Ылым әри ве Куръан алымы

УБЕЙ ИБНИ КАГБ

разыяллаху анху

      

    Убей ибни Кагб разыяллаху анху өмрүни Ысламы ылымлара баглан сахаба... Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң: «Эе болан ылымың үчин сени мүбәреклейәрин» диен өвгүсине мынасып болан ылым әри… «Куръан окаянларың сервери» дийип, таналян бир Куръан алымы... Хазреч кабыласындан болуп, «Эбул Мунзир» диен лакам билен мешхурдыр.

    Убей икинҗи Акебе бейгатындан (әхтлешмесинден) өң мусулман болды. Етмиш киши билен Акебә гидип, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлеме бейгат этди. Ол хиҗретден соң илкинҗи вахың кәтиби болмак багтыярлыгына етди. Саыд ибни Зейд билен доган болды. Ылымда белент дереҗелере етди. Онуң Төврат, Инҗил ве бейлеки семавы (асмандан инен) китаплар барада озалдан дүшүнҗеси барды. Куръаны-Керими диңе Куръан биле тефсир эдерди. Ол сүрелердир-аятларың назыл болшы билен багланшыклы гиңишлейин маглуматлар берерди.

      Ол Куръаны-Керими иң говы окаянлардандыр. Сөйгүли Пыгамберимиз онуң хакында: «Куръаны иң говы окаяныңыз Убей ибни Кагбдыр» диерди. Ол Ики Җаханың Гүнеши Серверимизиң янындан асла айрылмадыгы үчин вахың җомарт чешмесинден артыкмаҗы билен пейдаланды. Убей ибни Кагб разыяллаху анху Куръан, тефсир, хадыс ылымларында ымам, фыкыхда-да тайсызды.

     Зекат эмри геленде, Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз оңа Бени Хузейм, Бени Кудаме, Бени Саад ве Бени Узре кабыласының зекатларыны топламаклыгы табшырды. Бу везипәни хакы билен ерине етирен Убей разыяллаху анху Сөйгүли Пыгамберимизи хошал этди. Ол шейле бир Пыгамберимизиң сөйгүсини газаныпды велин, бир гезек Сөйгүли Серверимиз мүбәрек эллерини онуң дөшүне гоюп:

   -Эй, Реббим! Бу ери шекден, яландан ве шүбхеден гора-дийип, онуң хакына дога этди.

   Убей разыяллаху анху шо пурсатдакы халыны, дуйгуларыны, алан леззетини шейле диле гетирйәр: «Маңа шейле бир хал болды ки, күмүш ялы ак бир ер гөзүме гөрүнди. Мен-де ол ерден Реббиме назар эдйән ялы, горкудан дере батдым».

    Ким ислемез шейле доганы… Гөзел халы… Хош хем леззетли сейли… Реббимиз о нур җемалына серетмеги хеммәмизе несип этсин.

    Бир гүн Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз Убей разыяллаху анхудан:

   -Эй, Эбул-Мунзир! Аллахың китабындакы иң улы аят хайсыдыр?-дийип соранда, ол:

    -Аллах ве Ресулы говы билер-дийип, җогап берди. Серверимиз саллаллаху алейхи веселлем гайталап соранда:

   -Аятул-Курси-дийди. Шонда Серверимиз мүбәрек эллерини онуң дөшүне гоюп:

   -Эй, Эбул Мунзир! Эе болан ылымың билен сени мүбәреклейәрин-дийип, хошаллыгыны  беян этди.

 

************

    Ол өмрүни Ысламы өвретмәге багышландыгы үчин перишделериң янында-да ятланылды. Бир гүн Сөйгүли Пыгамберимиз оңа:

   -Эй, Убей! Маңа Куръандан "Беййине" сүресини сенден диңлемеклигим эмр эдилди-диенде, Убей разыяллаху анху:

   -Энем атам саңа пида болсун, Эй, Ресулаллах! Саңа мениң адымы-да айтдылармы?-дийип сорады. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз-де:

   -Хава!... Адың биле…-диенде, Убей разыяллаху анху бегенҗинден яңа гөзяшларыны саклап билмеди.

      Нәхили бейик мертебе?.. Ким кимиң янында, хайсы макамда ятланыляр? Реббимиз хеммәмизи шейле гөзел меҗлислерде ятланмагымызы несип этсин. Хузурда ятланмак ве ятламак нәхили бейик мертебе!.. Адың тутулып, ятланмак нәхили гөзел багтыярлык!.. Эй, Реббимиз! Бизлери-де о багта етенлерден ве достларың көңүллерине гиренлерден эйле!.. Әмин.

     Убей ибни Кагб разыяллаху анху хадысы-шериф накыл ве роваяты меселесинде әтиячлыды. Ол 164 хадыс роваят этди. Дерс халкасы болуп, ол талыплары билен бир ерде отурарды. Өрән нәзик, эдепли хем медениетлиди. Бош сораглара әхмиет бермән, манылы сораглара җаны-тени билен догры җогаплар берерди.

      Ол Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анху хем Хезрети Омар разыяллаху анхуның заманларында фыкыхда тайсызды. Оңа халк ылмы үчин өрән улы хормат гойярды. Хезрети Омар разыяллаху анху: «Убей, мусулманларың Серверидир»  диерди.

      Теравих (тарава) намазыны хиҗриниң 14-нҗи йылына ченли өйлерде хер ким өзбашына кылярды. Хезрети Омар разыяллаху анхуның дөврүнде Рум хем Эйран дөвлетлериниң йыкылып, мусулманларың дүнйә хәкимлик этмәге башламагы мынасыбетли, Аллаха шүкүр хөкмүнде шол йыл метҗитде ышыклар якылып, теравих намазы җемагат билен окалды. Убей ибни Кагб разыяллаху анху бу җемагата ымам гоюлды.

   Ол таква хем зухд әриди. Бидгатдан гачарды. Билйәнини ачык айтмакда онуң еке-тәк нусгасы Ресулаллахды. Ондан нәме гөрен болса, шоны эдерди. Онуң ялы яшамага гайрат эдерди. Аллахы ве ахыръет гүнини хачан ятласа агларды. Куръаны-Керими оканда я диңләнде бүтин бедени титрәрди. Дүнйә оны алдатмады. Ол дүнйәни адам оглуның иймитине меңзедип: «Дузы көпрәк гошсаң нәхили болҗагыны пикир эт» диерди…

      Ол мөмүни дөрт сыпатындан танап болар диерди:

1-Бела-бетере душанда сабыр эдер.

2-Ныгмата, хеззет-хормата душанда шүкүр эдер.

 3-Гепләнде догры гепләр.

4-Хөкүм эденде адалатлы хөкүм эдер.

   Бүтин газатлара гатнашан Убей ибни Кагб разыяллаху анху 656-нҗы йылда Мединейи-Мүневвереде арадан чыкды. Җыназасыны Хезрети Осман разыяллаху анху окады. Җеннетул-Бакы габрыстанына депин эдилди.

   Реббимизден бизлери-де онуң ялы ылым әри ве Куръан әхли эйлемесини хем-де шепагатларына мынасып болмагы ныяз эдерис. Әмин.