Пыгамбер ашыгы

ЭБУ ТАЛХА

разыяллаху анху

 

     Эбу Талха Зейд ибни Сехл разыяллаху анху Бени Нечҗар кабыласының чапыксувары, Есрибиң санлыҗа окчыларының бири... Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң Акабада Есриб мусулманларының 12-синиң баштутаны эдип гоян йигиди… Сөвеш мейданларында гахрыманчылыгы хем хайкырышлары билен мешхур сөвешиҗи… Пыгамбер ашыгы яш йигит… Көңли җихәд рухы билен пүре-пүр герчек… Аллахың ёлунда малыны-җаныны багыш этмекде җомартлык гөркезен гахрыман…

    Энес ибни Мәлик разыяллаху анхуның өвей какасы болан Эбу Талханың хакыкы ады Зейддир. Эмма «Эбу Талха» лакамы билен мешхур болды. Какасы Сехл, эҗеси-де Эбаде бинти Мәликдир. Ол Умми Сулеймиң арада дурмагы билен мусулман болды:

     Умми Сулейм җахылыет дөврүнде Мәлик ибни Назра дурмуша чыкды. Мусаб разыяллаху анхуның себәп болмагы билен Ысламы кабул эденден соң, Умми Сулейм әри билен оңушмады. Мәлик Шам тарапына гитди. Ёлда гаракчылар тарапындан өлдүрилди. Умми Сулейм разыяллаху анха оглы Энес билен галды. Аграслыгы, намыс-арлылыгы билен таналян Умми Сулейме Эбу Талха өзүне дурмуша чыкмагыны теклип этди. Эбу Талха бай ве абрайлы кишилерденди. Эмма хениз мусулман дәлди. Умми Сулейм разыяллаху анха оңа:

    -Эй, Эбу Талха! Сениң сөзүңи рет этмек ислемейән. Эмма мен мусулман, сен болса хениз мусулман дәл. Эгер Ыслама гирсең, теклибиң кабул. Алтын-күмүшиң-де герек дәл. Галыңым сениң Ыслама гирмегиң болар-дийди. О-да:

   -Ыслама гирмек үчин нәме этмек герек?-дийип соранда, Умми Сулейм келимейи-шехадет окамалыдыгыны айтды. Шейлеликде, Эбу Талха максадына етди. Шол вагта ченли бу шекилде галың төләп, өйленен ёкды. Мусулманлар «Умми Сулеймиң галыңындан дегерлисини гөрмәндик. Ол галың хөкмүнде Ысламы алды» дийип, оңа хормат этдилер.

     Эбу Талха аялы Умми Сулейм биле Мекгә гелип, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң сөхбетине гатнашды. Акабада бейгат эден 70 сахабаның арасында ол хем барды. Ики Җаханың Гүнеши саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз оны Есрибли муслманлара Ысламы өвретмек үчин баштутан тайярлады. Ол Мединә Ысламың яйрамасына малы-җаны биле гайрат этди. Сөйгүли Пыгамберимиз хиҗрет эденде оны Эбу Убейде ибни Җеррах билен доган этди.

     Эбу Талха разыяллаху анху малы-мүлки, чага-чугасы биле бирликде өмрүни Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизе хызмат этмек билен гечирди. Онуң Серверимизе болан мәхир-мухаббети, чын йүрекден баглылыгы тарып эдилмез дереҗедеди. Ол Сервери-Әлемиң мүбәрек йүзүне бакмакдан, хүнҗи дәнеси ялы сөзлерини диңлемекден, сүйҗи йылгырышларына серетмекден, көңүллер ичре гүл ачан гүррүңлерине гулак асмакдан доймазды. Хузурында эдеп билен дыза чөкүп: «Эй, Ресулаллах! Җаным җаның үчин пидадыр. Йүзүм  йүзүң үчин галкандыр» диерди.

    Ол Бедир, Ухуд, Хендек, Хайбар, Хунейн ве бейлеки газатлара гатнашды. Хич хачан гөзүни Ресулаллахдан айырмады. Диңе янында ве хызматында болды. Ухуд гүни Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз үчин беденини галкан эдипди. Бир тарапдан гылыч уряр, бир тарапдан болса ок атярды. Сөйгүли Пыгамберимиз онуң атан окларының дүшен ерини хем киме барып дегенини гөрмек үчин Эбу Талханың  аркасындан башыны галдырып середйәрди. Эбу Талха болса, бу херекетден ховатырланып, Серверимизе:

   -Эй, Ресулаллах!.. Җаным саңа гурбан болсун!.. Мүбәрек башыңызы галдырмаң ки, сизе душман окы дегәймесин. Мен Сениң ёлуңда пида болайын. Мени өлдүрйәнчә булар саңа етип билмез-дийип, ховсаласыны мәлим этди. Эбу Талха үч яйы дөвүлйәнчә ве бирнәче мүшрүги өлдүрйәнчә Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизи пеналады. Ахыры сөвеш гутарды. Аллах Пыгамберини халас этди.

     Ол сөвеш мейданларында ёгын хем хайбатлы сеси билен душманың калбына горкы саларды. Сөйгүли Пыгамберимиз: «Эбу Талханың газада гирип, эсгерлериң ичинде бир хайкырмасы йүз герчегиң сөвешмесинден хас хайырлыдыр» диерди.

    Ол Хунейнде бир өзи йигрими мүшрүк эсгерини өлдүрди. Оларың ат-яраглары, әхли зады Эбу Талха берилди. Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз бу сөвешде: «Хер ким нәче душман эсгерини өлдүрсе, онуң аты, яраг-эсбабы өлдүрене дегишлидир. Умумы ганымата дегишли дәлдир» дийипди.

    Хайбар сөвешинде эшегиң этини иймек харам эдилипди. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз эсгерлере бу хабары етирмек везипесини Эбу Талха ынанды. О-да бу хабары хайбатлы сеси билен эсгерлере етирди.

    Ол Ресулаллахың ашыгыды. Онуң Ики Җаханың Гүнешиниң хузурында айратын орны барды. Онуң угрунда пидакәрчиликлериң әхлисине дөз гелип билҗекди. Сөвешлерде Пыгамберимизе бир зелел геләймесин дийип, горкуп, гөзлери биле Ол саллаллаху алейхи веселлеми ызарларды. Бедени билен-де горарды. Бир гүн «Мединә душман чозяр» диен хабар яйрады. Бу хабары эшиден Сөйгүли Пыгамберимиз улагына мүнүп ёла чыкды. Муны гөрен Эбу Талха-да Ол саллаллаху алейхи веселлемиң ызы билен гидиберди. Серверимиз Мединәниң төвереклерини айланып, ызына гелйәркә, онуң билен габатлашды. Биынҗалык болар ялы задың ёкдугыны айтды ве херси өз өйлерине гайтдылар.

    Ол теберриги сөерди, ягны Пыгамберимизе дегишли затлары сакларды. Веда хаҗында (хошлашык хаҗында) Серверимизиң гырылан сачларының ере зыңылмасына дөзмән, үйшүрип өйүне әкитди-де, аялына сакламагыны табшырып, Умми Сулейме берди.

     Эбу Талха разыяллаху анху гырасындан баран ишине  өрән сересаплылык билен чемелешерди. Хадыс роваят этмекде-де өрән сересапды. Ол хемише Серверимизиң хузурында боландыгына серетмезден бары-ёгы 92 Хадысы-Шериф роваят эдипдир. Онуң роваят эден хадысларының икиси шу ашакдакылардыр:

 

************

   Бир гүн үйшүп отыркак, ол ерден гечип барян Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз бизден:

   -Нәме эдйәрсиңиз?-дийип сорады. Бизем:

   -Эй, Ресулаллах! Отурып, гүррүң эдйәрис-дийдик. Серверимиз:

   -Бир ерде отуран вагтыңыз меҗлисиң хакыны бериң-диенде, биз:

   -Эй, Ресулаллах! Меҗлисиң хакы нәмедир?-диенимизде, ол:

   -Меҗлисиң хакы, гөз юммак, ягны достларың айбыны гөрмезлик, салама җогап берип, ягшы сөз сөзлешмекдир-дийди.

 

**************

     Ене бир гүн Ресулаллахың янына барсам, ол өрән хошал халда гүлүмсүрейәрди. Себәбини соранымда:

  -Эй, Эбу Талха! Мен нәхили бегенмәйин? Бираз мундан озал Җебрайыл алейхыс салам яныма гелип, умматымдан маңа бир гезек салават айдана, Алла Тагала ве Перишделери он гезек салават айдар диен бушлугы берди-дийди.

    Эбу Талха разыяллаху анху мусулман боландан соң, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизден айрылмаян ашыкларданды. Серверимизи җаны ялы гөрүп, оңа хызмат этмеги өзүне дереҗе билерди. Хузуры-шерифинде эдеп билен дыза чөкүп, башыны ашак салып, чөке дүшүп отурарды. Ол саллаллаху алейхи веселлеми көлегеси ялы ызарларды. Әхли сөвешлере гатнашды. Ухут гүни кын пурсатларда Серверимизиң янындан айрылмады. «Җаным җаның үчин пида, йүзүм йүзүң үчин галкандыр, эй, Ресулаллах!» дийип, пидакәрлигини диле гетирди.

     Ол шейле бир ашыкды ки, хат-да нахарыны еке өзи иеси гелмән, Сөйгүли Пыгамберимизе хабар иберерди. Серверимиз кәте-кәте оларың өйлерине барып, Умми Сулеймиң биширен нахарларындан ийип, о ерде аз-кем дынч аларды. Кичиҗик Энес ол гүнлери шейле ятлаяр: «Ресулаллах өйүмизе йыгы-йыгыдан гелип гидерди. Чагалары сөйүп огшарды. Биз биле гызыкланып, өвгүли сөзлер айдып, кейпимизи гөтерерди. Ымам болуп намаз кыларды. Биз хем ызында хатара дүзүлердик».

    Бир гүн Эбу Талха разыяллаху анхуның өйүнде говы нахар биширилди. Эбу Талха разыяллаху анху Энеси иберип, Пыгамберимизи өйүне чагыртды. Ики Җаханың Гүнеши Энесиң гелйәнини гөрүп, нахара чагырыляндыгыны билди-де, етмиш төвереги Эсхабы биле Эбу Талханың өйүне барды. Көпчүлиги гөрен Эбу Талха разыяллаху анху бираз алҗыраҗак ялы этди. Аялы Умми Сулейм разыяллаху анха болса, «Ресулаллах барка нәмәни гайгы эдйәрсиң?» дийип, оны көшешдирди. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем нахарың берекетли болмагыны диләнинден соң, сахабаларыны сачагың башында отуртды. Хеммеси доюп туруп гитдилер. Гиденлеринден соң, ене-де шонча кишә етерлик нахар галандыгы гөрүлди.

     Эбу Талха разыяллаху анху Мединелилериң арасында баг-бакҗасы иң көп боланыды. Пыгамберимизиң месҗидиниң янында онуң Бейруха атлы багы барды. Ол баг хурма агачлары, сүйҗи сувы билен мешхурды. Серверимиз йыгы-йыгыдан гелип, бу ериң сувундан ичерди. Эбу Талха разыяллаху анху «Сөййән затларыңыздан Алла ёлунда берйәнчәңиз иң улы согабы  газанмарсыңыз. (таквалыга етип билмерсиңиз) («Әли Имран» сүреси; 92-нҗи аят) диен аятың назыл боланыны эшидип, Сөйгүли Пыгамберимизиң янына гитди-де, оны Алла ёлуна багыш эдйәндигини мәлим этди. Ислән иши үчин пейдаланып билҗекдигини айтды. Серверимиз саллаллаху алейхи веселлем бу багың гарындашларына берилмегини лайык хасапландыгы үчин, Эбу Талха бу багы агасының огулларына багышлады.

     Ол багыш этмели ерлере малы биле, сөвеш мейданларында болса, җаны биле җомартлык эдерди. Сахабаларың арасында гуҗур-гайратлылыгы, эсасанам, хайбатлы сеси билен таналарды. Ол Сөйгүли Пыгамберимизиң «Эбу Талханың эсгерлериң ичиндәки сеси йүз кишиден-де хайырлыдыр» диен өвгүсине мынасып болупды.

    Ол өмрүниң соңуна ченли җихәд ышкы билен яшады. Өмрүниң көпүсини урушда гечирендиги үчин непил оразасыны тутмазды. «Җең үчин кувватлы болмак герек» диерди. Ол шейтмек билен: «Ийип душманыңыза гаршы кувватланың» диен эмрине уярды. Онуң бу халыны өвей оглы Энес шейле гүррүң берйәр: «Эбу Талха җең үчин ораза тутмазды. Эмма Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем өленден соң 30-40 йыла якын онуң оразасыз гүнүниң геченини гөрмедим. Диңе Ремезан ве Гурбан байрамларында ораза тутмазды».

    Ене Энес бин Мәлик разыяллаху анху шейле гүррүң берйәр: «Неби саллаллаху алейхи веселлем биле бир ерде сапардадык. Бизиң кәбиримиз оразалы, кәбиримиз болса, оразасызды. Оразалылар ысгыны болман хич зат эдип билмедилер. Ораза тутмадыклар болса, гидип дүелерини суварып гелдилер, агзы беклилере хызмат этдилер. Нахар биширип билеликде ийдилер. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз: «Бу гүн ораза тутмадыклар әхли согабы алып гитдилер» дийди.

    Эбу Талха разыяллаху анху хызматың әхли гөрнүшине гошант гошмагы говы гөрерди. Ол Мединеде габыр газмак иши билен хем таналарды. Ики Җаханың Гүнеши дарел-бака гөченде-де, Ол саллаллаху алейхи веселлемиң габры-шерифини Медине халкының адатына лайык эдип газмак багты-да оңа несип этди.

   Ол җанындан эй гөрйән Фахры-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз арадан чыкандан соң, онуң айралыгына чыдаман, бейлеки сахабалар ялы, башыны-аягыны алып, Шам тарапына гитди. Узак йыллар ол ерде галды. Хасратыны эгисмек ве Пыгамберимиз саллаллаху алейхи веселлемиң габры-шерифини зыярат этмек үчин Хезрети Омар разыяллаху анху арадан чыкманка, Мединә гелди. Гыра чекилип, тагат-ыбадаты биле мешгул болды.

    Хезрети Омар разыяллаху анху оңа бил баглаярды. Ол Эбу Талха разыяллаху анхуны халыпаны сайлаян меҗлисиң гапысында гаравул гойды. Хезрети Омар разыяллаху анху халыпа сайланянча асудалыгың ёла гоюлмагыны хем-де үч гүнүң ичинде халыпа сайлавыны гутармак ишини оңа табшырды. О-да бу иши улы хөвес билен ерине етирди. Энсардан 50 киши биле гапыны саклап, үч гүнүң ичинде бу ишиң тамамланмагыны газанды.

    Эбу Талха разыяллаху анху гаррапды. Эмма гөвни яшды. Йүрегиниң хенизем җихәд ышгы билен янып дуршуды.

    Энес разыяллаху анху гүррүң берйәр: «Ол бир гүн Куръаны-Керим окаярды. Тоба сүресиниң 41-нҗи аятына геленде дурды-да, «Реббимиз бизлери гарры-да болсак, яш-да болсак, сөвеше гитмәге чагыряр» дийди. Огулларындан сөвеше гидер ялы яраг-эсбап бермеклерини хайыш этди. Олар: «Какаҗан, сен  гаррадың, сөвешмек гезеги бизиңки, инди сен отур, биз гидели» дийип, ибермеҗек болдулар. Эмма Эбу Талха разыяллаху анху хич кими диңлемеди.

    Шол гүнлерде Румлылара гаршы сөвеше тайярлык гөрүлйәрди. Эбу Талха разыяллаху анху етмиш яшында болмасына гарамаздан, бу деңиз сөвешине гатнашды. Гәмиде ягдайы агырлашды ве арадан кән вагт гечмәнкә, ахыръете гөчди. (654-нҗи милады йылы) Еди гүн гуры ере чыкылмандыгы үчин депин эдилмеди. Шонда-да онуң җеседине хич зат болмады.

    Реббимиз бизлере-де онуң руханыетинден гөрелде алдырып, шепагатларына лайык эйлесин. Әмин.