Шахыр хем сөвешиҗи сахаба

ДИРАР ИБНИ ЭЗВЕР

разыяллаху анху

 

    Дирар ибни Эзвер разыяллаху анху горкусыз гахрыманлардан… Гуҗур-гайраты биле мешхурлык газанан гошунбашы... Өзүниң ады белли аты Мүхаббериң үстүнде сөвешлере гатнашан ве зырхыны (демир эшик) чыкарып, арсланлар ялы душмана хүҗүм эден сөвешиҗи… Шол бир вагтың өзүнде-де сөвеш үчин шыгырлар окан шахыр…

     Ол Эсед огулларының байларынданды. Мүңе якын дүеси ве булары бакан бирнәче чопанлары барды. Какасы «эгри  боюнлы» диен маныны аңладян Эзвер лакамы билен таналяндыгы үчин о-да халк арасында Дирар ибни Эзвер дийилип шөхрат газанды. Хакыкы ады Дирар ибни Мәлик ибни Эвс эл-Эседидир.

     Дирар ибни Эзвер милады йыл хасабының 630-нҗы йылында кабыласындан бир топар биле Мединә гелип, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң хузурында «Ламиййе» диен касыдасыны окады.

     Ол бу касыдасында арагы, хумары, гелди-гечер оюнлары ташландыгыны, машгаласыны ве бүтин мал-дүнйәсини терк эдип, мүшрүклере гаршы сөвешмәге гелендигини ве бу сөвдадан зелел гөрмеҗегини умыт эдйәнини беян этди. Сөйгүли Пыгамберимиз бу касыданы диңләнден соң оңа:

   -Пейдалы алыш-бериш этдиң, эй, Дирар!-дийди. О-да келимейи-шехадет гетирип, Ыслам биле шерепленди.

    Нәхили гөзел табынлык?… Нәхили пейдалы алыш-бериш?! Дүнйә зовкларындан йүз өврүп, эбеди зовклара етмек. Көңлүңи Ысламың зовклары билен айдыңладып, о нур биле дүнйәден эл ювмак… Аллахым бизлере-де шейле табынлыгы хем бәхбитли сөвданы несип эт!... О нура эе эт!... Әмин.

     Дирар разыяллаху анхуның Ыслама чын йүрекден баглыдыгыны гөрен Сөйгүли Пыгамберимиз оны энчеме кабылалара илчи эдип иберди. Өз кабыласы Эсед огулларындан чыкан Тулейха ибни Хувейлид диен бириниң яланчы Пыгамберлик давасыны эдйәнлиги себәпли, Бени Эсед гөзегчилериниң ишине серетмек үчин иберилен Дирар разыяллаху анху бу гөзегчилериң Тулейханың гүйҗүнден горкяндыкларыны гөрүп, Тулейханың гаршысына мусулманлары җемледи. Эмма шол гүнлерде Ики Җаханың Гүнеши саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң дарел-бака (бакыъете) гөч эденлиги барада хабар дүшди. Шундан соң ол Мединейи-Мүневверә гайтды.

     Дирар разыяллаху анху дүрли юртларың боюн эгдирилйән пурсатында, Халид ибни Велид разыяллаху анхуның эмриндәки гошунда ерлешди. Ол Темим огулларына иберилен топарың бирине гошунбашылык этди. Ол зекат топланмагына гаршы болан Мәлик ибни Нувейрәниң адамлары билен чарпышды. Оларың хеммесини есир алып, Халид ибни Велид разыяллаху анхуве табшырды.

    Ол Кадисие, Хире, Ермук, Шам ве Халабың фетхине гатнашды. Емамеде улы гахрыманчылыклар гөркезди. Шам төвереклеринде довам эден сөвешлерде 100 кишилик душман сырыны билмек үчин иберилен топар билен есир дүшди. Эмма достларының гүйчли хүҗүмлериниң саясында гысга вагтың ичинде есирликден бошады. Эмма икинҗи гезек ене есир дүшди. Бу сапар ол энчеме җебри-җепалара дөз гелмели болды. Гылыч зарбаларының астында гана гарк болуп, ере йыкылды. Йөне иманына зерре ялы зелел етирмеди. Онуң есирликдәки чекен җебри ийниңи дүйрүкдирйәр. Гөркезен гахрыманчылыгы-да буйсанч дуйгуларыңы ояряр.

   Ол Гераклың гаршысында эгилмеди. Хас гүйчли иман биле Ыслама ярашян шекилде херекет этди. Бу ики тараплайын геплешик шейле болды: «Ызлы-ызына еңлишлер император Гераклың кейпини гачырыпды. Ол Дирар ве достларының есир алнаныны эшидип бегенди. Дерхал өз янына гетирилмегини эмр этди. Дирара:

   -Сен арапларың гошун бөлүминиң гошунбашысы Дирармы?-дийди. Дирар:

   -Хава, Пыгамбериң ёлунда сиз билен сөвешйән, Дирар мен-дийип, җогап берди. Геракл:

    -Мениң билен шейле перт-перт геплешйәң велин, нәме өз достларың биридир өйтдиңми?-диенде, Дирар:

    -Мен ниреде болсамам, дин душманларының үстүне дөшүми гере-гере җогап бермекден чекинмен. Сен мени горкар өйдүп пикир эдйәңми?-дийип, җогап гайтарды. Геракл:

   -Киме бил баглаяң. Бу ериниң эсгерлериң меркезидигини унутдыңмы?-дийип, хайбат атды. Дирар:

    -Ысламъет адалаты билен гүн ялы шөхлесини чар тарапа яйратмага башлады. Сен болса, хенизем өзүңе теселли бермек ислейәрсиң-дийип, җогап берди. Геракл:

    -Билйәңми нәме, сениң бедениңи пара-пара этмек мениң үчин кын дәл-диенде, Дирар:

    -Мухаммет алейхыс саламың хузурында болан мусулманың өңүнде етмиш саны Геракл болса-да хичдир. Сениң иң соңкы элиңден гелҗек зат өлдүрмек дәлми? Мениң гитҗек ерим Ресулаллахың хузурыдыр. Ыслам дини үчин яшайшы терк этмек биз үчин бар затдан леззетлидир-дийип, берен җогабы, Гераклың гошунбашыларының ягырнишлигини отлады. Хеммеси бир агыздан:

    -Бу Арабы нәме үчин гепледйәң? Мунуң яшамагының нәме пейдасы бар?-дийип гыгырышдылар.

    Бир зарбада отуз-кырк гылыч башындан инен Дирар разыяллаху анхуның ганы деря болуп акды. Гахардан яңа ярылҗак болян Геракл: «Саг гоймаң» дийип гыгырярды.

    Бу горкунч сахна томаша эдип отуран, мусулманлыгыны гизлейән Генерал Мика нәме этҗегини билмеди. Көңли ган аглаярды. Дин доганына эдип билҗек көмеги ёкды. Эгер эе чыкайса, өзүни-де шо гүне салҗакдылар. Диңе Геракла:

    -Эй, Мәлик! Муны бу ерде парчаламагың нәме гереги бар? Оны беҗерелиң, хер кесе гөрелде болар ялы халкың гөзүниң өңүнде асалың-дийди. Бу теклип Геракла хош якды. Ол:

    -Эгер шейле болса, өйүңе әкит-де, говуҗа серет. Оңатлашансоң асалың-диен эмри берди.

    Буйруга бегенҗинден ики болуп билмедик генерал Мика Дирары өйүне әкитди. Ол ерде гөзлерини ачан Дирар Мика:

   -Эгер мусулман болсаң, менден көмегиңи гайгырма. Хиристиян болсаңам, ынсанлык көмегини бер-дийди. Генерал Мика:

    -Горкма, эй, Дирар! Мухаммедиң ышгы үчин саңа элимден геленини аяман. Сен говулашсаң боляр. Эсгерлериң билен биле гачырарысам-дийди.

    Тәзе дурмушы багыш эден Миканың сөзлеринден хошал болан Дирар бирнәче хепдәниң ичинде сагалды. Гыз доганы Хавла бинти Эзвере хат язып, оны Миканың көмеги билен угратды. Бу хасратлы хатың мазмуны шейледи: «Җанымдан эзиз уяҗыгым! Ызы үзүлмейән ахы-налаларымың тәсири маңа гылыч яраларының авусыны унутдырды. Хер заман Ресулаллахың дидарыны ят эдйәрин. Ак кепенлер геен шехитлер гөз өңүме гелйәр. Бир сес маңа: «Горкма, эй, Дирар! Сен Алла ёлунда яраландың. Эмма әхли шехитлер ве газилер сени гутлаяр» диййәр. Сени ят эдип аглаярын. Сенем мениң гөз яшларымы ят эт».

    Дирар йигрими гүнүң ичинде сагалды. Яралары битишди. Геракл Миканы чагырып, Дирары ве достларыны ыбадатхана әкитмеги табшырды. Динлеринден дәнерлер дийип, умыт этди. Румлылар бута чокунанда булар текбир айтдылар. Муңа гахары гелен Геракл:

   -Булары Месих ёлунда гурбан эдиң-дийип гыгырды. Мика:

   -Императорың эмрине дәл диймен. Йөне араплар Антакяны забт этселер, бизден биримизи-де гойман чапарлар-дийди. Геракл:

   -Бейле болса бираз саклан-диен эмри берди.

   Арадан вагт гечмәнкә, Эбу Убейде разыяллаху анху биле Хезрети Халид разыяллаху анхуның топарлары Антакя гелдилер. Антакя мусулманлар тарапындан габав астына алынды. Алла Тагала хер бир зада кадырды. Генерал Мика пурсат тапып, Дирар ибни Эзвер биле достларыны Ыслам гошунларының тарапына гачырды.

    Бу гахрыман йигит Ыслам гошунының ичинде тәзеден зырх гейди-де, румлылара гаршы гыгырып:

   -Эй, Әхли-Салиб!... Мен оввалкы есириңиз Дирар. Хамраны, Батросы өлдүрен мен-дийип орта атылды. Онуң гаршысына Траблус ве Шам төвереклериниң хәкими гүйчли Ыстафан чыкды. Оны еке гылыч зарбасында ере язды. Соңра Халид ибни Велид разыяллаху анхуның үстүне хүҗүм этмекчи болян Варданың ичини силкди. Генерал Вардан өлдүрленсоң, румлылар Шама тарап гачмага башладылар. Генерал Вардан биле Хезрети Халид разыяллаху анхуның арасында гысгача гечен гүррүңдешликде, Хезрети Халид разыяллаху анхуның берен җогаплары бизлере кувватлы иман, айры бир рух хем җошгун берер. Ине, шейле: Генерал Вардан:

   -Эй, Халид! Сиз ач халыңыза император билен сөвешмәге нәдип хет эдип билйәңиз? Сизе иймит болар ялы аз-овлак хурма берели, чыкып гидиң. Дүнйәниң Җеннет мысалы юртларында солтанлык сүрмек сизиң нәмәңизе герек? Ханы, гум болуң шу ерден!.. Ёгса екеҗәңизем гойман гылычдан гечирерин!..-дийди. Бу сөзлери эшидип гахары етҗек дереҗесине етен Сейфуллах Хезрети Халид ибни Велид разыяллаху анху душмана хемле билен хайкырды:

    -Бе хей келбур-Рум (Пәхей рум көпеги!) Биз сиз ялы пула сеҗде эден, аяллара боюн эген ойнаткылардан дәлдирис. Биз Аллахың ярдамы вада эдиленлердендирис. Эгер сиз асмандакы булутлара гарышсаңызам Халыгың гудраты сизи ере булап урар. Нәме этсеңизем бизиң элимизден гутулып билмерсиңиз.

    Дирар ибни Эзвер разыяллаху анху шейле бир гахрыманды ки, уршуң галагоплы заманларында Аллахың ышкына бүренип, зырхыны чыкарып, чыплак бедени биле арсланлар ялы сөвешерди. Ол хемише җаныны дин ёлунда пида этмәге тайярды. Бу сөвешде онуң биле үч мүң мусулман шехит болды. Габры Иорданияда Дирар обасындакы месҗидиң ичиндедир.

   Керемли Хакдан шепагатларыны ныяз эдерис. Әмин.