Халкың дертдеши… Җомарт хәким…

САЫД ИБНИ АМИР ЭЛ-ҖУМАХЫ

­­­­­­­­разыяллаху анху

 

    Дүнйәниң гаршылыгында ахыръети сайлан, Аллахың ве Ресулының әхли ислеглерини өңүнде тутан бир йигит… Пакыр-пукараны гөзләп, олар сораманка, берип билен әр… Халкың дертдеши болан хәким…

    Онуң мусулман болмасына Хубейб ибни Адий разыяллаху анхуның шехитлиги себәп болупды:

    Мүшрүклер Ысламың илкинҗи йылларында Аллаха ве Ресулына ынанан Хубейб разыяллаху анхуны Мекгеде асмага хөкүм этдилер. Халкы төверегине үйшүрен мүшрүклер шәхериң дашына Тенъиме диен ере чыкып, хер киме сапак болар ялы Хубейб разыяллаху анхуны еди ёлуң үстүнде дар агаҗындан салладылар.

    Саыд ибни Амир шол вагтлар яш йигдекчеди. Ол дар агаҗының янына дыкылып барып, мүшрүклериң Хубейб разыяллаху анхуве берен сорагларыны эшитди. Мүшрүклер:

   -Сениң өз ериңе Мухаммедиң болмасыны исләрмидиң?!-дийип, соранларында Хубейб разыяллаху анху: 

   -Алладан касам эдйән. Мухаммет саллаллаху алейхи веселлемиң бу ерде болмагыны-ха дәл, онуң аягына тикен батмагыны-да ислемен-дийип, җогап берди.

     Бу сөзлер яш Саыдиң көңлүнде чуң ызлар гойды. Бу пурсаты узак вагтлап, калбындан чыкарып билмеди. Хезрети Мухаммет саллаллаху алейхи веселлемиң ынананларың арасындакы гуран сөйги достлугына хайран галды. Бу гуҗур-гайрат хем сөйги онуң Ыслам билен шерепленмегине себәп болды. Ол бир гүн Курайш җемагатының ичинде аяга галып, өзүниң мусулман боландыгыны ыглан этди. Оларың зулумындан гутулмак үчин-де Мединә хиҗрет этди.

    Хайбар ве бейлеки газатларда Сөйгүли Пыгамберимиз билен биле болуп, гахрыманларча чарпышды. Емаме сөвешине гатнашан Саыд ибни Амир эл-Җумахы разыяллаху анху Хезрети Омарың заманында Хумуса хәким эдилип иберилди ве шол ерде арадан чыкды. (641-нҗи милады йылы)

    Онуң догручыллыгыны, диндарлыгыны ве ыхласыны хеммелер билйәрди. Оны хер кес говы гөрерди. Хезрети Омар разыяллаху анху халыпа боланда янына барып, оңа шейле несихат этди: «Эй, Омар, халкың ишлерини эдйәркәң, Аллахдан горк. Аллахың эмирлерини ерине етирйәркәң, ынсанлардан горкма. Сөзүң херекетиңе гөрә болсун. Чүнки сөзүң иң хайырлысы, херекетиң билен габат геленидир.

   Эй, Омар! Гараматларыны бойнуңа алан ынсанларың әхлиси билен гызыклан. Өзүң үчин ислейәниңи олар үчин хем исле. Өзүңе ислемедигиңи олара-да ислеме. Аллахың эмрини ерине етирйәркәң хич бир геп-гыбатдан, гыналмадан горкма…»

    Хезрети Омар разыяллаху анху бу несихатлары диңләнинден соң: «Эй, Саид! Сени сыпдырмарын» дийди ве Хумуса хәким эдип иберди.

   Саыд ибни Амир разыяллаху анху пакыр-пукараларың, гарыпларың дертдешиди. Өзүне герегинден башгасыны элинде сакламан, деррев дагадарды. Пакыры гөзләп тапып, онуң ислемесине пурсат бермән, деррев барыны берерди. Соранлара-да шу хадысы-шерифи ятладарды.

    «Пешгеш исленмәнкә берлендир. Ислененден соң берлен пешгеш дәл-де, ислегиң гаршылыгыдыр».

    Табыгынларының хеммеси оны сөерди. Халк билен мылайым гатнашыкда болуп, оларың хер иши билен гызыкланарды. Хезрети Омар разыяллаху анху шейле гысга вагтың ичинде халкың сөйгүсине мынасып боланыны эшидип:

   -Халк нәхили муны сөййәркә?-дийип, себәбини гөзледи. Ол халкдан:

   -Саыд ибни Амир разыяллаху анху халкың дертдешидир-диен җогабы аляр. Ол хемише халк билен биле болуп, йөнекей, сада өмүр сүрендир.

   Бир гезек Хезрети Омар разыяллаху анху Хумусдан гелен халка:

   -Маңа пукараларыңызың атларыны бериң, оларың герек-ярагына көмек эдейин-дийди. Олар-да: «Пылан-пыланы ве Саыд ибни Амир» дийип, язып бердилер. Хезрети Омар разыяллаху анху:

   -Саыд ибни Амир кимдир?-дийип сорады. Олар-да:

   -Хәкимимиздир-дийдилер.

   -Хәкимиңиз пакырмы?-диенде, олар-да:

   -Хава! Онуң өйүнде от янанок, «Пара алан-да, берен-де, Җәхеннемликдир» диен хадысы окап, иң кичиҗик совгады-да кабул этмейәр-дийдилер.

    Хезрети Омар разыяллаху анху халкың бу гүррүңиниң гаршысында гөзяшларыны саклап билмән аглады. Соңра бир торба мүң тылла салып олара: «Оңа менден салам айдың. Мөмүнлериң эмири герек-ярак затларыңыз үчин иберди, дийиң» дийип, торбаны эллерине берди.

   Олар Хумуса гелип, Хезрети Омар разыяллаху анхуның саламыны хем иберен динарлы торбасыны гетирдилер. Саыд ибни Амир разыяллаху анху торбаны ачып: «Иннә лилләхи ве иннә илейхи раҗиун-Биз Аллаха дегишлидирис ве элбетде оңа дөнҗекдирис» диен аяты окамага башлады. Аялы ховсала дүшүп сорады:

      -Нәме болды Саид! Мөмүнлериң Эмирине бир зат болдумы?

      -Ёк, онданам, бетери.

     -Нәмемиш ол?

     -Дүнйә өйүме гирди.

     -Эгер шейле болса, ондан халас болмага чалыш.

    -Маңа көмек эдермисиң?

    -Хава-дийди.

   Гелен затдан хабары болмадык аялы мүң динары гөрүп:

   -Бизи баядан Аллаха хамд болсун. Муңа бир-аз иер-ичер ялы зат ал, хем хызматчы тут-дийди. Саыд ибни Амир разыяллаху анху аялына:

   -Мунданам пейдалысыны саңа айдайынмы?-дийди. Аялы:

   -Недир, ол?-дийди. Саыд разыяллаху анху:

   -Бизиң иң мәтәч гүнүмизде берилер ялы, булары хәзир бизден мәтечлере берели-дийди. Аялы:

   -О нәхили боляр?-диенде, Саыд разыяллаху анху шу аяты окады: «Ким ягшы задыны Аллах үчин пайласа, Аллах онуң гаршылыгына гат-гат берер» («Хадид» сүреси; 11-нҗи аят) Аялы:

    -Болды, болды. Аллах саңа согабыңы гат-гат берсин-дийди. Саыд деррев:

    -Бу пыланы етиме, бу пыланы ёксула, пыланы дула ве пыланының мәтәчлерине-дийип пайлашдырды.

   Өзи гарып халына: «Нәме себәпден өзүң етер-етмезкәң, берлени ене иле пайлаяң?» диенлере шу Хадысы накыл этди:

     -Мен Ресулаллахың «Умматымың пакырлары байларындан бәш йүз йыл өң Җеннеде гирерлер. Байлардан бири өзүни олара гошуп, Җеннеде гирмек исләр. Перишделер элинден тутуп, оны пакырларың арасындан чыкарар-да: «Гараш, энтек сениң Җеннеде гирмели вагтың гелмеди» диер. Оны бәш йүз йыллап, Магшарың гызгынында сакларлар. Малының хасабыны берип, соң Җеннеде гирер» диенини эшитдим-дийди.

     Ине, багтыярлык чагының йылдызлары шунуң ялы, аҗайып ахлагың эесидирлер. Өзлери мәтәч болсаларам, дин доганының аладасыны эдердилер. Хасап бермек горкусы олары халалларындан-да дашлашдырды… Олар диңе ахыръет юрды үчин мая гойдылар. О багтыярлык чагыны, хей, арзув этмән болармы?! Ынсанъет диңе шу хили пикире эе болан шахсыетлер билен халас болмалыды… Булар тәзе несле иң говы нусгады…

 

************

     Хезрети Омар разыяллаху анху ене бир гезек өзүне салама гелен Хумуслылардан:

    -Хәкимиңиз нәхили, гөвнүңизе яраярмы, айбы бармы?-дийип сорады. Олар-да:

    -Өрән говы, йөне дөрт саны айбы бар-дийдилар. Халыпа деррев Саыд разыяллаху анхуны Мединә чагырды-да, оңа:

    -Эй, Саыд! Сениң кәбир айыпларың бармыш. Буларың аслы недир? Везипәңе-де эртир намазы вагты дәл-де, гушлук вагты гелйәрмишиң. Гиҗелерине ынсанларың арасында гөрүнмейәрмишиң. Хепде-де бир гүн өйүңде отурып, хич кими кабул этмейәрмишиң. Эсхабы-Кирамдан Хубейб разыяллаху анхуның шехит эдиленини ятлап өзүңден гидйәрмишиң?-дийип, сораг барыны ягдырды.

    Саыд ибни Амир разыяллаху анху бу сораглара шейле җогап берди: «Эй, мөмүнлериң эмири! Везипәме диңе гушлук вагты гелип билйән, себәби аялым хасса боланы үчин, өйүң әхли ишлерини өзүм этмели болян. Хамыр югурып, чөрек биширип, тәхәрет алып, соң өйден чыкян. Ине, шу себәпли гиҗә галян.

   Гиҗәни Алла Тагала хызмат хем гуллук үчин айырдым. Гүндиз халкың хызматында болуп, гиҗе өзүми хасаба чекйәрин. Бу эдйәним ялңыш болса, дүзедерин.

  Хепде-де бир гүн өйде отуряным чын. Көйнегими ювян, себәби башга чалшыргыҗым ёк.

   Хубейб разыяллаху анху шехит эдиленде, мен янындадым. Мен шол вагт Ысламың ныгматына говушмандым. Онуң мертлигини, гуҗур-гайратыны ве Сөйгүли Пыгамберимизе болан мухаббетини ятланымда онуң нәхили гүйчли имана эе боландыгына инди хас говы дүшүнйәрин. Өзүмиң болса, шейле эҗиздигиме небсим агырып, өзүмден гидйәрин» дийди.

    Халыпа Омар разыяллаху анху бу җогаплары диңләп: «Эй, Саыд! Алла горкусы сени нәхили бейик дереҗә етирипдир?»-дийип, агламага башлады. Саыд разыяллаху анхуның “везипәмден бошат” дийип, ялбармасына серетмезден, Хезрети Омар разыяллаху анху оны бошатмады. Бу иши довам этмегиниң хас хайырлы болҗакдыгыны айтды.

     Реббимиз бизлери-де Саыд разыяллаху анху ялы җомарт эдип, эртир кыямат гүни хасабыны еңил беренлерден эйлесин. Белент ахлагың эеси болан бу йылдыз ынсаның шепагатларына җүмләмизи лайык эйлесин. Әмин.