Ресулаллахың икинҗи азанчысы… Көр сахаба

АБДУЛЛАХ ИБНИ УММИ МЕКТУМ

разыяллаху анху

     

    Абдулла ибни Умми Мектум разыяллаху анху кары-Куръан-Куръаны ятдан билйән сахаба… Өзи хакында "Абаса" сүреси индирилен ве Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң сөхбетине гатнашмага җансерек, гөзлери гөрмейән бир ашык… Ресулаллахың икинҗи азанчысы… Көңлүни Ыслама ачан илкинҗи мөмүн йигитлерден…

   Ол Хезрети Хатыҗа Энемизиң дайысының оглудыр. Аслы Меккели болуп, Курайышдандыр. Какасы Кайс, эҗеси Атикедир. Ол тәзе диниң гелендигини эшиден илкинҗи гүнлеринде Ыслам билен шерепленди. Эдил бейлеки мөмүнлер ялы ол хем Курайыш мүшрүклериниң зулумына дучар болды. Илкинҗи мусулманларың чекен җебир-җепаларыны о-да чекмели болды. Эмма мүшрүклериң берен эзъетлери оны сарсдырмады, говшатмады ве иманындан дөндермеди. Гайтам, Аллаха ве Ресулына хас берк баглады. Бу ёлда пидакәрлигини артдырды. Соңра болса Мединейи-Мүневверә хиҗрет этди (гөчди).

   Онуң Ысламы өвренмек ышкы билен янан йүреги барды. Ол хемише Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемден довамлы нәмедир бир затлар өвренмек үчин җан эдйәрди. Ысламың илкинҗи гүнлериди. Ресулы-Экрем Серверимиз саллаллаху алейхи веселлем Меккейи-Мүкерремеде Курайшың сылаглы адамларындан доганлар Утбе ибни Рабиа, Шейбе ибни Рабиа ве лакамы Эбу Җехл болан Хезрети Халыдың какасы Велид ибни Мугыре дагылара Ысламы дүшүндирйәрди. Шол пурсат Ибни Умми Мектум разыяллаху анху Пыгамберимизиң сесини эшидип:

   -Эй, Ресулаллах! Аллахың саңа өвреденлеринден маңа-да өврет-дийди. О ердәкилериң кимлердигини гөрмейән Умми Мектум ругсат сораман, ене сөзе гошулды. Онуң бу херекетини Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз халамады. Ене-де олар билен гызыкланмасыны довам этди. Чүнки олар Мекгәниң баштутанларыды. Серверимиз оларың Ыслама гирмеги билен сахабаларына эдилйән сүтемлериң арадан айрылмагыны умыт эдйәрди. Ибни Умми Мектум разыяллаху анху шол бир сөзлерини бирнәче гезек гайталады. Җогабыны алмады. Онуң бу иргинсизлигине Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем дарыкды. Сесини чыкарман йүзүни бейләк совды. Ене-де олара Ысламы дүшүндирмегини довам этди. Шу себәпли Ибни Умми Мектума җогап бермеди.         Гүррүңдешлик гутарып, мәреке сабансоң, Җебрайыл алейхыс салам Фахры-Каинат (Әлемлериң өвгүлиси) Серверимизе "Абаса" сүресини гетирди. Алла Тагала бу сүре билен Хабыбына дуйдурыш берди. Эден херекетиниң ялңышдыгыны билдирди. Ынанан ынсан хемише гымматлыды. Илки оңа үнс бермек гереклиди. Онуң билен гызыкланмазлык хатады. Алла Тагала бу херекетиң ялңышдыгыны "Абаса" сүресиндәки аяты-җелилелер билен ыглан этди:             

          1.   Йүзүни эңшетди ве дөнди.

                2.   Өз янына көр гелди дийип.      

                3.   Сен нә билйәң, белки о тәмизленер?

                4.   Я-да берен өвүдиң оңа пейда берер.

                5.   Көр муңа әтияч дуюп геленде,                                                

                6.   Сен оңа йөнелйәрсиң.

                7.   Онуң тәмизленмесинден саңа не?           

                8.   Көр саңа телвас эдип геленде,                 

                9.   Аллахдан горкуп геленде,                        

          10.   Сен онуң билен гызыкланмаярсың.

          11.   Ёк, ёк, дур. Чүнки о Куръан бир өвүтдир.

          12 .   Ислән оңа дүшүнер.

          13.   О дегерли сахыпалардыр.

          14.   Белент тутулан тәп-тәмиз сахыпаларда,

          15.   Языҗыларың эллериндедир.

          16.   Гымматлы говы языҗыларың.

   Бу нәхили бейик ахлак, Аллахым!.. Биз гулларыңа-да аҗап ахлаклы болмагы несип эт!... Ынанан доганларымызың гадрыны биленлерден эйле!... Хич мөмүни халанмаҗак херекетлеримиз биле ынҗытма!.. Хемише өзүмизи доганымыздан пес гөренлерден эйле!... Бизе шейле бай сермаяны керем эт!... Куръан ахлагы биле белентликлере улашмагы бизлере несип ве миессер эйле!... Әмин.

    Реббимиз шу аятлар биле Хабыбыны оярандан соң, Ики Җахан Гүнеши саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз, Абдуллах ибни Умми Мектум разыяллаху анхуның өйүне йыгы-йыгыдан барып, халыны сорарды. Оңа габатлашанда оңа:

   -Эй, өзи хакында маңа Реббимден аят гелен киши, мерхаба (хош гөрдүк)-дийип йүзленерди. Өйлерине әкидип, ашагына донуны язып, оны үстүнде отурдарды. Серверимиз хемише онуң көңлүни авламак үчин якындан гызыкланарды.

    Ибни Умми Мектум разыяллаху анху хиҗрете ругсат берленсоң, Мединә  илкинҗилериң хатарында гөченлериң биридир. Ол Мусаб разыяллаху анху билен бирликде халкың арасына гирип, олара Куръан окап берерди. Ресулы-Экрем Серверимиз Мединә хиҗрет эденде, Билал икисини азан айтмага тайынлады. Олар гезеклешип азан-камат айдардылар. Ремезаны-шерифде мусулманлар онуң азаны билен селәлиге туруп, Билалың азаны билен ораза башлардылар. Олар гезек-гезегине тәхеҗҗуд (гиҗе намазының) хем эртир намазының азаныны окардылар.

    Ол сөхбет ашыгыды. Ресулы-Экрем Серверимиз билен биле болмак, онуң сөхбетине гатнашмак онуң үчин рухы леззетди хем хөрекди. Ол бу леззети башга хич ерде дуюп биленокды. Өйи Месҗиди Небиден даш боландыгы үчин гелип-гитмеси кынды. Эмма ол бу кынчылыга гарамаздан, хемише месҗиде гидерди. Чүнки ышк перман диңлемейәр. Гөйә ол месҗит гушы, Равза гушы болупды.

    Абдуллах ибни Мектум разыяллаху анху бир гезек Фахры-Каинат (Әлемлериң гуванҗы) саллаллаху алейхи веселлем Серверимизи зыярат этмек үчин ханейи-саадетлерине (өйлерине) гелди. Янына гирмек үчин ругсат сорады. Шол вагт Серверимиз Умми Селеме ве Меймуне разыяллаху анха Энелеримиз билен биле отырды. Серверимиз Ибни Умми Мектум разыяллаху анхуве ругсат берди. Аялларына-да:

   -Сиз шу тарапа чекилиң-дийди. Энелеримиз:

   -Эй, Ресулаллах! Онуң ики гөзи-де гөрмейәр ахыры-дийдилер. Шонда ики Җаханың Гүнеши Серверимиз:

   -Ол гөрмесе-де, сиз гөрйәрсиңиз, ахбети-дийди.

   Ине, Ыслам хусусыети ве бизиң дүнйәмиз. Ол инче дүшүнҗелер ниреде галды? Я ниреде о белент ахлагың гадрыны биленлер? О намыслы дуйгулары горап яшаданлар ниреде? Аллахым, бизлери-де динде чуң дүшүненлерден эйле… Яшайшы ол намыс тымсалы нусгалык ынсанлар ялы херекет этмеги ве яшамагы несип эйле!.. Әмин.

    Абдуллах ибни Умми Мектум разыяллаху анху җихаддан ыза галмак ислемейәрди. Ол көр боландыгы үчин сөйгүли Пыгамберимиз оны  Мединеде хәким эдип белледи. Ол болса, сөвеше гатнашмак үчин җан эдйәрди. Җихәд аятлары назыл боланда:

    -Эй, Ресулаллах! Гүйҗүм етседи, җихада гатнашардым-дийип, гынаняндыгыны билдирйәрди. Ол бир гезек җихәде гатнашып билмейәнлер үчин бир чыкалга сорап, Реббимизе ялбарды. Онуң догасы кабул болуп, шу аяты-җелилелер назыл болды. Манысы:

      "Мөмүнлерден (себәплилерден башга), отуранлар биле малларыны, җанларыны сарп эдип, Аллах ёлунда җихәт эденлер дең болмаз. Аллах маллары ве җанлары биле җихәд эденлери дереҗе җәхтинден отуранлардан үстүн кылды. Аллах хеммесине-де Җеннеди вада эдендир; Эмма мүҗәхитлери отуранлардан көп согап биле артыкмач кылмышдыр. Алла олара дереҗелер, гүнәлерини багышлама ве рахмет бермишдир. Аллах көп багышлайҗы ве рехим эдиҗидир» («Ниса» сүреси; 95-96-нҗы аятлар)

      Бу аяты-җелилелер оны бираз рахатландырды. Эмма көңлүндәки җихәд рухы оны ене өз эркине гоймаярды. Ол Хезрети Омарың дөврүнде Кадисие сөвешине гатнашды. Зырхыны (демир эшигини) гушанып достларына:

   -Мени хатарларың арасында гоюң. Байдагы элиме бериң. Оны сизиң үчин гөтерейин. Нәме-де болса, мен бир гачмага гүйҗи етмейән көрдүрин-дийди.

   Ол үч гүнләп чарпышмаларың ве хүҗүмлериң арасында галды. Эмма байдагы элинден дүшүрмеди. Сөвешиң соңунда онуң эли байдаклы шехит дүшенини гөрдүлер. Бу сөвеш биле замананың иң улы дөвлети йыкылып, онуң көне тагты тарыхың гатларына гарылды. Өз ерини болса, Ыслам хәкиметине гойды. Инди тевхид байдагы парламага ве хас гиң ыклымларда пасырдамага башлады.

  Керемли Хак бизлере-де бу ашык, гахрыман йигит сахабаның дурмушындан гөрелде алмагы ве онуң шепагатларына мынасыплыгы несип эйлесин. Әмин.