Аллах ёлуның пидасы…  Илкинҗи эмир

АБДУЛЛАХ ИБНИ ҖАХШ

разыяллаху анху

 

     Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң эҗекесиниң оглы, шол бир вагтың өзүнде-де Серверимизиң гайын агасы… Эҗеси Умеййе бинти Абдулмутталыпдыр. Гыз доганы Зейнеп бинти Җахш Пыгамберимизиң аялыдыр.

    Ол сахабаларың арасында «Аллах ёлуның пидасы» дийип, шөхрат газанан йигитдир. Хезрети Эбу Бекириң себәп болмагы билен Эркамың өйүне гелмезден овал мусулман болан Абдуллах ибни Җахш, Ысламда илкинҗи тайярланан эмирдир. Илкинҗи байдак оңа берилди. «Эмирул-муъминин» сыпаты илкинҗи гезек оңа багышланды.

     Ол Ыслам дини боюнча улы җошгун билен яшады. Курайшың җебир-җепаларына сезевар боландыгы үчин хиҗрет этмәге меҗбур болды. Чага-чугалары билен бирликде Хебешистана хиҗрет этди. Соңра Мекгә дөнди. Ол Мединә хиҗрет эденлериң икинҗиси болды.

     Сөйгүли Пыгамберимиз хиҗретиң икинҗи йылында Курайшлыларың кервенини гөз астына алмак ве олардан хабардар болмак үчин сахабалардан секиз-он кишилик бир топар дөретди. Абдуллах ибни Җахш ве Сагд ибни Эби Ваккас разыяллаху анхумә хем буларың арасындады. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз байдагы Абдуллах ибни Җахш разыяллаху анхуве берди-де: «Ачлыга хем сувсузлыга чыдамлы боланыңызы сизе эмир беллейәрин»-дийди. Шейлеликде, ол мусулманларың бир топарына илкинҗи сайланан эмир болды.

     Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз Абдуллахың гитҗек ёлуны гөркезди. Оңа бир хат берип, ики гүн соң ачмагыны эмр этди. Хат-да шейле язылгыды:

    «Шу хаты окап, Мекге билен Таифиң арасындакы Нахла диен ере инйәнчәң йөре. Ол ерде Курейши ве Курейш кервенини гөз астына ал ве бизе ол хакында маглумат гетир. Достларыңдан хич бирини өзүң билен бирликде гитмәге зорлама».

    Элиндәки хаты ики гүн соң ачып, Абдуллах ибни Җахш разыяллаху анху «Ресулаллах нәме дийсе эдерин. Онуң эмрини  ерине  етирҗекдирин» дийип, хаты өпүп башына гойды. Достларыны-да хатда языланлар билен танышдырды. Хич кими зорлук билен әкитмеҗекдигине сөз берди. Оларың хеммеси бирликде: «Аллахың Ресулының сени иберйән ерине бизем гидерис» дийдилер. Хатдакы язылан Нахла дийилйән ере барып, Курайшың кервенине гөзегчилик этмәге башладылар. Гысга вагтың ичинде кервен о ерден гечди. Реҗеп айы гирендиги үчин чарпышмага ругсат ёкды. Эмма Абдуллах ибни Җахш достлары билен маслахатлашып, кервениң үстүне чозды. Амр бин Хадрамийы өлдүрди. Осман бин Мугире билен Хакем бин Кейсаны-да есир алды. Невфели тутуп билмән гачырдылар. Кервениң малларыны ве есирлерини Мединә әкитдилер. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем эдилен иши ярамазлык хасаплап олара: «Мен сизе Курайш билен багланшыклы маглуматлар җемләп гетириң дийдим»-дийип, нәгилелигини аян этди.

     Белли бир карара гелинйәнчә, есирлери гарашдырды. Кервениң малларыны алмады. Абдуллах ибни Җахш ве достлары эден ишлерине пушман этдилер. Чүнки оларың бу эден херекетлери диңе өзлерине зыян дәлди. Олар шейтмек билен Курайшың элине пурсат берипди: «Мухаммет харам айы халал кылды. Харам айда ган дөкүп, ганымат алды ве ынсанлары есир этди» дийип, геп этмәге башладылар. Бу хабарлар Абдуллах ибни Җахш разыяллаху анхуның гулагына дегип, ол Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлеме геп гетирендиги үчин гынанярды. Хич кимиң гөзүне гөрүнип билмеди. Утанҗындан ере гиреси гелди. Оңа хем достларына дүнйә зындана өврүлипди. Олар шу хасратың ичинде яшаяркалар, Алла Тагала Пыгамберине шу аяты индирди:

   «Эй, Мухаммет! Сенден харам айы, о айдакы сөвеш хакында сорарлар. Дий ки:  О айда сөвешмек улы гүнәдир. Алла ёлундан алып галмак, оны инкәр этмек, Месҗиди Харамың зыяратына пәсгелчилик дөретмек ве халкы о ерден чыкармак болса, Аллахың хузурында хас улы гүнәдир» («Бакара» сүреси: 217-нҗи аят)

     Бу аяты кериме назыл боланда, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз бегенди. Малларыны ганымат хөкмүнде кабул этди. Есирлериң болса, гаршылыгына фидъе (төлег) берленлерини бошатды.

     Абдуллах ибни Җахш разыяллаху анху бу аятың индирилмеси биле хас-да рахатланды. Ол инди Ики Җаханың Гүнешиниң хузурына чыкып билҗекди. Бу онуң үчин улы бушлукды. Арадан кән вагт гечмәнкә, Бедир сөвеши болды. Абдуллах ибни Җахш разыяллаху анху бу сөвешде гахрыманларча чарпышды.

      О мертлигиң символыды. Онуң Ухуд сөвешинде гөркезен гахрыманчылыгы диллерде дессан болды. О гүн барада Сагд ибни Эби Вакгас разыяллаху анху Абдуллах ибни Җахш разыяллаху анху билен араларында болан гүррүңи шейле ятлаяр:

     «Ухуд гүни чарпышыклар етҗек дереҗесине етипди. Абдуллах ибни Җахш яныма гелип, мени элимден тутуп, бир гыра чекди-де:

     -Инди шу ерде сен дога эт, мен "әмин" диейин. Соң мен дога эдейин, сен "әмин" дий-дийди. Менем:

    -Боляр-дийдим. Мен шейле дога этдим: «Аллахым! Мениң гаршыма кувватлы бирини чыкар. Онуң билен бар гүйч-кувватым билен чарпышып, оны өлдүрейин-де газы болуп, ызыма дөнейин» дийдим. О-да "әмин" дийди. Соңра онуң өзи дога этмәге башлады ве Аллаха ялбарды: «Аллахым! Мени гүйч-кувватлы, говы урушян бири билен габатлашдыр. Сениң ёлуңда онуң билен уршуп, оны өлдүрейин. Соңра бириси-де мени шехит этсин, бурнумы, гулагымы кессин. Ганлар ичинде сениң хузурыңа барайын. Саңа говушанымда сен менден:

   -Абдуллах! Гулак-бурнуңы нәме этдиң?-дийип сора. Мен-де:

   -Эй, Реббим! Мен олар билен көп гүнә этдим. Ол агзаларымы сениң хузурыңа гетирмәге утандым. Сениң ве Пыгамбериң ёлунда олар кесилди. Тоз-топрага буланып, хузурыңа гелдим диейин-дийди.

   Бейле доганы илки онуң өзи исләндиги, мениң хем сөз береним үчин «әмин» дийдим. Соң гылычларымызы чыкарып, сөвеши довам этдик. Икимиз-де өңүмизе чыканы өлдүрйәрдик. Ол келлесиниң гызыгына чарпыша-чарпыша душман гошунларының арасына гирди. Шехитлик шербетини ичмек үчин душмана хемле үстүне хемле урды. Шейле бир сөвешди  велин, элиндәки гылыч овум-дөвүм болды.               

    Сөйгүли Пыгамберимиз оны гөрүп, деррев оңа хурманың чыбыгыны узатды. Ол чыбык гахрыманың элинде гөйә гылыч болды. Сөвеши шейле довам этди. Эмма өзи сансыз-саҗаксыз окларың арасына дүшди-де, шол ерде шехитлик шерабыны ичди. Капырлар онуң җеседине хүҗүм эдип, гулагыны-бурнуны кесдилер. Шейлеликде, Аллах ёлуның пидасы гахрыман йигит ислегине говушды. Сөйгүли Пыгамберимиз гөзяшларының арасында «Шехитлериң Сервери» дийип, Хезрети Хамза разыяллаху анху билен бир ере депин этди.

    Керемли Хакдан бизлериң көңүллеримизи-де о гахрыман сахабаның гахрыманчылык дуйгулары биле доюрмасыны ве шепагатларына мынасып болмагы ныяз эдерис. Әмин.