Азаны дүйшинде өвренен сахаба

АБДУЛЛАХ ИБНИ ЗЕЙД

разыяллаху анху

 

    Абдуллах ибни Зейд разыяллаху анху «Сахибул-Азан» лакамы билен таналан сахаба… Ысламың шыгары, иң улы аламаты болан «Азаны-Мухаммединиң»  окалышыны дүйшүнде гөрен бир Хак досты… Азан билен багланшыклы хадыс шерифи Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизден роваят этмек биле мешхур болан иман әри…

    О, Мединели болуп, Хазреч кабыласындандыр. Акабеде Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизе бейгат (əхт) эдип, Ыслам билен шерепленен, Мединели илкинҗи мусулманлардандыр. Какасы Зейд ибни Салабедир.

   Ики Җахан Гүнеши Серверимиз Мединейи-Мүневверə баранда, эсхабы билен бирликде, Ысламың илкинҗи бинасы болан месҗиди гурды. Соңра энсар сахабалар билен мухаҗир сахабалары бири-бири биле доган дийип, ыглан этди. Хиҗретиң биринҗи йылында «Месҗиди-Небеви» (Пыгамберимизиң месҗиди) тамамланандан соң, мусулманлары нəдип ыбыдата чагырҗакдыгы барадакы меселе орта чыкды. Намаз  вагтларыны нәхили билдирип болар?

    Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз бу барадакы  пикирлерини билмек үчин эсхабыны йыгнап, олар билен маслахат этди. Олардан ыбадат вагтларыны халка нәхили дуйдурмалыдыгыны сорады. Серверимиз саллаллаху алейхи веселлем мусулманларың җемагатыны месҗиде нәхили чагырмалыдыгы, намаз вагтының гиренини нәхили ыглан этмелидиги барадакы сораглары меселесинде эсхабына йүз тутды. Еке-екеден оларың пикирлерини диңледи.

    Кимси “намаз вагты месҗидиң үстүне байдак дикелиң” дийсе, кимси “җаң какалың, түйдик чалалың” дийди. Кимси-де “от якалың” дийип, өз пикирлерини айтдылар. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң бу  пикирлере сыны отурмады. Чүнки җаң какмак християнларың, түйдүк чалмак яхудыларың, от якмак болса, отпаразларың  адатыды. Шулар себәпли бу пикирлери кабул этмеди. Мусулманлара  ярашян  олара махсус болан аламат болмалыды.

    Эдасы-седасы, манысы биле көңүллере хош гелҗек, намасы биле гулаклары гандырҗак ве иманлары җошдурҗак бир чәре тапмалыды. Бир мүддет сабыр этмек герекди. Алла Тагала хер бир зада кадырды. Пикирлер бир нокатда җемленмәндиги үчин сахабалар өз ёлуна гитдилер. Пикир сорашма бирнәче гүн довам этди. 

   Абдуллах ибни Зейд разыяллаху анху бир гиҗе дүйшүнде бирнәче үйтгешик келимелер эшитди. Оянанда азан билен багланшыклы меселәниң хакыкатына дегишли көңлүнде бир гиңлик дуйды. Эртеси ирден туруп, Ики Җаханың Гүнеши Серверимизиң хузурына гелип, дүйшүни бегенч билен гүррүң берди. Дүйши шейледи:

   «Үстүнде ики гат яшыл көйнекли бири яныма гелди. Элинде бир җаң барды. Мен оңа:

   -Элиңдәки җаңы сатармың?-дийдим. О-да:

   -Сен муны нәме этҗек?-дийип сорады. Мен-де:

   -Намаз вагтларыны билдирмек үчин какҗак-дийдим. О киши маңа:

   -Мен саңа хас хайырлысыны салгы берейинми?-дийди-де, кыбла гарап, белент сес биле:

Аллаху экбер, Аллаху экбер.

Аллаху экбер, Аллаху экбер.

Эшхеду эллә иләхә  иллаллах.

Эшхеду эллә иләхә иллаллах.

Эшхеду энне Мухаммедер Ресулаллах.

Эшхеду энне Мухаммедер Ресулаллах.

Хаййе алес-салах, Хаййе алес-салах.

Хаййе алел-фелах, Хаййе алел-фелах.

Аллаху экбер, Аллху Экбер!

Лә иләхә иллаллах-дийип, азаны долулыгына окады. Соңра бир аз дуруп, азаны ене бир гезек окады. Шол келимелери гайталады. Соңунда ики гезек «Кад каметис-салах»-дийди.

    Абдуллах ибни Зейд разыяллаху анху шу шекилде дүйшүни айдып беренде, Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз:

   -Бу садык дүйшдир, хакыкат дүйшдир. Оны Билала өврет. Онуң сеси  сениңкиден хас батлыдыр-дийип, Билал разыяллаху анхуве азан  җүмлелерини өвретмегини табшырды. О-да Билал разыяллаху анхуве шу гүнки окалян азаны өвретди.

   Билали Хебеши разыяллаху анху Месҗидиң голайында белент ере чыкып, илкинҗи азаны окады. Хезрети Омар разыяллаху анху азан сесини эшидип, ылгап, Ресулуллахың саллаллаху алейхи веселлем хузурына гелип:

   -Эй,  Алланың Ресулы! Сени Хак пыгамбер эдип, иберен Аллахдан касам ичйəн. Онуң гөренини менем гөрдүм. Эмма бу сизе менден өң гелди-дийди. Бу келимелериң меңзешини дүйшүнде эшидендигини айтды.

    Муны эшиден Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз «Аллаха хамд болсун. Хакы билдирди»-дийди. Сервери Каинат саллаллаху алейхи веселлем ики доганының дүйшлериниң бирмеңзешлиги себәпли Алла Тагала хамд этди. Шейлеликде, кыямата ченли довам этҗек аҗайып чакылыгың шекили орта чыкды. Бу шереп Абдуллах ибни Зейд разыяллаху анху үчин улы багтыярлык болды. Ол шундан соң «Сахибил азан» диен шөхрата эе болды.

   Не гөзел ахлак!.. Маслахат!.. Пикир сорашмак!.. Ысламың шыгары, иң улы аламаты азан меселесини чөзмек… Үйтгешик пикирлерден рахмете гарашмак… Хеммәмизе җанлы мысал… Нәхили рахмет!..  Нәхили берекет!..  

   Абдуллах ибни Зейд разыяллаху анху хиҗретиң икинҗи йылында Бедир сөвешине гатнашды. Ол улы гахрыманчылыклар гөркезди. Мекгәниң фетхи  гүни Хазреч кабыласының Харис огулларының тайпасының байдагыны гөтерди. Веда (хошлашык) хаҗына гатнашды. Хач вагтында элиндәки   малларыны садака үчин пакырлара дагатды. Өзүне екеҗе гысрак гойды. Ол өрән җомартды. Өзи етер-етмез яшап, малларыны Алла ёлуна багышларды.

   Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимизден азан  хадысының роваяты биле таналан Абдуллах ибни Зейд разыяллаху анху   алты саны хадысы-шериф роваят этди. Хиҗретиң 22-нҗи йылында Хезрети Осман разыяллаху анхуның дөврүнде 64 яшларындака, Мединеде арадан чыкды. Алла ондан разы болсун. Онуң җыназа намазыны Хезрети Осман разыяллаху анху кылдырды. Керемли хакдан шепагатларыны ныяз эдерис. Әмин.