Ысламы Мединеден Хорасана ченли әкиден

БУРЕЙДЕ ИБНИ ХУСАЙБ

разыяллаху анху

            

     Бурейде ибни Хусайб разыяллаху анху җихәд ышгы билен калбы долы сахаба… Ысламы яйратмак үчин Мекгеден чыкып, Хорасан төвереклерине ченли гиден ве ол ерде арадан чыкан йигит… Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз биле илкинҗи гезек гөршенде, өз ислеги боюнча көңлүни Ыслама ачан бир пәлван… Серверимизи өлдүрмәге гидип барярка, онуң нуры билен дирелен гахрыман… Ол Эслем кабыласының Сехм огуллары шахасындан. Эбу Сехл я-да Эбул-Хусайб лакамлары (күнъелери) билен ятланан... Онуң Ыслам билен шерепленмеси шейле болды:

    «Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз Мединейи-Мүневверә хиҗрет этмек үчин Хезрети Эбу Бекир Сыддык разыяллаху анху билен Мекгеден чыканда, мүшрүклер Сөйгүли Пыгамберимизи тутуп өлдүрене көп санлы мал-дүнйә берҗекдиклерини вада этдилер. Бу хабар деррев Мекгәниң төвереклерине яйрады. Бурейде хем улы байлыга эе болмак арзувы биле өз арачәклеринден геченлериң кимлердигини билип, еке-екеден гечирди. Ине, бир гүн онуң гаршысына Аллахың Ресулы биле онуң Яры-гары-Говакдакы досты  Хезрети Эбу Бекир Сыддык чыкды.

    Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз ондан:

   -Сен кимсиң?-дийип сорады.

   -Бурейде-дийди. Серверимиз досты Эбу Бекре тарап өврүлип:

   -Йүрегимиз гиңеди-дийди. Соңра оңа гарап:

   -Кимлерденсиң?-диенде:

   -Эслем кабыласындан-дийди. Серверимиз ене достуна гарап:

   -Саламатдадырыс-дийди. Текрар:

   -Эслемиң хайсы шахасындан?-диенде:

   -Сехм шахасындан-дийип, җогап гайтарды. Фахри-Каинат Серверимиз саллаллаху алейхи веселлем:

   -Эй, Эбу Бекир! Сениң несибәң чыкды-дийди.

   Бурейдә бу ширин сөхбетдешлик хем нурлы ынсанлар тәсир эдипди. Ол хем өз гезегинде:

   -Эйсе, сен ким?-дийди. Сөйгүли Пыгамберимиз:

   -Аллахың Ресулы Мухаммет-диенде, калбы айдыңлыга гарк болан Бурейде өз-өзүнден: «Эшхеду эллә иләхә иллаллах ве эшхеду энне Мухаммеден абдуху ве Ресулух» дийип, Ыслам биле шерепленди. Адамлары биле бирликде Пыгамберимизиң  ызында дуруп, намаз кылды.

    Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз эртеси гүн хиҗрет ёлуны довам этди. Бурейде разыяллаху анху онуң Мединә байдаксыз гирмесини ичине сыгдырып билмән:

   -Эй, Ресулаллах! Мединә байдаксыз гирмегиңиз бирхили оңайсыз болар-дийип, башындакы селлесини чөзүп, найза даңды-да, тә өз серхетлеринден чыкянча, оңа ёл гөркезди. Эсли вагтдан соң болса, өзи-де Мединә ерлешди.

    Бурейде разыяллаху анху Бедир хем Ухуд газатларына гатнашмады. Эмма Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз биле он алты газада гатнашды. Оңа Мурейси Газадындан өң душманың тайярлыкларыны билмек везипеси ынанылды.

    Бурейде разыяллаху анху Худайбийә гиден Ыслам гошунына ёл гөркезип, мүшрүклериң ызарламаларындан халас этди. Мекге фетх эдиленде, Эслем кабыласына дегишли байдагың бирини о гөтерди. Сөйгүли Пыгамберимиз оны Эслем ве Гыфар кабылаларына зекат топламак үчин иберди.

   Ол әхли хызмата тайярды. Мекге фетхинден соң, Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз оны Хезрети Халидиң гошунында Емен тарапларына иберди. Серверимизиң нәрахатлыгының соңкы гүнлеринде ол Усаме разыяллаху анхуның гошунында Шам тарапына гиден гошуна санҗакдырлык (байдак гөтериҗилик) этди. Хайбарың фетхине гатнашды. Гала диварларының гәдигинден ичерик гирип, мусулманларың арасында ер алды. Хат-да Бурейде разыяллаху анху шонда гызыл эшик гейипди. Оны шу эшигинден танамак болярды.

    Ол Ыслама хас ичгин дүшүндигиче, бу херекетини песпәллигиң аламаты хасапламады. Чүнки шөхрат апатды. Ыслама хызмат эдениң-де эсасы зат үнси чекмезликди. Бурейде разыяллаху анху Ыслама гиренден соң, бу халындан бетер улы гүнә этмәндигини ятлаяр.

    Ол Ики Җаханың Гүнеши Сервермизиң бир сапарда дүшләнлеринде галан гош-голамлары аркасына алып геленини гөрүп, өзүни «Йүк дүеси» дийип, атландыраныны гүррүң берйәр.

    Бурейде разыяллаху анхуның көңли җихәд ышкы билен долуды. Ол өзи үчин атың аркасында душманы урмакдан говы задың ёкдугыны ятлаяр. Ол өмрүни җихәд ышкы билен гечирди. Кәте-кәте: «Мениң дамарларымда җихәд ганы акяндыр. Өмрүм атың үстүнде гечер» диерди.

   Ол  диңе достларыны ягшылыкда ятларды. Питне чыкармак ислейәнлере гаршы: «Мениң гылыҗым мусулмана гаршы гынындан чыкмаз» диерди. Ол мусулманларың арасында чыкан хадысалара гатнашмады. Хич киме тарапдарлык этмеди. Бир гүн бириси ондан; Хезрети Алы, Осман, Талха ве Зубейр разыяллаху анхум хакындакы пикирини сорады. О-да эллерини галдырып: «Керемли Хак Ала рахмет эйле, Османа, Талха, Зубейре рахмет эйле…» дийди.

     Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз дарел-бака гөч эденден соң, айралыгың хасратына чыдамадык сахабаларың көпүси узак үлкелере җихәде гидип, Ысламы яйратмак үчин дагапдылар. Бурейде разыяллаху анху Хезрети Омар разыяллаху анхуның заманында Басра ерлешди. Ол Хезрети Османың заманында Хорасан тарапына гиден гошуна гошулып, о ерлерде Ысламы яйратмага чалышды. Ынсанлары еке-екеден Аллаха чагырды. Олара Ысламы ве Куръаны өвретди. Өмрүни шу шекилде дини яйратмак биле гечирди. Ол бу төвереклерде  иң  соңкы арадан чыкан сахаба болды.

    Езид бин Муавияның дөврүнде хиҗриниң 63-нҗи, миладының болса, 682-нҗи йылында арадан чыкан Бурейде ибни Хусайб разыяллаху анху Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизден 164 саны хадыс роваят этди. Бухарыда бир, Муслимде он бир роваяты бардыр. Онуң роваят эден хадысларының бирнәчеси шейледир:

  *Ким Куръаны-Керими окап, оны дүнйә газанҗы үчин уланса, кыямат гүнүнде йүзүниң этлери дөкүлен халында Арасат мейданына гелер.

  *Гараңкылыкда месҗитлере көп гиденлере кыямат гүни нура говушҗакдыгыны бушлаң.

 *Габыр зыяратыны сизе гадаган эдипдим. Мундан соң зыярат эдип билерсиңиз. Гөрелде алып, гафлатдан гутуларсыңыз.

   *Мынапык адамлара Сейит, ягны хорматлы диен ялы сөзлери уланмаң. Чүнки олар бейлеки ынсанлардан артыкмач хасапланса, Аллахың газабына дучар боларсыңыз.

    Керемли Хак бизлере-де Бурейде ялы көңли җихәд рухы биле долы гуллардан болмагы ве шепагатларына лайык болмагы несип эйлесин. Әмин.