Мединеде иң соңкы арадан чыкан

СЕХЛ ИБНИ САД

разыяллаху анху

 

    Сехл ибни Сад разыяллаху анху Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз арадан чыкан вагтында хениз он бəш яшындакы чага сахабады... Ол мусулман машгалада етишип, Ысламың гөзелликлерини улуларында гөрүп өвренен багтыярлардан… Мединеде иң соңкы арадан чыкан узын өмүрли сахаба… Дөвүрдешлеринден хич кимсəниң галмандыгыны ве өзүниң хем гаррандыгыны төверегиндəкилере «Эгер мен өлсем, Аллах ве Ресулы шейле дийди» диен хич кимсəни эшитҗек дəлсиңиз» дийип, довамлы  ятладып дуран бир иман əри…

   Ол энсар сахабаларың Хазреч шахасына дегишлидир. Кунъеси Эбу Аббас я-да Эбу Яхядыр. Какасы Сад ибни Мəлик разыяллаху анхудыр. Хиҗретден өң Ыслам билен шерепленендир. Эҗесиниң ады анык билинеен дəлдир. Сехлиң хиҗретден 5 йыл өң догландыгы роваят эдилйəндир. Онуң башдакы ады Хазнды. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз бу ады  үйтгедип, Сехл диен ады гойды. Сехл ибни Сад разыяллаху анхуның чагалыгы диңе Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң  янында гечди. Онуң сөхбетлеринден айрылмады. Чагалыгына серетмезден Ики Җаханың Гүнеши Серверимизиң хүнҗи дəнеси ялы сөзлерини ят тутды. Онуң несихатларыны, весъетлерини өзүне рехбер эдинди. Онуң сөйгүси билен етишди. О сөхбет эденде əхли үнсини Оңа берди. Өвүтлерини тер-тəмиз  зехинине, нурана көңлүне ерлешдирди.

   Ол ылма ашык болан яш йигитди. Тəзе затлар өвренмек онуң дурмушына ышык тутярды. Ол өвренмек биле өзүни гүйчли дуйярды. Шу себəпли Хезрети Эбу Бекир, Омар, Осман, Алы разыяллаху анхум Серверлеримиз билен-де йыгы-йыгыдан гүррүңдешликде болуп, олардан көп ылымлар өвренерди. Шейлеликде, ол сөзүне əхмиет берилйəн, бил баглап болян адама өврүлди. Сахабалардан көпүси хадыс роваятларының көпүсини Сехл ибни  Сад разыяллаху анхуве ченли даяндырарды. Ондан Эбу Хурейре, Саид ибни Мусеййеб, Эбу Хазим ве оглы Аббас хадыс роваят этдилер.

    Сехл ибни Сад разыяллаху анхуның Фахры-каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң өзүнден эшидип, роваят эден хадысының саны 100-е етйəр. Бухарының ве Муслимиң китапларында ондан алынан хадысларың саны 28 саныдыр. Роваят эден хадысларының бирнəчесиниң манысы шейледир:

   «Гулуң Аллахың ёлунда җихəд үчин ирден эден йөриши дүнйəден ве   бүтин дүнйəниң барлыкларындан хас хайырлыдыр». (Муслим; Имаре 113)

   Бир гүн ики Җаханың Гүнеши Серверимизиң янына бири гелип:

   -Эй, Ресулаллах! Аллах ве бүтин ынсанлар мени сөер ялы, маңа бир иш өврет-дийди. Шонда Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз шейле дийди:

   -Дүнйəден йүз өвүрки, Аллаху Тагала сени сөйсүн. Ынсанларың элине   серетме, оларам сени сөйсүн.

   Ене бир гүн Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз Билал Хебешə шейле дийди:

   -Билал, тур! Шуны билдир! Җеннете диңе мөмүн болан гирер. Алла  Тагаланың Ыслам динини гүнəкəр киши билен-де голдаҗакдыгы хөкмандыр.

 

**********

    Серверимиз бир гезек сахабаларыны өлен гойнуң янына əкидип:

   -Шу өлен гойнуң эесиниң янында хей, бир гадыр-гымматы бармы?-дийип сорады. О ердəкилер:

   -Гымматы болмандыгы үчин шу ере ташлапдыр-дийдилер. Фахры-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз шейле дийди:

   -Җаным өз эркинде болан Аллаха касам эдйəринки, бу дүнйə гойнуң  эесиниң янындакыданам бетер Алла Тагаланың янында дегерсиздир. Эгер дүнйəниң Алла Тагаланың хузурында сиңегиң ганаты ялы гадыр-гымматы болсады, ондан капыра бир ювдум сув ичирмезди.

 

**********

   Сехл ибни Сад разыяллаху анху яшы гаты кичи боландыгы үчин Бедире гатнашмады. Онуң какасы Сад ибни Мəлик бу сөвешде гахрыманларча чарпышып, шехит болды ве эсхабы-Бедир мертебесине етди. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз ганыматлардан какасының пайына дүшен кысмы секиз яшындакы оглы Сехле берди.

    Ол Ухуд сөвешинеде кичиҗик боландыгы үчин гатнашмады. Хендек  сөвешинде хендек газмага ярдамчы болды. Гөренлерини гүррүң берйəркə: «Олар Хендек газяр, биз чагалар болса, аркамыза алып, гум дашаярдык. Шол    пурсатда Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң:

   -Эй, Реббим! Бүтин яшайыш, ахыръет яшайшыдыр. Мухаҗир биле энсары  магфиретиңе лайык эйле!-дийип, дога эдендигини эшитдим»-дийип, накыл этди.

 

************

    Ол Хайбар газады гүнүнде-де Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң байдагы Хезрти Алы разыяллаху анхуве беренде, шулары  айдандыгыны роваят эдйəр:

   -Эй, Алы! Ховлукман оларың янына бар-да, Ыслама чагыр. Уймаклары хөкманы болан ылахы хөкүмлери олара хабар бер. Аллаха касам эдйəрин ки,  сениң көмегиң биле Аллахың екеҗе кишə хидаят бермеси, сениң үчин гырмызы дүелере эе болмакдан хас хайырлыдыр.

   Гырмызы дүе араплар үчин шол гүнүң шертлеринде иң улы байлыгың аламатыды. Бир кимсəниң хидаятына себəп болмак, иң үстүн дүнйə   ныгматларына эе болмакдан хас хайырлыдыр. Чүнки дүнйə малы дүнйəде галар, хидаят болса, ынсаны дүнйə ве ахыръет багтыярлыгына говушдырар. 

  Сехл разыяллаху анху Ики Җаханың Гүнеши Серверимизиң шейле бир ашыгыды велин, Онуң ислегини эшидип-эшитмəнкə, деррев ерине етирмəге   чалышярды. Бир гүн Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем:

   -Инди җемагат көпелди, үстүнде отурар ялы бираз белендирəк зат болайса-дийди. Хутбаларыны белент ере чыкып, окамак иследи. Муны эшиден Сехл разыяллаху анху окуң яйдан гайдышы ялы деррев мүнбер галдырмак үчин герек затлары гетиришдирди.

   Сехл ибни Сад разыяллаху анху он бəш яшларына геленде, Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз дарел-бака гөч эйледи. Ол Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анхуның дөврүнде мүртедлер (динден дөненлер) билен сөвешип, улы гахрыманчылыклар гөркезди. Хезрети Омар ве Хезрети Осман разыяллаху анхумларың дөвүрлеринде дүрли сөвешлере гатнашды. Хезрети Алы разыяллаху анхуның дөврүнде ялңызлыгы сайлады. Хич тарапа гошулмады. Хаҗҗаҗың заманында көп җебри-җепалар гөрди.

   Ол узак йыл өмүр сүрди. Мединеде иң соңкы арадан чыкын сахаба  хөкмүнде ятланды. Өзүниң яшының бирчене барандыгыны ятладып, төверегиндəкилере:

   -Эгер мен өлəйсем: «Аллах ве Ресулы шейле дийди»-диен хич кимсəни  эшитмерсиңиз-диерди.

    Сехл ибни Сад разыяллаху анху хиҗриниң 91-нҗи (милады йыл хасабының 712-нҗи йылы) йылында Мединеде арадан чыкды. Керемли Хак  шепагатларына лайык эйлесин. Әмин.