Ресулаллахың вахы кәтиби

ЗЕЙД ИБНИ САБЫТ

разыяллаху анху

 

    Өмрүни Куръана баглап, Куръан сөйгүси билен көңлүни долдуран, Аллахың китабыны окадыгыча, рухуны тәмизлән сахаба… Аятлар назыл боланда хем ят тутян хем язян Куръан сөвдалысы… Аллахың Ресулының вахы кәтиби... Сахыпаларың җемленип китап халына гетирилмегинде ве көпелдилмегинде улы хызматлар битирен ылым хем иман әри…

     Онуң какасы Сабит хиҗретден өң Эвс хем Хазреч кабылаларының арасында болан Йевмул-Буас атлы чакнышыкда арадан чыкды. Шейлеликде, Зейд алты яшларында етим галды. Оны эҗеси Неввар бинти Мәлик кемала гетирди. Ол яш вагтларында Мусаб ибни Умейр разыяллаху анхуның себәп болмагы билен Мединеде Ыслам билен шерепленди. Ол мусулман болан гүнүнден бейләк, шо чака ченли инен Куръан аятларыны ят тутмагы башарды. Өврененлерини деррев Бени Нечҗар кабыласының чагаларына өвретди. О бир Куръан сөвдалысыды. Куръаны окадыгыча окасы гелерди. Окайшы тәсирлиди. Куръаның келимелери онуң додагындан йылдыз ялы ловурдап чыкарды.

   Хиҗретиң икинҗи йылында Бедир сөвешине гатнашмак ислән Зейд гылыҗыны билине гушап, Ресулы-Экрем Серверимизиң янына гелип:

    -Сениң үчин җаным пида болсун, эй, Ресул Алла! Сениң билен биле сөвешмәге ругсат бер-дийди. Онуң херекетлеринден хошал болан Фахры-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз оңа бакып йылгырды-да, рехим шепагат долы бакышлары билен онуң омзуна элини гойды. Яшының энтек кичидигини ятладып, Мединә дөнмесини иследи.

    Зейд лапыкеч халда ызына дөнди. Эмма акылы-пикири о ерде галды. Ол Аллахың сөйгүлиси билен биле болмагың, оңа якынлашмагың чәресини гөзлейәрди. Зехининиң йити боландыгы үчин, эшиденини деррев ядында саклаярды. Ол бар гүйҗүни ылым өвренмеклиге хем Куръана сарп этди.

   Эҗеси бир гүн Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң хузурына гелип:

   -Эй, Ресулаллах! Оглумыз Зейд Куръандан он еди сүрәни ят тутды. Окайшы дүзүв. Язувы-да говы. Сизиң яныңызда галмак ислейәр-дийди. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз Зейдиң окайшыны барлады. Онуң агзындан чыкян Куръан келимелери дүрсди. Окайшы тәсирлиди. Манысына үнс берип окаярды. Сөйгүли Пыгамберимиз онуң бу халындан  өрән хошал болды.

    Ол хаты-да овадан язарды. Серверимиз онуң бу башарныгына-да айратын сөйги билдирерди. Гелҗекде онуң кәтиби болҗакдыгыны сызан Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз оңа якынлашып:

    -Зейд! Мениң үчин яхудыларың язгысыны, Ибраны ве Сүрйәни диллерини өврен-дийди. Бу теклиби «Баш үстүне» дийип, боюн алан Зейд разыяллаху анху гысга вагтың ичинде Ибраны ве Сүрйәни дилини өвренип, Ики Җаханың Гүнеши Серверимизиң яхудылар билен эден шертнамаларыны язмага башлады. Ол Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң терҗимечиси болды. Мединә иберилен хөкүмдарларың хатларыны терҗиме этди.

    Онуң ченденаша зехинини, башарныгыны гөрен Фахры-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз оны өзүне вахы кәтиби эдинди. Серверимиз Куръандан бир аят назыл боланда, «Яз, эй, Зейд» диерди, о-да деррев язарды. Ине, шу шекилде О Сөйгүли билен биле болмагың аматыны тапан Зейд ибни Сабит разыяллаху анху Куръаны Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң агзындан эшиден илкинҗи багтыяр ынсан болярды. Үстесине-де сүрелериң нәме себәпли назыл боландыгыны хем өвренйәрди. Зейдиң маңлайы ишләпди. Ол Куръан билен хем ылмыны гиңелдйәр, хем көңлүни хидаят нуры билен айдыңладярды.

    Ол Бедир хем Ухуд сөвешине яшының кичилиги үчин гатнашып билмеди. Эмма Хендекде улы пидакәрликлер гөркезди. Ол шонда Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң «Бу нәхили гөзел яш йигит!» диен өвгүсине мынасып болды. Серверимиз саллаллаху алейхи веселлем Тебукда Неҗҗар огулларындан болан  Умареден байдагы алып, Зейде беренде, Умаре:

    -Эй, Ресул Аллах! Я мен хакда бир зат эшитдиңизми?!-дийди. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз-де:

    -Ёк, Куръан өңдедир. Зейд Куръаны сенден хас говы билйәр-дийди.

   Ол Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем арадан чыкандан соң, мусулманларың кынчылыклары догрусында ёл гөркезиҗи болды. Халыпалар чөзмеси кын меселелерде оңа сала салардылар. Халк-да нәме меселе болса, шондан сорап, питива алардылар. Айратынам мирас билен багланшыклы  меселелери ондан говы билен ёкды. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем: «Умматымың ичинде фераизи (мерхумың ызында галан затларыны бөлмек (тереке этмек) ылмыны) иң говы билен Зейд ибни Сабитдир» дийипди. Шу себәпли ол месҗиде геленде мүшгүли боланлар Зейд ибни Сабит разыяллаху анхудан меселелериниң чөзгүдини тапардылар.

    Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анхуның дөврүнде Емаме сөвешинде етмиш кары бирден шехит болупды. Хезрети Омар разыяллаху анху Куръан сахыпаларыны җемләп, китап халына гетирмеги теклип этди. Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анху бу иш үчин Зейд ибни Сабит разыяллаху анхуны чагырып:

    -Эй, Зейд! Сен яш хем акыллысың. Шу чака ченли төхмедиң астында гойҗак я-да айыплар ялы халың-да гөрүнмеди. Үстесине-де, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң кәтиплигини-де ерине етирдиң. Инди сен дагынык Куръан сахыпаларыны китап халына гетир-дийип табшырды. Ол Куръан карыларындан бир топар дүзди. Куръан аятлары әгәлик билен сахыпа халына гетирилди.

     Хезрети Осман разыяллаху анхуның заманында бир нусгалыкдакы Куръаның саны ене, Зейд разыяллаху анхуның баштутанлыгында алта етди. Башга-да мирас хем весъет хукугының иң инче меселелерини чөзмек мертебеси-де оңа несип эдипдир. Ол сахабалар дөврүнде-де Мединәниң баш казысыды. Фераиз, Кыраат ве Тефсир ылымларында баш ымамды. Китабымыз Куръаны-Кериме улы хызматларыны багыш эден бу ылым әри дурмушда өрән песпәлди.

    Бир гүн ылым деңизи Абдуллах ибни Аббас разыяллаху анху Зейд разыяллаху анхуны атың үстүндекә гөрүп, деррев янына барып, атың үзеңңисинден җылавыны тутды. Алҗыраңңы ягдайда галан Зейд:

   -Сен Ресулаллахың агасының оглусың-дийип, тутдурмаҗак боланда, ибни Аббас:

   -Биз алымларымыза шейле гатнашыкда болмага эмр эдилдик-дийди. Зейд-де пурсат тапып, ибни Аббасың элинден өпди-де:

    -Биз хем Пыгамберимизиң әхли-бейтине шейле гатнашыкда болмага эмр эдилдик-дийди.

    Шу улы ики ылым деңзиниң бири-бирлерине болан сөйгүси, хорматы, хызматы, мерхемети, песпәлликлери бизлере нәхили нусга… Ылым дереҗелериң иң бейиги… Эмма ынсан нәхили песпәл болса, дереҗеси шонча-да бейикдир. Наданлык иң улы дерт… Ынсанъет ылым, эдеп ве Куръан билен бейиклиге етер.

    Реббимиз бизлери Зейд ибни Сабит разыяллаху анху ялы Куръан сөвдалысы эйлесин. Куръаның гөркезен ёлунда өмүр сүрдүрсин. Милады йыл хасабының 665-нҗи йылында Мединеде ахыръете гиден бу Куръаның ышгына дүшен сахабаның шепагатларына җүмләмизи миессер эйлесин. Әмин.