Җеннет яшларының Сервери

ХЕЗРЕТИ ХАСАН

разыяллаху анху

 

    Хезрети Хасан разыяллаху анху Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң: «Җеннет яшларының Сервери» дийип, танадан илкинҗи сөйгүли агтыгының бири… Хезрети Алы разыяллазу анхуның улы оглы… Нур ышыгы Серверимизиң неслини бизиң гүнлеримизе ченли довам этдирен, неслинден геленлере «шериф» ады берлен сеййит…

   Рахмет Пыгамбери бабасының мерхемет чешмесинден гана-гана ичип етишен хикмет әхли яш йигит… Юваш-юмшак, җомарт, салыхатлы, аграс, хөкүмли ынсан… Мусулманларың арасыны сазламага чалышан сабыр-керемиң эеси болан герчек… Догры ёла гөнүкдириҗи халыпаларың бәшинҗиси… Җеннет яшларының Сервери…

   Хезрети Хасан милады йыл хасабының 625-нҗи йылында, хиҗри йыл хасабының үчүнҗи йылының Ремезан айында Мединейи-Мүневвереде догулды. Гулагына Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң өзи азан окап, камат гетирди. Какасы Хезрети Алы разыяллаху анху «Харб» диен ады гоймак иследи. Пыгамберимиз болса: «Ёк! О хасандыр»-дийди ве адыны Хасан гойды. Догуланына еди гүн дийиленде «Акыка гурбаны» союлды. Сүннет этдирилип, сачы сырылды. Сачының аграмында күмүш садака берилмелидиги какасы Хезрети Алы разыяллаху анху билен эҗеси       Хезрети  Патма разыяллаху анха айдылды.

   Хезрети Хасан разыяллаху анху йүзүниң оваданлыгы җәхдинден Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизе хас көп меңзейән агтыгыды.       Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анху оны гуҗагына алып: «Эй, небийе (Пыгамбере) меңзейән! Эй, Ала меңземейән!» дийип сөерди. Хезрети Алы бу сөзе йылгырарды.

  О, Аллах Ресулының тербиеси билен етишди. Фахри-Каинат (Барлыгың гуванҗы) саллаллаху алейхи веселлем оны эй гөрерди. Бир гүн бабаларының хузурында Хүсейин икиси гөреш тутдылар. Серверимиз саллаллаху алейхи веселлем довамлы Хезрети Хасана көп үнс берйəрди. Хезрети Патма разыяллаху анха дуруп билмән, сөйгүли какасына:

   -Эй, Ресулаллах! Сиз довамлы Хасаның тарапыны тутярсыңыз. Асында ол улудыр. Кичә ярдам этмек лазым дәлми?-дийип, өз-өзи сесленди. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз-де:

   -Эй, Патма! Җебрайыл-да Хүсейине ярдам эдйәр-дийди.

   Хезрети Хасан биле Хезрети Хүсейин разыяллаху анхума Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң ики рейханыды. Олары өпүп, ысгарды. Олар хем бабаларының янындан айрылмаздылар. Бир гүн ойнап йөркәлер, Серверимизиң хузурына Эбу Эйюп эл-Энсары разыяллаху анху гелди. Ол Серверимизи агтыклары билен гөрүп:

   -Эй, Ресулаллах! Сен булары җуда говы гөрйәңми?-дийип сорады. Серверимиз-де:

   -Мен булары нәхили сөймəйин? Булар мениң дүнйәде өпүп ысгаян ики саны рейханымдыр-дийди.

   Ики Җахының Гүнеши Серверимиз Хезрети Хасан биле Хезрети Хүсейни хемише дызында отурдып, багрына басарды. Олар-да сөйүлйәнлерини аңып, деррев бабаларының сакгаланы ойнамага башлаярдылар. Чага-чага боляр. Ене бир гүн Фахри-Каинат (Барлыгың гуванҗы) саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз олары дызында отурдып, сөйгүсини шейле диле гетирди: «Аллахым! Мен бу икисини сөййәрин. Сен-де булары сөй. Олары сөенлери-де сөй»-дийип дога этди.

    Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз агтыкларыны шейле бир сөерди ки, олар нәме ислеселер, деррев ерине етирерди. Аркасына алып гездирерди. Хат-да сеҗдә гиден вагтларында аркасындан өзлери дүшйәнчә турмазды. Бир гезек Серверимиз хутба окаян вагтында Хасан биле Хүсейниң геленини гөрүп, гүррүңини ярсында кесип, мүнберден ашак дүшди. Олары гуҗаклап, багрына басды. Башларыны, яңакларыны огшап сөйди. Текрар мүнбере чыкды-да, хутбаны довам этди. Эсхабына: «Олары гөрүп, дуруп билмедим»-дийди. Ызындан болса: «Малларыңыз ве чагаларыңыз сизиң үчин сынагың себәбидир» («Тегабун» сүреси: 15-нҗи аят) диен аяты окады.

   Ене бир гүн Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз гызы, гиеви хем агтыклары билен отырка, Хезрети Алыны, Патманы, Хасан ве Хүсейин разыяллаху анхумы бир өртүниң ичине алып: «Эй, əхли бейт! Аллах сизден диңе бир  гүнәни гидирмек, сизи тәп-тәмиз этмек ислейәр» («Ахзаб» сүреси: 33-нҗи аят) диен аяты окады. Соңра-да: «Аллахым! Мениң Әхли Бейтим шулардыр»-дийди.

   Хезрети Хасан өрән җомартды. Ол ики гезек әхли задыны Аллахың ёлуна багышлады. Аллахың разылыгыны газанмак үчин малыны пакырлара, ёксуллара дагатды. Бир гүн янында бир кишиниң: «Эй, Реббим! Маңа он мүң алтын ыхсан эйле»-дийип, ялбаряндыгыны эшитди. Өйүне гидип, ол адамың ислейән задыны оңа иберди.

   Аллахың хакы үчин бир пакыра бермек, бир гөвүн авламак, олар үчин улы леззетди. Ол шу себәпден садака бермән, дуруп билмезди. Алланың ёлунда багыш этмәниң, садака бермәниң тагамыны гаты говы билйәрди. Хезрети Хасан разыяллаху анху шол бир вагтың өзүнде базара барса, сатын алян затларында өт-геч эдилмесини халарды. Мүмкин болса арзан алмага чалшарды. Онуң бу херекети төверегиндəкилериң үнсини чекди ве ондан:

   -Мүңлерче дирхем садака берйәрсиңиз-де, бир зат сатын аланыңызда нәме себәпден өт-геч диййәрсиңиз?-дийип сораланда, Хезрети Хасан разыяллаху анху:

   -Берйән затларымызы Аллахың разылыгы үчин берйәрис. Нәче берсек, ене-де аздыр. Эмма алыш-беришде алданмак аклың ве малың (ногсан) кемчиликли болмагыдыр-дийип, хөкүм берйән шекилде җогап берди.

   Хезрети Хасан  разыяллаху анху совгат алышып-беришмеги сөерди. Өзүне гелен совгатларың гайтаргысыны артыкмаҗы билен берерди. Ол сабыр-канагатлыды, керемлиди. Бирликде ве билеликде болмага җан эдерди. Мусулманларың арасыны бөлмек ислейәнлере ругсат бермезди.

    О, какасы Хезрети Алы разыяллаху анху милады йыл хасабының 667-нҗи, хиҗри йыл хасабының 40-нҗы йылында шехит эдиленден соң, халыпа болды. Оңа 40 мүң киши бейгат (əхт) этди. Мүсүр ве Шам халкы болса, Муавия бейгат этди. Халыпалагының единҗи айына гирилендигине гарамаздан, ики тарап дүшүнишип билмеди. Бири-бирине гаршы гошунлар тайярлап, сөвеш карарына гелненде, Хезрети Хасан разыяллаху анху мусулманларың бири-бирине гаршы чыкмакларыны оңламады. Чүнки ол хич мусулмана эрбетлик ислемезди. Мусулман ганының дөкүлмегини болса,  асла ислемезди. Хезрети Хасан шу себəпден халыпалыгы Хезрети Муавия берди. Ол шейдибем ган дөкүлмезлигине, шейле-де Ики Җаханың Гүнеши Серверимизиң бир мугҗызасының хакыкат йүзүне гечмегине себəп болды. Хезрети Хасан разыяллаху анху кичиҗиккә, Серверимиз оңа ышарат эдип:  «Бу оглум Сеййитдир. Алла Тагала онуң себәп болмагы биле ики тарапы ярашдырҗагыны умыт эдйәрин»-дийипди.

   Хезрети Хасан разыяллаху анху ченданаша таквады. Рехим шепагатлы, мерхеметлиди. Дүнйә солтанлыгына асла мейил этмезди. Ол мусулманларың агзыбирлиги үчин чалышды. Халка болан рехим-шепагаты себəпли халыпалыгы Муавия берди. Куфеде җемагаты көшешдирмәге чагырян шейле мазмундакы хутбаны окады: «Эй, адамлар! Иң акыллы ынсан муттаки, таква, иң акмак киши-де бозук боландыр. Билйәрсиңиз ки, Алла Тагала бабам Мухаммет Мустафа саллаллаху алейхи веселлем биле сизлери хидаята (догры ёла) етишдирди. Залалатдан (азашмакдан) ве наданлыкдан халас этди. Зиллетден (хор-хомсулыкдан) соңра сизлере ыззат (сылаг-хормат), киллетден (азлыкдан) кесрет (көплүк) биле берекет берди. Алла Тагала бизиң башымыз биле хидаят эдип, ганларымызы-да ахырымыз биле горады. Әлемде акыл етирмеклигиң ёкарсы таквалыкдыр. Ченданаша акылсызлык-да бозуклык хем хай-хөвесдир. Ягны чакданаша эрбет ислеглердир. Ягны Муавия билен арамыздакы халыпалык меселеси; я-ха онуң өзи оңа менден хас лайыкдыр, я-да мениң хакымдыр. Эмма мен муны Алла үчин, Мухаммедиң ымматының саг-саламатлыгы үчин ве сизиң ганыңызы горамак үчин оңа гойдум. Билмейән ки, бу-да сизиң үчин бир питне ве мусыбет (бела-бетер), белли бир вагта ченли метаи-муваккатдыр (вагтлайын пейдаланҗак задыңыздыр).

   Хезрети Хасан разыяллаху анху Муавия билен дүшүнишенден соңра Мединейи-Мүневверә ерлешди. Онуң Муавиядан соң халыпа болмагы карар эдилипди. Эмма Муавияның оглы Езит муны ичине сиңдирип билмеди.       Хезрети Хасан хакында асла говы пикир этмеди. Онуң көп өйленип, көп аялларыны бошатмасыны өзүне пурсат билип, Хезрети Хасан разыяллаху анхуның аялы Җаде бинти Эщаса вадалар этди:

   -Сени депәңден дырнагыңа ченли алтына чүмдүрҗек. Нәче мал ислесең, шонча-да берҗек. Саңа өйленҗек-дийип, оны өз тарапына чекди. Җаде муңа алданды. Хезрети Хасан үчин гурулан яман мейиллер, онуң эли биле хакыкат йүзүне гечди ве Хасан Серверимизе зәхер берилди.

 

***************

   Зәхериң тәсири биле ягдайы агырлашан Хезрети Хасан разыяллаху анху бу дертден гутулмагының кын болҗагыны билип, Хезрети Хүсейине:

   -Эй, доганым! Үчүнҗи гезек зәхерленйән. Бу гезек гутулмагым кын болаймаса-дийди. Хезрети Хүсейин разыяллаху анху:

   -Сизи зәхерлән ким?-дийип сорады. О-да:

   -Нәме үчин сорадың? Гандарларымдан ган алҗакмы? Мен олары Хак Тагала табшырдым-дийип, җогап берди.

    Хезрети Хасан разыяллаху анху җан базарында урунса-да, мусулманлара болан рехим-шепагатыны эгсик этмеди. Ымматың бүтевилигини бозҗак хер бир затдан дашда болды. О, бабасының янында депин эдилмеги меселесинде       Хезрети Айшадан соралмагыны, эгер мүмкин болмаса, Җеннетул Бакыда энесиниң янында гөмүлмесини весъет этди. Хезрети Хасан разыяллаху анху милады йыл хасабының 670-нҗи йылында дары-бакыя гөч эйледи. Аллах ондан разы болсун.

 

***************

    Хезрети Айша разыяллаху анха бабасының янында гоюлмагына ругсат берди. Эмма питне горкусы себәпли хәким Мерван бин Хакем икинҗи теклиби лайык гөрди. Саид ибни Ас разыяллаху анхуның кылдыран җыназа намазындан соң, Мединедəки Җеннетил Бакы гонамчылыгында энесиниң янында депин эдилди.

   Хезрети Хасан разыяллаху анхуның он бәш оглы, секиз гызы барды. Онуң неслинден геленлере «Шериф» дийлен хорматлы ат берлендир. 

   Ондан он үч хадысы-шериф роваят эдилйəндиги накыл эдилйəр. Бири-де шудыр: Мен Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң: «Шүбхелини гой. Шүбхе бермейәне бак. Чүнки көңүл (сөзде ве ишде) догрулыкдан рахатлык, яландан горкы дуяр»-диенини белледим. (Рыязус-салыхын терҗ ве шерх. 1-җ, 282-284-сах) 

  Шүбхелини шүбхесизи билдирйән өлчег мусулманың көңлүдир. Чүнки калп догрулыкдан рахат, яландан нәрахат болар. Шүбхели затлары терк этмек мусулманы гүнә этмек мүмкинчилигиниң горкусындан халас эдер. Ынсан ичине сиңмейән ве йүрегиниң имринмейән меселесинден дашда болмалыдыр.

   Гөвнеҗайлык хер кес үчин махсус болан өлчегдир. «Мүфтилер питива берсе-де, сен көңлүңе бак!» (Ахмет бин Ханбел: Муснед IV, 194-сах) диен хадысы-шерифи хемише өлчег эдилмелидир.

    Керемли Хакдан Хезрети Хасан Серверимизң ахлагы билен ахлакланмагы ве онуң шепагатына мынасып болмагы ныяз эдерис. Әмин.