Ол бу гөвүн гөтериҗи җогапдан соң ыбадатыны хас-да артдырды. Хасратыны гидермек үчин Мекгейи-Мүкерремə гидип, ол ерде иргинсиз ыбадатлар эдип, ене-де Мединейи-Мүневверə дөнди. Онуң Убейдуллах, Осман атлы ики оглы, Меръем, Сафиййе ве Умеййе атлы-да үч саны гызы барды.

    Эркам разыяллаху анху хиҗри-камары йыл хасабының 53-нҗи, милады йыл хасабының болса 673-нҗи йылында 83 яшларында Мединеде бакы əлеме гөч этди. Җыназа намазыны Мединəниң валиси (хəкими) Мерван ибни Хакем окамак иследи. Эмма оглы какасының весъетини ятлады. Шонда Ашерейи Мубешшереден (Җеннет билен бушланан он сахабадан) Сагд ибни Эби Ваккас разыяллаху анху җыназасыны окады. Бакы габрыстанында депин эдилди.

    Реббимизден бизлериң-де ол йылдыз киби Ысламың хызматында парламагы, өйүмизи, юрдумызы, иш еримизи, эсасан, көңлүмизи Ысламың яйылмасы үчин эдилйəн хызматлара ачып билмеги ве онуң шепагатларына мынасып болмагы ныяз эдерис. Әмин.