Ылым өвренмеклигиң согабы
Бу мазмундакы аятлар көпдүр. Олардан: Бейик Таңры: «Оларың хер тайпасындан дин ылмындан бирнәче алымлар болан болсалар гөр нәхили ягшы боларды?!» дийди. Аллатагала: «Эгер сиз билмейән болсаңыз, ылым әхлинден сораң» [1] дийди.
Бу мазмундакы хадыслардан:
Пыгамбер алайхыссалам: «Ким ылым өвренмек үчин ёл йөресе, Аллатагала онуң билен җеннете ченли йөрәр» дийди. Пыгамбер алайхыссалам: «Перишделер ылым талыбының үстүне разылык билен ганатларыны гоярлар» дийди. Пыгамбер алайхыссалам: «Ылымдан бир бабы өвренмек йүз рекагат намаз окандан хайырлыракдыр» дийди. Пыгамбер алайхыссалам: «Ылымдан бир бабы өвренмек дүнйәден ве ондакы затлардан ягшыракдыр» дийди. Пыгамбер алайхыссалам: «Сиз ылмы Хытайда болса хем ол ере гидип өврениң» дийди. Пыгамбер алайхыссалам: «Хер бир мусулман әре ве мусулман аял машгала ылым өвренмеклик парздыр» дийди. Пыгамбер алайхыссалам: «Ылым – ачарлары совал болан хазыналардыр. Шонуң үчин сорап дуруң. Совал бермекден дөрт саны адам согап тапар: сорайҗы, алым, диңлейҗи ве ылмы сөйүҗи» дийди. Пыгамбер алайхыссалам: «Надан наданлыгы үчин дыммалы дәлдир,[2] алым алымлыгы үчин дыммалы дәлдир»[3] дийди. Пыгамбер алайхыссалам: «Алымың меҗлисинде болмак мүң рекагат намаздан, мүң сыркавың халыны сорамага бармаклыкдан ве мүң җыназа намазына дурандан хайырлыракдыр» дийди. Оңа: «Гурхан окамаклыкдан хем ягшымыдыр?» дийип совал берилди. Пыгамбер алайхыссалам: «Гурханың непи ылым болмаса етмейәр» дийди. Пыгамбер алайхыссалам: «Ким аҗалы етен вагты ысламы җанландырмак үчин ылым өвренмеклиге мешгул болуп дуран болса, җеннетде алымлар билен онуң арасында бир дереҗе болар» дийди.
Мертебели адамларың ве алымларың бу мазмунда айдан сөзлеринден мысаллар :
Ибн Апбас (гой, Бейик Таңры ондан разы болсун!): «Мен ылым гөзлейҗи адам болуп мушакгат барыны чекдим ве гөзленйән адам болуп хормат тапдым» дийди. Ибн Мулейка (гой, Бейик Таңры оңа рехимдарлык этсин!): «Мен Ибн Апбас ялы башга кишини гөрмедим. Гепләнде онуң йүзи өрән мәхрибанды, сөзлери адамлара дүшнүкли беян эдйәрди ве ылмы ягшы билмеклик билен адамлара питва берерди» дийди. Ибн Мүбәрек: «Ылым өвренмейән адамың өзүне хормат ислейшине мен хайрандырын!» дийди. Даналарың бири: «Мениң ики хили адама гечиримлилигим ёкдур, ылым өвренип, оңа дүшүнмейән адама ве ылма дүшүнип, оны өвренмейән адама» дийипдир. Абуддарда (гой, Бейик Таңры ондан разы болсун!): «Мениң үчин узак гиҗе намаз окандан бир меселәни өвренмек ягшыдыр» дийди. Ол ене: «Алым ве ылым өвренйән согапда шәрикдир. Галан адамлар зир-зибилдир ве олардан пейда ёкдур» дийди. Ол ене: «Я-ха алым бол, я-да ылым өвренйән бол, я-да ылым диңлейҗи бол, дөрдүнҗи бир адам болма, ёгса хеләк боларсың» дийди. Ата[4]: «Ылым меҗлиси етмиш саны оюн меҗлисинден хайырлыракдыр» дийди. Омар (гой, Бейик Таңры ондан разы болсун!): «Ылым парз дәл намаздан хайырлыракдыр» дийди. Ибн Абдылхекем (гой, Бейик Таңры оңа рехимдарлык этсин!): «Мен Мәлигиң[5] янында болдум. Ол китаплары окаярды. Өйле намазының вагты гелди. Мен намазымы окамак үчин китапларымы йыгнадым. Мәлик маңа : «Эй, намаз үчин туран киши! Эгер сениң ниетиң дүрс болса, ылым намаздан ягшыракдыр» дийди. Абуддарда (гой, Бейик Таңры ондан разы болсун!): «Ким ылым өвренмеклиге ыхлас билен гиришмесе, ол өз акылыны ве хушуны кемелдер» дийди.
[1]«Нахл» сүресиниң 43-нҗи аяты.
[2]Ягны, билмейән задыны сорамалыдыр.
[3]Ягны, билйән задыны айтмалыдыр.
[4]Абу Эйюп Ата бин Абу Мүслим Хорасаны (671-753 й. й) - мешхур мухаддис.
[5]Мәлик бин Энес-мәлики мезхебини эсасландырыҗы ымам (715-795 й. й).