Дүзүҗи (дөредиҗи) ве сыясатчы хəким

МУГИРЕ ИБНИ ШУБЕ

разыяллаху анху 

 

    Мугире ибни Шубе  разыяллаху анху кын меселелериң чөзгүдини тапян арабың зехинли йигитлеринден… Дөредиҗилиги билен мешхур болан гахрыман… Сыясы дүшүнҗелилиги билен иш гөрен хəким… Рүстемиң гаршысына батыргай чемелешен Хезрети Омар разыяллаху анхуның Эйран илчиси…

   Ол Таифде догулды. Өзи Сакиф кабыласындандыр. Таифдакы руханылар билен ылалашмандыгы үчин Мединейи-Мүневвереде ерлешди. Ол Хендек газады габатларында Ыслам билен шерепленди.

   Мугире ибни Шубе разыяллаху анху шундан соң Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң янындан хич айрылмады. Онуң билен бирликде газатлара гатнашды. Гошун бөлүмлеринде гошунбашылык этди. Худайбие əхтлешмесинде Серверимизиң хызматында болды. Оңа болан сөйгүсини шейле гөркезди:

   Худайбиеде болҗак əхтлешмәниң шертлерини дүшүнишмек үчин Курейишли мүшрүклер Бени Сакиф кабыласының баштутаныны ве Мугирəниң агасы Урве ибни Месуды илчи эдип ибердилер. Урве геплешик вагтында җахылыет адатында болшы ялы, Серверимизиң сакгалыны тутуп, огшамак иследи.

   Тəзе мусулман болан Мугире агасы Урвəниң бу херекетине ёл бермеди. Онуң Серверимизе гаршы еңлес херекетине көңли разы болмады. Онуң еңлес херекетлер биле Серверимизе голайлашмагына май бермеди.

   Бу нəхили сөйгүди? Гысга вагтың ичинде бу мухаббет ве табынлык нəхили пейда болдука? Агасы диңе гең галды.

   Ол Таифлилериң күпүр гараңкылыгындан чыкмакларына себəп болды. Онуң кабыласы мусулман болансоң, Таифлилер зулум-сүтеме башладылар. Ягдайы Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлеме гүррүң беренде, оны Таифе иберди. Мугире разыяллаху анху ол ердəки əхли бутлары йыкып-юмурды. Бутларың эҗиздиклерини гөрен Таиф халкы-да шу себəп билен мусулман болды.

    Мугире ибни Шубе разыяллаху анху Веда (хошлашык) хаҗынада-да болды. Ол Мекгəниң фетхине, Хунейн газадына ве Тебук сапарына гатнашды. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз депин эдилйəркə, габра йүзүгини гачырды. Хезрети Алы разыяллаху анхудан ругсат алып, габра инди. Йүзүгини алярка, Серверимизиң аякларыны иң соңкы гезек сыпалады. Ол нур бедене, иң соңкы гезек эл дегирен киши болды. Шу себəпли ол:

   -Ресулаллахдан иң соңкы айрылан ынсан мендирин-диерди.

   Мугире ибни Шубе разыяллаху анху дөрт халыпаның дөврүнде-де улы хызматлар гөркезди. Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анхуның дөврүнде пыгамберлик давасыны эден яланчылыр биле, динден дөненлер биле сөвешди. Емамедəки ве Ермукдакы сөвешлере гатнашды. Ермук сөвешинде бир гөзүни йитирди. Ол Шамда румлылар билен болан сөвешлере-де гатнашды. 

   Мугире ибни Шубе разыяллаху анху Хезрети Омар разыяллаху анхуның дөврүнде Ыракдакы сөвешлере гатнашды. Кадисие Мейдан Мухаребесиниң өң янында мусулманларың илчиси болды. Гөзлериңи гамашдырян хайбатлы безелен Эйраның Сасаны гошунбашылык көшгүне-де ол өрəн йөнекей эгин-эшикде гитди. Эйраның гошунбашысы Рүстеме гарап батыргайлык билен шейле дийди:

   -Ысламыете гөрə, Алла Тагаланың хузурында хер кес деңдир. Онуң хузурында бир гулдур. Хич кимиң хич кимден артыкмач ери ёкдур. Солтанат (патышалык) диен задам ёкдур. Дөвлетиң баштутаны, миллетине хызматчыдыр.

   Бу бейик өлчеглерден хабары болмадык Эйран гошуны алҗыраңңалыга дүшүп, бири-бирлерине чəресиз халда середишдилер. Улумсылыгындан яңа көйнегине сыгмаян Баш гошунбашы Рүстемиң гахардан гөзлери петреди. Алмаз ве якут хүнҗүлер билен безелен гылыҗыны гөркезип:

   -Илчи хезретлери! Бу гылыч ниҗе ынсанлар тарапындан өрəн кəн гезек өпүлендир-дийди. Ол гаршысындакылары əсгермезлик этди. Эмма ыззатлы мөмүн бу сөзлериң ашагында галармы?!

    Сыясы дүнйəгарайышы гиң болан Мугире разыяллаху анху Рүстеме шейле җогап берди:

   -Өпенлер гылыҗы дəл-де, гыныны өпендирлер. Соңра өз гылыҗыны гөркезип:

   -Бу гылыч ондан хас кесгир ве хас көп иш битирендир-дийип, гаршылык берди. Өзүни Кап дагында хасаплаян Рүстем ене-де улумсылык билен:

    -Сизе ве əхли гошуныңыза етер ялы, хениз өмрүңизде гөрмедик мал-дүнйəңизи сизе берейин, йөне шу ерден гидиң-дийди.

    Мугире разыяллаху анху онуң бу сөзлерине терзини үйтгетмəн, гүлүмсирəп:

   -Бизе багыш этҗек мал-дүнйəңизиң хеммеси сизиңки болсун. Бизе җизъе (төлег) бериң. Ёгсам бу иши диңе гылыч чөзер-диен гаршылыгы берди.

   Дəлилик хетдине етен Рүстем өз-өзүне:

   -Булар нəтүйсли адамлар? Аркайын диңлəп, соң болса, уруш ыглан эдерлер-дийип хүңүрдеди.

   Ол гаршысындакы иман әрлериниң гахрыманчылыгыны, батырлыгыны акылына сыгдырып билмəн:

    -Гүнеше касам эдйəрин ки, Гүн догманка, сизиң гошунларыңызы ере егсан эдерин-дийип, хайбат атды. Эмма Кадисие Мейдан Мухаребесинде оларың өзлери перишан болды. Бу сөвешде Мугире ибни Шубе разыяллаху анху улы гахрыманчылык гөркезди.

 

************

    Хезрети Омар разыяллаху анху милады йыл хасабының 638-нҗи йылында Мугире разыяллаху анхуны илки Басраның, соңра болса, Куфəниң хəкимлигине белледи. Ол Басрада хəким вагты гирдейҗи-чыкдайҗының язгыда хасап йөретмегиң башыны башлады. Шондан соң əхли задың хасабы язув үсти билен йөредилҗекди. Бу тəзелиги халыпа-да бегенч билен кабул этди.

     Мугире ибни Шубе разыяллаху анху Хезрети Осман разыяллаху анхуның дөврүнде Мединə чагырылды. Хызматың хер угры боюнча дүрли везипелерде ишледи. 661-нҗи милады йылында ене-де Куфәниң хәкимлигине белленди. Динден дөненлериң херекетини басып ятырды. Ол тə өлйəнчə, Куфәниң хəкими болды.

   Ол улы меселелери гиң дүнйəгарайшы, сыясы каръерасы билен тизден-тиз чөзмеги башарарды. Иң кын пурсатларда-да хөкман бир ыш тапарды. Кабисе ибни Җабир онуң хакында: «Бир шəхере гирмек үчин бүтин гапылар япык болса-да, Мугире хөкман оңа гирер ялы бир ёл тапар» дийип, онуң янында мүшгил ишиң ёкдугыны айдып, «ол əтиячлык ве сыясат əлеминде тəкдир» дийип, тассыклап, өвгүсини етирерди.

    Онуң дини ылмы-да етикди. Өрəн көп санлы талыплар етишдирди. Җеми 133 саны хадысы-шериф роваят этди. Олардан бири шейледир:

   Эбу Иса Мугире ибни Шубе разыяллаху анхудан роваят эдилмегине гөрə, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем шейле буюрды:

    -Алла Тагала сизе эне-ата боюн эгмезлик этмеги, берилмели зады бермəн, алмана хакы болмаян зады ислемеги ве гыз чагаларыңызы дири-дири топрага гөммеги харам кылмыш. Гыбат этмеги, көп сораг сорамагы ве исрип этмеги-де мекрух кылмыш». (Бухары, Истикраз 19, эдеб 6, зекат 53) (Рыязус- салыхын терҗ ве шерх җ. 2. с 492)

   Мугире разыяллаху анху бир аяла өйленмек иследи. Серверимиз ондан: «Оны гөрдүңми?» дийип сорады. Мугире гөрмəндигини айданда, Серверимиз:

  -Сен оны гөр. Чүнки бири-бириңизи гөрмегиңиз араңыздакы мухаббети артдырар-дийди.

    Мугире ибни Шубе разыяллаху анху милады йыл хасабының 670-нҗи йылында Шабан (Мерет) айында етмиш яш төверегинде тагун (ёканч кесел) кесели билен кеселлəп, арадан чыкды. Керемли Хак шепагатларына лайык эйлесин. Әмин.