Гөзи яшлы, юка йүрекли

ШЕДДАД ИБНИ ЭВС

разыяллаху анху

 

    Шеддад ибни Эвс разыяллаху анху абид, захид, юка йүрекли, тәмиз калплы ве догры сөзли киши… Геплән вагты овадан геплән, гахарланан вагтында гахарына бәс гелип билен иман әри… Аллах горкусындан калбы титрән, бедени дуйгур, чуңңур ойлара батан бир йигит… Гиҗе ятҗак вагты ылахы  рахметиң соңсузлыгыны пикир эден ве ылахы азабың-да четинлигини  унутмаян, горкы билен умыдың арасында яшаян ылым әри…

   О Мединели мусулманлардандыр. Хазреч кабыласының Нечҗар шахасына дегишлидир. Шеддад Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң  шахыры Хассаның якын гарындашыдыр. Какасы Эвс Ибни Сабит Акабеде ыслам билен шерепленди. Бедир сөвешине гатнашды. Ухудда шехит болды. Эҗеси Харима-да мусулманды. Шеддад шейле аҗайып машгалада, мусулман оҗагында етишди. Онуң ылмы гиң хем чуңды.

  Убаде ибни Самит разыяллаху анху онуң ылмы меселелерде хер кесиң барып совал сораян, захыр хем батын ылымларының эесидигини айдып, Шеддад разыяллаху анхуның ылмыны хем эдебини «Меҗмеул-бахрейн» хөкмүнде тарып эдйәр.

   Онуң хәсиети юка йүрекли, юмшак, сөзи ач-ачанды. Агзындан болгусыз сөз чыкмазды. Бир гезек агзындан бир сөз сыпды. Ол көп вагт гечмәнкә, деррев:

   -Мен Ыслама гирен гүнүмден бәри хер сөзүме дыкгат эдип геплейәрдим. Эмма бу сөзүң нәдип агзымдан чыканыны билмән галдым. Муны ядыңызда сакламаң-дийди.

  Ол рыядан, гөз үчин эдилйән амалдан җуда әгәди. Намазларындан соң догадыр истигфары көп эдерди. Аллах горкусындан яңа калбы титрәп: «Эй, Реббим! Җәхеннем одуны пикир этдигимче укым гачяр» диерди. Саман үстүндәки дәне ялы болуп эртире чыкарды.

   Ол җуда юваш-юмшакды. Юка йүрекли, гөзи яшлыды. Бир гүн оны аглап отырка гөрүп:

   -Нәме себәпден аглаярсың?-дийип сораланда:

   -Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлемиң бир хадысы ядыма дүшүп аглаярын-дийди. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем бу хадысында:

   -Ымматым үчин ширкден ве гизлин шехветден горкярын-дийди. Шонда мен:

   -Эй, Ресулаллах! Ымматың сенден соң ширке дүшҗекми?-дийип сорадым. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем:

   -Хава-дийди. Соңра-да:

   -Хакыкатда олар Гүне, Ая я-да бута чокунмазлар. Эмма ичлеринден рыякәрлик эдерлер. (Аллах үчин дәл-де, Ондан башгаларының разылыгы үчин херекет эдерлер). Гизлин шехвет болса шудур. Олардан бири ораза  тутмага ниет эдип, ораза тутар. Соңра шехвете себәп болян бир зады гөрүп, оразасыны бозар-дийди.

 

************

  Шеддад ибни Эвс разыяллаху анху Ысламың эмирлерине ве гадаган эден затларына җаны-тени билен уярды. Ол төверегине-де Алла Тагаланың эмрлерини ве гадаган эден затларыны сүйҗи дил билен дүшүндирерди. Хер пурсатда теблиг (дини яйратмак) везипесини унутмазды. 50 төвереги хадысы-шериф роваят этди. Равыларының (хадыс роваят эден адамларының) арасында Шамың иң говы адамлары барды. Огуллары Ягла ве Мухаммет биле Махмуд бин Лебид, Махмуд бин Реби, Абдырахман бин Ганем, Бешир бин Каб шоларың кәбиридир.

   Онуң  роваят эден хадысларының бирнәчеси шулардыр:

   Эбу Эщас эс-Саганы роваят эдйәр: «Шамың месҗиди-шерифине гидипдим. О ерде Шеддад ибни Эвс билен габатлашдым. Бир ере гитмекчиди. Мен оңдан нирә баряныны сорадым. О-да хасса ятан достларыны сораҗакдыгыны айтды. Мени хем өз янына алмагыны хайыш этдим. Биле гитдик. Барып хассаның хал-ягдайыны сорады. Хасса-да «Ныгмат ичерсиндедигини» айданда, Шеддад:

   -Гүнәлериң багышланҗагыны саңа бушлаярын. Чүнки Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлемиң шейле диендигини эшитдим-дийди ве Серверимизден эшиден хадысы-кудусыны накыл этди:

   «Аллах Тагала буюряр ки: мөмүн болан гулларымдан бирини сынаг эден махалым, ол бу сынагы хамд билен гаршыласа, энесинден доглан  гүнүндәки ялы гүнәлерден тәмизленер».

 

************

   Шеддад ибне Эвс разыяллаху анху Ики Җаханың Гүнеши Серверимизден айрылмазды. Яшы кичи боландыгы үчин сөвешлере гатнашмаса-да, онуң  мухаббети билен биледи. Бир гүн үйшүп отыркак, Фахры-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз:

   -Янымызда ят бири бармы?-дийип сорады. Биз болса:

   -Ёк, эй, Ресулаллах!-дийдик. Гапының япылмасыны ышарат эденден соң:

   -Эллериңизи галдырың! “Лә иләхә иллаллах” дийиң-дийди. Бир мүддет келимейи-төвхиди довам эдип, соң мүбәрек эллерини ашак эдип:

   -Саңа хамд болсун, эй, Реббим! Мени шу келиме билен индердиң. Маңа оны эмр этдиң. Маңа онуң билен җеннети вада этдиң. Сен вадаңдан дөнмерсиң. Сөзүнде дуран диңе сенсиң. Бу  сөзлерден соң бизе:

   -Сизе бушлаярын!.. Алла Тагала сизи магфырет этди. Хеммәңизи багышлады-дийди.

     Бир гүн о ене-де Фахры-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимизден хадыс накыл эдйәрди. Онуң шейле буйрандыгыны эшитдим: «Ким рыя билен намаз кылып, ораза тутуп, садака берсе, О Алла Тагала ортак (шəрик) гошанлардан болар». Муны диңләп отуран Авф ибни Мәлик ондан:

   -Бейле адамың халыс эден амалы-да кабул болмазмы?-дийип сорады. Шеддад разыяллаху анху шу хадысы-кудсыны накыл этди:

   «Мүшрик болан ынсаның көпүне-де, азына-да Алла Тагала мəтəч дəлдир».

   Онуң ене бир роваят эдйән хадысы шерифинде-де ахыръет адамы  болмалыдыгымыз весъет эдилйәрди. Эден зерре (тозаның бир бөлеҗиги) мукдары амалларымызың гаршылыгының гөрүлҗеги бизлере  билдирилйәрди. Ине, шейле:

   -Эй, ынсанлар! Дүнйә хәзир болуп дуран бир байлыкдыр (серветдир). Ондан ягшылар-да, яманлар-да иер. Ахыръет хакдыр. О ерде Алла Тагала хөкүм эдер. Эй, ынсанлар! Сизлер ахыръет адамы болуң. Ахыръети пикир эдип, оңа тайярланың. Дүнйә адамларындан болмаң. Ахыръети унудып, дүнйә көңүл беренлерден болмаң. Сиз Аллахдан горкуп, амал эдиң. Билиң ки, амалларыңыза гөрә арз эдилерсиңиз. Алла Тагала хөкман  говушҗаксыңыз. Ким зерре ялы хайыр этсе, онуң гаршылыгыны гөрер. Ким зерре ялы яманлык этсе, онуң-да гаршылыгыны гөрер, җезасыны чекер.

    Ол бир роваятында-да акыллы хем эҗиз кишиниң кимдигини билдирйәрди: «Акыллы киши небсине хәким болан ве өлүмден соңкы яшайшы үчин ишлейәндир. Эҗиз киши-де небсини дуйгуларына табын эдип, (шоны өзүне етерлик хасап эдип) Аллахдан дилег эдип дурандыр». (Тирмизи; Кыямат 25: Рыязус-салыхын; Терҗ ве шерх. Җл 1, сах. 314).

   Шеддад ибни Эвс разыяллаху анху өмрүниң соңкы гүнлери Шамда,  Палестинада, Бейтул Мукаддесде ве Хумусда болды. Бу юртларда ылым билен иш салышанлар ондан сорардылар. Оңа геңешердилер. Ол хиҗретиң 58-нҗи йылында 75 яшларындака Кудусда арадан чыкды. Аллах ондан разы болсун. Керемли Хак шепагатларына лайык этсин. Әмин