Велилер рехбери

СЕЛМАНЫ ФАРИСИ

разыяллаху анху

 

    Селман Фариси разыяллаху анху Сыддыкы Экберден соң, тасаввуф җаханының солтаны болан йылдыз… Велилер зынҗырының икинҗи халкасы… Велилер рехбери (ёлбашчысы)… Хака ве хакыката ашык болан йылдыз...  Иң соңкы Пыгамбере говушмак хасраты биле янып якылан хем бу арзувына етмек үчин атасының мал-дүнйәсини, дүнйә рахатлыгыны терк эдип, гул болмага разы болан бир ашык... Ахырда сабырлылыгың, дурнуклылыгың, эрклилигиң символы хөкмүнде ата юрды Ыспыхандан чыкып, ёл барыны сөке-сөке Мединә барып етен бир иман әри…

   Ол эйранлылардан илкинҗи мусулманды. Хак дине гирмек, ахырзаман Небисини гөрмек үчин башына гелҗек хемме бела-бетерлере разы болан Селман, иң соңунда гул эдилип сатылды. Эмма бу җебри-җепаларың соңунда ол Хабыбы-Экрем саллаллаху алейхи веселлемиң «Селман биздендир, әхли бейтдендир (бизиң машгаламыздандыр)» диен өвгүли сөзүне мынасып болуп, Серверимизиң машгаласына говушмак багтыярлыгына етди. Онуң Ыслама говушмак ёлундакы сабыр-такатыны ве ышгыны Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем мүбәрек элини Селманың омузына гоюп, ине, шу шекилде ыглан этди: «Шулардан шейле бир әрлер бардыр ки, иман Суреййә йылдызында болса-да, хөкман оңа етерлер». 

     Ол Ыслама гиренинден соң, Селман адыны алды. Озалкы ады Мабихди. Какасы Буд я Будехшан атлы отпараз болуп, өз обасының баштутаныды. Ол чагасыны-да меҗусы (отпараз) эдип етишдирипди. Ол шейле бир отпаразлыга чын йүрекден берленди велин, екеҗе пурсат хем одуң сөнмесини ислемезди. Шу себәбе гөрә чагасыны дашары чыкартмазды. Эмма кысматың гаршысына гидип болярмы нәме? Гелҗекде Алла Тагала Селманы соңкы Пыгамбере душурып, Ыслам биле шереплендирҗекди. Онуң Ыслама гириши шейледи:

   Оны бир гүн какасы экин мейданына иберди. Ол ёлда гидип барярка, бир ыбадатхана гөрди. Гызыкланма билен ыбадатхананың ичине гирип, онда эдилйән ыбадатлара серетди. Хиристиянлыгы отпаразлыкдан артыкмач гөрүп, бу диниң аслыны өвренмек үчин какасының өйүнден гачып, Шама гитди. Ол ерден Мусул, Нусайбин ве Аммурийе атлы ыбадатханалара барып гөрди. Хызматыны эден руханыларының весъетлери боюнча көп юртлара айланды. Иң соңкы душан руханысы оңа шейле весъет этди:

   «Оглум, инди дүнйәде бизиң меслегимизден хич кимсе галмады. Эмма Ыбрайымың дининден иң соңкы Пыгамбериң гелмеги өрән якынлашандыр. Ол арап топрагындан чыкар. Ики дашың арасындакы хурмалык ере хиҗрет эдер (гөчер). О Пыгамбериң кәбир аламатлары бардыр. Совгат берилсе иер, садаканы иймез. Ягырнысында Пыгамберлик мөхүри бардыр. Бир алаҗыны тапып, ол ере гидип билсең гит» дийди.

   Гезен ерлеринде өзүне бирнәче гоюн алып, мал эдинен Селман: "Арабыстана гитмели" диен нетиҗә гелди. Арадан кән вагт гечмәнкә, Бени Келб кабыласындан сөвда этмек үчин геленлериң бардыгыны эшидип, олардан бар болан малларыны алып, өзүни горап диярына әкитмеклерини хайыш этди. Олар Селманың бу теклибини кабул эдип, оны Мединәниң якынындакы Вадил-Кура диен ере ченли әкитдилер. Эмма тәҗирлер вадасына хыянат эдип, оны бир яхуда (җөхүде) гул эдип сатдылар. Ол хем Селманы Мединеден гелен агасының оглуна сатды. Инди Селман гул болуп, яхудының багында ишлейәрди. Хурмалары суваряр, бишенсоң йыгнаярды. Эмма гулагы хемише сесдеди. Ол Ахырзаман Пыгамберинден бир хабара гарашярды. Чүнки Аммуриедәки руханының хабар берен ери шу ерди. Пыгамбер Есрибе (Мединәниң өңки ады) гелҗекди. Ол бу хабары өң эшидипди.

  Гүнлерде бир гүн Селман хурма үйшүрип йөркә, агаҗың ашагында отуран хоҗайынының янына бири гелип, гаты сеси биле:      

    -Алла гахар этсин!… Пыгамбер диййән кимселери Куба гелипдир. Ол Эвс ве Хазреч кабылаларыны-да дашына җемләпдир-дийип, гүррүң бермәге башлады. Муны эшиден Селман өзүни саклап билмән, титрәп агачдан ашак дүшүп:

   -Нәме дийдиң? Нәме дийдиң?-дийип гайталады. Хоҗайыны:

   -Сениң нәме ишиң бар, ишиң билен бол-дийип, гахарыны ондан чыкарҗак болян ялы, аркасына юмрук билен уруп, Селманы о ерден ковды.        

    Селман о гүнүни зордан гечирди. Хова гараңкыранда үйшүрен хурмаларыны алып, Куба гитди. Ол о ерде Мекгеден гелен ынсан Мухаммет саллаллаху алейхи веселлеми гөзлеҗекди. Оны нәхили танарка? Эйсем ол айдылан аламатлары тапармыка? Руханының айдан Пыгамберлик өлчеглерини онда гөрүп билермикә?  Келлесини шу хили пикирлерден пүре-пүрлән Селман, хич киме хич зат айдып билмән, үйшүрен хурмаларыны янына алып, Куба гелип, Аллахың Ресулының хузурына барды-да:

    -Эшидишиме гөрә, сиз салых бир кишисиңиз. Яныңызда пакырлар бармыш. Шулары сизе садака дийип гетирдим-дийип, хурмалары орта дөкди. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз хурмалары алып достларына берип, өзи иймеди. Селман өз-өзүне: «Бу бир» дийди.

    Башга бир гүн янына ене хурма гетирип:

    -Бу сизе совгатдыр-дийди.Серверимиз бу гезек сахабалары билен бирликде ийди. Селман: «Бу ики»  дийди.

   Сөйгүли Пыгамберимиз Мединә гелипди. Баки-ул-Гаркадда онуң билен тәзеден гөршен Селман үчүнҗи аламаты гөрүп билмек үчин пурсат араярды. Аматыны тапып Ресулы-Экрем Серверимизиң арка тарапына гечди. Серверимиз онуң бир аламат гөзлейәндигини сызып, ювашҗадан донуны галдырып, ягырнысындакы  Пыгамберлик мөхүрини гөркезди.

    Нубуввет (пыгамберлик) мөхүрини гөрен Селман, мөхүри огшап, өзүни тутуп билмән, хүнибирян агламага башлады. Серверимиз оңа:

   -Бу тарапа геч-дийди. Селман Ики Җаханың Гүнеши Серверимизиң гаршысына гечип, келимейи-шахадат гетирди ве Ыслам биле шерепленди.

    Селман Фариси разыяллаху анху йыллар бойы гөзлейән нуруна говушыпды. Ол чекен җебирлерини, гөрен гөргүлерини Серверимизе еке-еке гүррүң берди. Онуң гүррүңлерини башдан-аяк диңлән Әлемлериң Өвгүлиси  сахабаларының-да бу вакадан хабарлы боларыны иследи. Онуң Ыслама говушмак угрундакы гөрен кынчылыкларыны, чекен хорлукларыны ве онуң ыбратдан долы дурмушыны әхли адамың билмегини арзув этди. Ол-да ибни Аббас разыяллаху анхуве башындан гечиренлериниң әхлисини гүррүң берди. Селманың башындан гечирен вакалары Ибни Аббасың үсти билен, бизиң гүнлеримизе гелип етендир.

      Хава!.. Селман Фариси разыяллаху анхуның Ыслам билен танышмак хекаясы хакыкат йүзүнде шейле амала ашды. Оларың дурмуш ёлы окаланда, олар хакында гүррүң ачыланда ышк хем мухаббет калбымызы гуршаяр. Оларың руханыети, фейзлери (берекетлери) шол гызгынлыгы биле калбымыза доляр. Элхамдулилләх… Олар кын заманда яшадылар. Эмма кынчылыкдан баш алып чыкдылар. Максатларына етмек үчин, чекен җебир-җепалары себәпли эрклерини говшатмадылар. Сабыр хем эрк биле иң бейик мертебә етдилер.           

    Селман Фариси разыяллаху анху ахырзаман Небисиниң (Пыгамбериниң) нур йүзүни ве Пыгамберлик аламатларыны дүнйә гөзи биле гөрүп, оңа он ики сүңңи биле табын болуп, Ыслам билен шерепленип, тәзе бир дурмуша башлады.

   Ол Ресулуллах саллаллаху алейхи веселлемиң янындан хич айрылмак ислемеди. Аллахың Хабыбының нур җемалыны гөрүп, ондан айра болмак Селман үчин кынды. Эмма бу кысмат… Ол хениз өзбашдак дәлди. Ол ене бир мүддет хасрат чекҗекди. Селман шу ики арада майыны тапып, Серверимизиң янына ылгап, Ол саллаллаху алейхи веселлемиң сөхбетине гатнаярды. Ысламың нурлы гүнеши төвереги ягтылдып, мусулманлар көпелйәрди. Ынанянларың хем ынанмаянларың арасында сөвешлер башлапды. Ол энтек гулчулык зынҗырындан бошаманды. Ол шу себәпли Бедир, Ухуд сөвешлерине гатнашып билмеди. Селман бу беладан гутулып, Ыслам үчин чарпышҗак гүнлерине гарашярды. Бир гүн Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң зыяратына гелипди. Сөйгүли Пыгамберимиз оңа: 

   -Хоҗайының билен шертлеш-де, гулчулыкдан гутул-дийди.

   Селман Серверимизден бу ышараты алып-алман дерхал, хоҗайынының янына гидип, үч йүз хурма агаҗы хем кырк акыййе (өлчег) алтын бермек шертине разы болуп, онуң билен ылалашды. Ягдайы гелип, Серверимизе дуйдуранда, Фахры-Каинат (Барлыгың гуванҗы) саллаллаху алейхи веселлем эсхабына:

   -Шу доганыңыза көмек эдиң-дийди. Деррев ол ерде үч йүз саны хурма нахалы пейда болды. Серверимиз Селмана:

   -Буларың чукурыны газып, тайярланыңдан соң маңа хабар бер-дийди.    

   Селман гысга вагтда гуҗур-гайраты хем достларының көмеги биле чукурлары газып, тайын этди. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз хем нахаллары өз эллери биле отуртды. О хурмаларың екеҗе дәнесиде гураман, хеммеси миве берди. Инди диңе алтын бергиси галыпды. Селман оны-да берип билсе, долы азатлыга чыкҗакды.

    Бир газатдан гелненде Сөйгүли Пыгамберимиз оңа юмуртгаң улулыгында алтын айырып гоюпды. Эсхабына оны гетирмеклерини хайыш этди. Соңра Селмана: 

   -Селман! Муны ал-да галан бергиңи бер-дийди. Селман оны аз гөрүп:

   -Эй, Ресулуллах! Буҗагаз алтын мениң бергиме етерми?-дийди. Серверимиз Селманың гөвнүни хош этмек үчин, мүбәрек дили билен алтының дашыны ялады-да:

   -Сен хәзир шуны ал. Аллах сениң бергиңи берер-дийди. Селман алтыны алып чекип гөрди-де, бергисини хоҗайынына берди ве азат болды.               

   Селман инди азатды. Көңлүни нур чешмесинден иследигиче дойруп билҗекди. Рахмет хем Мерхемет Пыгамбери Серверимизиң хүнҗи дәнеси ялы сөзлерини, сөхбетини бош гечирмеди. Шундан соң ол Пыгамберимизден хич айрылмады. Кәхалатларда О Сөйгүли биле ики-чәк галды. Гиҗелери биле чөллере чыкып, сөхбет этди. Серверимиз Селманың Ыслам ёлундакы гөрен гөргүлерини говы билйәндиги үчин онуң билен хас ичгин гызыкланды. Онуң Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем биле ики-чәк галышларыны Хезрети Айша Энемиз шейле накыл эдйәр: «Бирнәче гиҗелер Селман Ресулаллах биле сөхбет эдерди. Шол вагтда «эзваҗы тахиратда, ягны Пыгамберимизиң машгалалары-да» Ресулуллахың хызматына гирип билмездилер».

    Ине, шу ики-чәк галмалар Селманы велилер зынҗырының башы этди. Оны гулчулыкдан рухы солтанлыга чыкарды. Бу ылахы феизленме (нурланма) калпдан-калба акыдылып, шу гүнки гүнлере улашды. Реббимиз бизиң  көңүллеримизи-де ол ылахы нур биле долдурсын. Бу белент ёлы ынсанъетиң хызматында дайым кылсын.          

    Селман Фариси разыяллаху анху гысга вагтың ичинде сахабаларың сөйгүлиси, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң гөз-гуванҗы болды. Ол Хендек сөвешинде еке-тәк йылдызды. Хендек газмак теклиби ондан гелди. Ол бу сөвешде бар гуҗур-гайратыны, хызматыны гөркезди. Шу себәпли оңа: «Селманул хайр» дийлен лакам берилди.      

    Онуң екеҗе өзи он адамың газҗак ерини гысга вагтың ичинде гутарыпды. Онуң гуҗур-гайраты, иманының кувваты, парсатлылыгы хер кесиң үнсүни чекди. Энсарылар ве Мухаҗирлер Селманы пайлашып билмән, «Селман биздендир» дийишйәрдилер. Бу ики тараплайын чекелешиги гөрен ики Җаханың Гүнеши Серверимиз:

   -Селман биздендир, әхли Бейтдендир-дийди. Бу гүррүңден соң сахабалар көшешди. Серверимиз Селманың болса әхли бейте дахыллыдыгыны билдирди. Нәхили бейик мертебе!.. Нәхили багтлылык!.. Эй, Аллахым! Шу дереҗәңи бизлере-де несип эт!..

    Селман өзүни, мал-дүнйәсини Ысламың хызматына берипди. Ыслам онуң ганы, җаны, дамарыды. Бир гүн Сагд ибни Эби Ваккас разыяллаху анху онуң аслыны сорады. О-да:

  -Мен Ыслама дахыл боланымдан соң аслымы билмейән, мен Селман ибни Ыслам-дийди. Хезрети Омар разыяллаху анху Селманы голдап:

   -Мен хем Омар ибни Ысламдырын-дийди.

   Ол өмрүни ченденаша таква яшады. Бүтин өмрүне бир  сапара (сыяхата) етер ялы, дүнйә зады өзүне етерлик хасаплады. Өйленен гүни өйүниң безелендигини гөрүп:

  -Ресулаллах маңа: «Дүнйәдәки гош-голамың бир ёлагчының азыгы ялы болсун» дийип табшырыпды-дийип, өйүне гирмеди. Безелен затлар айрыландан соң гирди. Ол шу херекетини өлүм дүшегинде-де гайталады. Зыяратына геленлере хем бегенерди хем агларды. Агламагының себәбини  шейле дүшүндирерди: «Дүнйәден айрылып, өлүмден горкянлыгым үчин агламаярын. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң весъетлерине уймадыгым үчин аглаярын. О маңа:

   -Дүнйәден гайдан махалың сермаяң бир ёлагчының азыгындан көп болмасын-дийипди. Ине, шуңа аглаярын. Аслында онуң Өзи саллаллаху алейхи веселлем бакыете гиденде ызында бир леген, бир гап, бир тәхәрет алян күндүги галыпды. Оларың хеммесине бары-ёгы он бәш, йигрими дирхем баха кесилди.                    

  Ине, багтыярлык чагының йылдызлары!... О йылдыза өврүлен ынсанлар ынанчларыны дурмуша гечирмек үчин весъете шейле дереҗеде әхмиет берипдирлер. Реббимиз җүмләмизе ояныклык берсин… Бизлере-де шоларыңкы ялы  херекет этмеги  несип  эйлесин… Халымызы дүзедип, бизи олара лайык этсин. Әмин.

                                                 

***********

    Солтаныл-Кевнейн саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз оны Эбуд-Дерда разыяллаху анху билен доган эдйәркә:

   -Селман  сенден эфкахдыр (алымдыр)-дийди. Соң бу ики доганың бири Эбуд-Дерда разыяллаху анху Шама, Селман болса Ырага ерлешди. Эбуд-Дерда разыяллаху анху доганына шейле  мазмунлы хат язды:

  «Керемли Хака хамддан соңра сизе халымы беян эдйәрин. Алла Тагала сизден соңра мени мал-дүнйә, перзент биле бай этди. Мундан сизиң хабарыңыз болмагыны иследим».

   Селман разыяллаху анху оңа шейле җогап язды: «Бааддес-салам (саламдан соң). Сиз мала, өвлада эе боландыгыңызы языпсыңыз. Эмма хайрың хем фазилетиң мал ве өвлатда дәлдигинден хабарыңыз болсун. Асылкы фазилет  песпәлликде болуп, ылымың саңа пейдалы болмагыдыр. Сен тизден-тиз  Керемли Хакы гөрйән ялы ыбадатда бол ве өзүңи өлүлерден хасап эт, дирилигиңи пикир этме» дийип, оны оярды.

 

************

   Онуң гымматлы сөзлеринде бизлер үчин нәхили нусга аларлык дерслер бар. Ине, оларың бирнәчеси:

     * Узын амалларың ызында ылгап, өлүми ятламаян кимсә гең галярын.

     *Алла ондан гапыл болмадык халатында, Алладан гапыл болан кимсә гең галярын.

    *Мөмүниң шу дүнйәдәки халы тебиби янында болан бир хассаның халы  кибидир.

    Хезрети Омар разыяллаху анхуның дөврүнде Эйраның азат эдилмегине гатнашан Селман разыяллаху анху Медайына хәким эдилип белленилди. Хәкимлик онуң дурмушуны үйтгетмеди. Алан айлыгыны гарыплара дагатды. Себет өрүп өз эл иши билен гүзераныны айлады. Онуң не иле меңзеш өйи, не гейҗеги, не-де ийҗеги барды. Бу затлар онуң эсасы максады дәлди. «Ий» дийип, ялбаранлара Ресулаллахың шу сөзлерини ятладарды: «Дүнйәде вагты гарынларыны көп  доюранлар, кыямат гүни иң көп ач галҗаклардыр». Ондан җеми алтмыш саны хадысы-шериф роваят эдилйәр.

     Сөйгүли Пыгамберимиз онуң хакында шейле дийипдир: «Җеннет үч кишә муштакдыр (гарашяндыр). Ала, Аммара ве Селмана».

    Ине, бу йылдыз ынсан Медайында хәким вагтында милады йыл хасабының 655-нҗи йылында роваятлара гөрә, 250-280 төвереклери яшап, арадан чыкяр. Габры-шерифи Багдатда зыяратгәхдир.

     Реббимиз бизлери-де хемише о йылдыз ынсанларың ызында гезмеги несип эйлесин. Оларың ышгыны, иманыны, җәхдини, гайратыны, табынлыгыны ве сабрыны көңүллеримизе ерлешдирсин. Оларың руханыетлеринден ве фейизлеринден (берекетлеринден) пейдаландырсын. Бизлери-де олара лайык эйлесин. Ахыръетде яшан мусулманлыгымызы унутдырмасын. Оларың шепагатларына лайык эйлесин. Әмин.