Мекгеде илкинҗи телбие (леббейк) айдан

СУМАМЕ ИБНИ УСАЛ

разыяллаху анху

 

     Сумаме ибни Усал разыяллаху анху Мекгейи-Мукерремә «Леббейк Аллахумме Леббейк» дийип, илкинҗи гирен мусулман… Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң өвредиши ялы умра хаҗыны эден илкинҗи йигит… Курейши ыкдысады тайдан чөкерен бир гахрыман…

     Емамеде Бени Ханифе кабыласының баштутаны болан Сумаме ибни Усал мусулман болманка, Пыгамберимизе ве онуң сахабаларына гаршы агызлы душманды. Хат-да ол Пыгамберимизи өлдүрмегиң хем күл-күлүне дүшүпди. Шейле дереҗеде мусулманлара гаты дарашарды. Бирнәче сахабаны шехит эдипди. Сөйгүли Пыгамберимиз онуң ганының дөкүлмесине «мубах (ругсат)» дийип, ыглан эдипди. Эмма ол Керемли Хакың лутфы-керемине лайык болды. Вагты гелип, Хабыбы-Кибрия саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң хузурында боюн эгди. Оңа табын болуп, Ыслам билен шерепленди. Онуң мусулман болушы хакындакы хадыса ине, шейледир:

   Сумаме ибни Усал хиҗретиң алтынҗы йылында Кәбәни тогап этмек үчин хем-де бутлара гурбанлык этмек ниети биле Мекгейи Мүкерремә тарап ёла дүшди. Ол Мединейи-Мүневверә якынлашанда, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң сербазларының бирине габат гелди. Шәхериң төверегинде нобатчылык эдйән сербаз оны тутуп, Мединә гетирди ве Месҗидиң сүтүнлериниң бирине баглады.

     Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз намаз үчин месҗиде геленде, Сумамәниң даңлып гойланыны гөрүп, сахабаларындан:

    -Кими тутандыгыңызы билйәрсиңизми?-дийип сорады. Эсхаб:

    -Ёк, эй, Ресулаллах!-диенлеринде, Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз:

    -Бу Сумаме ибни Усал Эл-Ханефидир. Оңа гаты дарашмаң-дийди. Соңра болса, өйүнден Сумамә нахар иберди. Дүесини сагып, эртир-агшам сүйдүниң берилмесини эмр этди… Аз вагтдан соң, Серверимизиң өзи онуң янына гелип:

   -Эй, Сумаме! Нәме пикир эдйәрсиң? Менден нәмә гарашярсың?-дийип сорады. О-да:

   -Ичимде хайыр умыдым бар. Эгер өлдүрсең, сизден кәбирлериниң ганыны дөкен бирини өлдүрен ялы боларсың… Эгер багышласаң, сизе миннетдарлык билдирҗек бирине ягшылык этдигиң болар… Эгер мени халас эдениң үчин фидйе (төлег) хөкмүнде малымдан, пулумдан нәче ислесең ал-дийди.

   Сөйгүли Пыгамберимиз оны бирнәче гүн өз халына гойды. Оңа эдилйән хызматлар довам этди. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз ене-де онуң янына гелип, шол совалыны гайталады. О-да шол бир җогабы  берди. Фахри-Каинат Серверимиз саллаллаху алейхи веселлем: «Сумамәни өз ёлуна гойбериң» диен эмри берди.

    Йүплери чөзлүп, өзбашына гойберилен Сумаме гидип, хурма баглыгына гирди. Гуюдан чекен сувы биле тәмизленип, месҗиде гирди-де, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң хузурында келемейи-шехадет гетирди. Ыслам билен шерепленен Сумаме сөзлерини шейле довам этди:

   -Эй, Ресулаллах! Озал ер йүзүнде маңа сениң йүзүңден бетер сөйүлмесиз йүз ёкды…  Инди сениң йүзүң әхли йүзлериң иң эзизи болды. Сениң диниң маңа иң сөйгүли дин болды. Сениң шәхериң маңа иң сөйгүли шәхер болды-дийип, көңлүндәки иман йылылыгыны, Ресулаллаха сөйгүсини ве табынлыгыны йүрек сөзлери билен беян этди. Соңра болса:

   -Эй Ресулаллах! Мен умре хач этмек үчин гидип баряркам, сениң атлыларың мени Мекге ёлунда тутдылар. Инди сиз муңа нәме диерсиңиз?-дийди. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз оны дүнйә хем ахыръет багтыярлыгы билен бушлады-да:

   -Умраңы ерине етирмек үчин гит. Эмма Аллах ве Ресулының буйрушы ялы ерине етир-дийди.

    Сумаме разыяллаху анху Мекгейи-Мукерремә барды. Шәхере гирип: «Леббейк Аллахумме Леббейк… Леббейк лә шерике леке леббейк… Иннел-хамде вен-нимете леке вел-мулк… Лә шерике леке… Эмриндедирин, Аллахым эмриндедирин… Эмриңдедирин Аллахым, сениң шәригиң ёкдур. Мен сениң эмриңдедирин… Хамд ныгмат ве мүлк саңа дегишлидир… Сениң хич шәригиң ёкдур…» дийип, белент сес биле телбие (ёкаркы сөзлери дашыңдан айтмак) гетирип, йөремәге башлады.

     Мекгели мүшрүклер бу сеси эшидип, гахарларындан яңа ярылара гелдилер. Гылычларыны гынындан чыкарып сес гелен тарапа ылгадылар. Сумаме курайышлылары гөрүп, сесини хасам гаталтды. Курайыш яшлары оны тутуп, урмакчы боланларында, араларындан бири: «Мунуң кимдигини билйәрсиңизми? Бу Емаме хөкүмдары Сумаме ибни Усалдыр. Эгер оңа эрбетлик эдәйсеңиз, онуң миллети бизден иймит көмегини кесер ве бизи ачлыкдан өлдүрер» дийдилер.

   Шондан соң Курайш яшлары гылычларыны гынына салдылар. Соңра Курайшың абрайлы адамларындан бири оңа якынлашып:

   -Сумаме! Ери, келләңи булашдырып, аталарың динини терк этдиңми?-дийди. О-да:

    -Келләм өңки еринде. Эмма иң хайырлы дине гирдим. Мухаммет саллаллаху алейхи веселлемиң динине гирдим-дийип, җогап берди. Соңра мүшрүклере гарап:

   -Шу Кәбәниң Реббине касам болсун ки, мен Емамә өврүлип баранымдан соң, сиз Мухаммедиң динине гирйәнчәңиз, бугдайың бир дәнесиниң-де, башга көмегиң-де гелмеҗекдигине сөз берйәрин-дийип, олара дуйдурыш берди.

    Курейшлилер бири-бирине середип, башларыны ашак салып, оны өз ёлуна гойбердилер. Сумаме разыяллаху анху мүшриклериң гөзлериниң өңүнде Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң өвредиши ялы умре хач этди. Аллах үчин гурбанлык эдип, өз юрдуна дөнди.

    Ынсан оглуның кысматы хер хили хадысалар билен пүре-пүр… Дурмуш-сырлар хазынасы… Сумаме өйүнден нәме ниет билен чыкды, башына нәмелер гелди ве соңунда нәхили белентликлере етди… Ынсан Аллаха голайлашдыгыча бейгелер, бутлардан узаклашдыгыча, шерепленер. Ресулаллаха боюн болмак биле гадыр-гымматы артар. Шундан соң Сумаме разыяллаху анху кыямата ченли ер йүзүнде илкинҗи телбие гетирен киши хөкмүнде ятланар… Нәхили мертебе?.. Нәхили багтыярлык!.. Реббимиз бизлери-де шейле мертебели ишлер этмәге лайык эйлесин… Мадды хем рухы тайдан гүйчли болмагы несип эйлесин… Әмин.

   Сумаме разыяллаху анху юрдуна барансоң, Емаме халкының Курайша азык ибермесине гаршы чыкды. Мекгеде бахалар ёкарланды. Ачлык етҗек дереҗесине етенсоң, мүшрүклер чәре хөкмүнде Ресулы-Экрем Серверимизе баш эгдилер. Хат ибердилер. Хат-да Эбу Суфяның өзи Мединейи-Мүневверә гелип, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизе халындан шикаят этди-де:

   -Билишимизе гөрә, сен якынларыңдан гатнашыгы кесмерсиң. Чүнки сен Әлемлере рахмет хөкмүнде иберилендигиңи айдярсың-дийип, пәсгелчилигиң арадан айрылмасы үчин Сумамә эмр берилмесини хайыш этди. Мерхемет хем Рахмет пыгамбери Серверимиз Сумамә:

   -Емамеден Мекгә азык иберилмесине гаршы болма-дийип, хат иберди. О-да эмре уюп, гаршылык гөркезмесини бес этди.

    Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем арадан чыкансоң, Емаме халкы Ысламдан дөнүп, өз тирелеринден болан Мусейлиме кеззабың ызындан гитмек иследилер. Сумаме разыяллаху анху муңа гаршылык гөркезип:

   -Эй, Ханифе огуллары! Ягтылыгы болмадык бу гараңкы ишден әгә болуң! Мухаммет Аллахың илчисидир. Ондан соң  Пыгамбер ёкдур-дийди. Ызындан болса, шу аятлары окады. Манысы: «Ха мим. Бу китабың индирилмеси, эзиз, алим болан Аллахың хузурындадыр. О гүнәхи багышлаян, тобаны  кабул эден, җезасы гүйчли, лутфы бол боландыр. Ондан башга таңры ёкдыр. Дөнүш оңадыр» ("Мөминун" сүреси; 1-3-нҗи аятлар)

    Сумаме разыяллаху анху халкындан мусулман боланлары  дашына топлап, Мүртедлер (динден дөненлер) билен сөвешмек үчин, юрдундан чыкып, бу сөвешлерде шехит болды.

   Керемли Хак шепагатларына лайык эйлесин. Әмин.