Башындан өпүлен гахрыман илчи

АБДУЛЛАХ ИБНИ ХУЗАФЕ

разыяллаху анху

 

     Абдуллах ибни Хузафе разыяллаху анху  Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң Эйран шасына иберен илчиси… Өз сөзүни диңледип билйəн чакылыкчы… Сөзүни чекинмəн сөзлейəн батыр, башы өпүлмəге лайык гахрыман...

    Ол Ысламың яйылып башлан илкинҗи гүнлеринден мусулман болды. Мекге дөврүниң хасратлы гүнлерини башдан гечирди. Мухаҗирлериң икинҗи топарына гошулып, Хебешистана гитди. Соңра Мединә хиҗрет этди. Бедир ве бейлеки сөвешлере гатнашды.

    Ол хиҗриниң алтынҗы йылында Эйрана илчи болды. Серверимиз шол йыллар гоңшы дөвлетлере хатлар язып, илчилер ибермəге башлады. Олары Ыслама чагырды. Эйраның хөкүмдары Кисра язан хатыны-да Абдуллах ибни Хузафе разыяллаху анхуве берип, хөкман өз элине бермеклиги табшырды. О-да Серверимизиң эмрини ерине етирип, өз эли биле хаты Кисра берди. Кисра арап дилини билйəн бир кəтип чагырдып, хаты окатды. Кəтип илкинҗи җүмлелери окамага башланында Кисра гахарланды ве хатдакы языланлара чыдап билмеди. Хат-да гахардан яңа төверегиндəкилере:

   -Ол мениң гулум болуп, о нəхили маңа бу шекилде хабар уградар?-дийип, гыгырмага башлады. Кəтибиң элиндəки хаты газап билен алып бир бөлегини йыртды. Илчини дашарык ковды. Хат шейле башлаярды:

   «Бисмиллə хыррахмə ныррахим.

Аллахың Ресулы Мухамметден Парсларың Улусы Кисра!..

   Хидаята уюп, догры ёлы тутанлара, Аллаха ве Ресулына ынананлара, Аллахдан башга хич бир ылах болмадыгына, Онуң  тайының ве шəригиниң ёкдугына ве Мухаммедиң-де Онуң гулы ве Ресулыдыгына шаятлык эденлере  салам болсун!..

   Мен сени имана чагырярын! Чүнки мен акыллылары оярмак, кəпирлери-де азап билен горкузмак үчин Аллахың бүтин ынсанлара иберен Пыгамберидирин... Сен мусулман бол-да, саламатда гал. Чакылыгымдан йүз дөндерсең, əхли меҗусыларың гүнəси сениң бойнуңа болсун!»

   Абдуллах ибни Хузафе разыяллаху анху дашары чыкып, улагыеа мүнүп, Мединə гаршы ёла рована болды. Барып Ики Җаханың Гүнеши Серверимизе ягдайы айтды. Кисраның гахарланандыгыны, хат-да кəтибиң элинден хаты чекип аланда хатың бир бөлегиниң йыртыландыгыны айтды. Серверимиз:

   -Олар-да бөлек-бөлек болсун-дийди.

   Гахар-газапдан яңа эли-аягы титрейəн Кисра Емениң хəкими Базана бир хат иберип, гүйчли пəлванлардан ики кишини уградып, «Мен Пыгамбер» диййəн  адамыны тутуп, өз янына гетирмеклерини эмр этди. Базан сайлама ики пəлваны деррев ёла салды. Олар Мединə барып, Сөйгүли Пыгамберимиз билен гөрүшип, гетирен хатларыны узатдылар. Серверимизе хайбат атып:

   -Биз сени Кисра əкитмек үчин гелдик. Эгер бизиң билен гитсең, Кисра саңа эрбетлик этмез. Гитмесең, онуң гүйчлидигини, сени ве халкыңы ёк этҗекдигини билгин. Сениң ковмуңы-да ёк эдер.  Юрдуңы-да якып-яндырар-дийдилер.

   Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз бу хайбатлара ве илчилериң улумсылык билен айдан сөзлерине гүлүмсирəп җогап берди. Гөвнүне алар ялы сөзлери айтман, мерхемет билен олары Ыслама чагырды. Бир гиҗе мыхман болмакларыны иследи. Олар болса, өзлери билен гитҗек я-да гитмеҗекдиги хакындакы җогаба гарашярдылар. Серверимиз олара:

   -Сиз дынҗыңызы алың! Эртир ирден сизе нəме этмек ислейəндигими айдарын-дийип, өз ёлуна гитди.

   О гиҗе Аллах Тагала Кисра өз оглы Ширевейхи мусуллат кылды ве оны өлдүрди. Эртеси ирден илчилер хузура чагырылды. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз олара:

   -Сиз шу гүнден соң асла Кисра билен гөрүшмерсиңиз. Аллах оңа оглы Ширевейхи мусаллат кылды ве о-да какасыны өлдүрди»-дийип, хабар берди.

    Емениң хəкиминиң адамлары алҗыраңңылыга дүшүп, нəме дийҗеклерини билмедилер,  ынанмадылар. Серверимизден гайталап ене сорадылар. «Хава, шейле!.. Гайдып Кисра билен гөрүшмерсиңиз» диен җогабы эшидип, Емене гайтдылар. Илчилер хəкиме болан-гоян вакалары гүррүң бердилер. Өзлерине мерхеметли боландыкларыны, мыхман хөкмүнде рахат дынч алмага мүмкинчилик дөредендиклерини еке-еке аңлатдылар. Хошлашанларында Серверимизиң:

   -Мениң диним якында Кисраның дөвлетлериниң етен ерлерине улашҗакдыр. Базан мусулман болса, Емене хөкүмдар этҗекдирин-дийип,айдандыгыны ятлатдылар.

   Шу хадысалара хайран галан хəким Базана гарашян хаты гелди. Ширевейх хатында өз какасы Кисраны өлдүрендигини, өзүне боюн эгилмегини ислейәндигини языпдыр. Емен хəкими хаты окап, йыртып ташлады. Ики Җаханың Гүнеши Серверимизиң берен хабары догры чыкансоң, халкы билен бирликде мусулман болуп, Ыслама гирдилер.

    Абдуллах ибни Хузафе разыяллаху анху ярадылышы боюнча гарадан гайтмаз батырды. Ол бу гүйҗи имандан аляндыгыны айдярды. Ысламың горкусыз гахрыманыдыгыны хер пурсатда гөркезмек ислəрди. Ол Хезрети Омар разыяллаху анхуның дөврүнде Сирия фетхине гатнашып, улы гахрыманчылык гөркезди. Эмма кысматдан гачып гутулып болмаяр. Ол сөвешлериң биринде Византиялылара есир дүшди.

   Византиялыларың королы мусулман эсгерлериниң гахрыманчылыкларыны, Аллаха ве Ресулына нəхили җанларыны пида эдйəндиклерини кəн гезек эшидипди. Ол шу себəпли мусулман болан есирлерини өлдүрмән, хузурына гетирмеклерини эмр этди. Абдуллах ибни Хузафе разыяллаху анхуны есир алан  византиялылар оны өлдүрмән, хөкүмдарларына əкитдилер.

    Византияның канунларына гөрə, бир есириң халас болуп, азатлыга чыкмагы үчин онуң хиристиян динине гирмеги хөкманы шертди. Ёгса оны отда якярдылар. Абдлулах ибни Хузафе разыяллаху анху бу кануна уймады. Византияның королы билен йүзбе-йүз геплешди. Карол оңа:

   -Эгер хиристиян болсаң, сени бошадып, хеззет-хормат эдейин-дийди. Абдуллах өрəн айгытлылык билен:

   -Мениң үчин өлмек, сениң теклип эден задыңдан мүң эссе говудыр-дийип, җогап берди. Карол текрар:

   -Сен өрəн дүшүнҗели бирине меңзейəрсиң. Хиристиян болсаң, сени патышалыгыма шəрик эдейин-диенде, Абдуллах онуң бу теклибине гүлүмсирəп:

   -Сениң ве арапларың эелейəн бүтин мүлкүни берсең-де, ене Мухаммет саллаллаху алейхи веселлемиң дининден дөнмеҗегиме ант ичйəн-дийип, иманыны элден бермеди. Карол:

   -Эгер шейле болса, сени өлдүрерин-дийди. Абдуллах боюн болян шекилде:

   -Муны эдип билерсиң-дийди.

   Карол улы одуң якылмагыны эмр этди. Есирлерден бирини Абдуллахың гөзүниң өңүнде шол одуң ичине атды. Иң соңкы сөз хөкмүнде оңа:

   -Достларың ягдайына дүшмек ислемейəн болсаң, християнчылыгы кабул эт!-дийди. Абдуллах:

   -Диңе мени дəл-де, беденимиң түйлериниң хер бири еке-екеден Абдуллах болса, олары айры-айрылыкда ода яксаң-да, Хак ёлдан асла дөнмерин-дийди.

   Византияның каролы онуң бу җогапларына хайран галып, теклибини бирнеме юмшатды:

   -Башымдан өпсең, сени азат эдейин-дийди. О-да:

   -Бүтин мусулман есирлери-де азат эдермиң?-дийди. Карол:

   -Хава-дийди.

   Бу җогапдан 80 төвереги доганының азатлыга чыкарылҗак бушлугыны алан Абдуллах Каролың башыны өпди. Бүтин мусулман есирлер азат эдилди. Хеммеси билеликде Мединә гелдилер.

   Абдуллах ибни Хузафе разыяллаху анху башындан гечирен вакаларыны еке-екеден Хезрети Омар разыяллаху анхуве гүррүң берди. Халыпаның гөзлери яшарды. Онуң гахрыманчылыгыны, иман ышыгыны, доганларыны эй гөрүшини ве олары халас этмек меселесиндəки парасадына ёкары баха  берди. Туруп башындан өпүп:

   -Хер бир мусулманың-да Абдуллах ибни Хузафаның башыны өпмеси везипесидир-дийип, оңа чуңңур сөйгүсини билдирди.

   Абдуллах ибни Хузафе разыяллаху анху Хезрети Осман разыяллаху анхуның дөврүниң соңкы йылларында Мүсүрде арадан чыкды. Керемли Хакдан шепагатларыны ныяз эдерис. Әмин.