Başy » ЗАХЫТЛЫК КИТАБЫ » ОНУНҖЫ БӨЛҮМ ТАГАТ-ЫБАДАТ ХАКДА

Абу Абдырахман Сулеми шейле диййәр: «Алы ибн Абу Талып мисвак уланмак хакда шейле дийди: «Дишлерини мисваклап намаз окамага дуран адама, бир перишде Гурхан диң­лемек үчин оңа агзыны агзына дегирҗек дереҗеде якынлашар. Онуң агзындан чыкан хер бир аят хөкман ол перишдәниң ичине ги­рер».

Шейдип, ол ынсанлары мисвак уланмага хө­веслендирерди.

* * *

Хассан ибн Атыйе шейле диййәр: «Өңлер шейле диердилер: «Бир гулуң мисвак уланып, ики рекат окан намазы, мисвак уланман окан етмиш рекатындан согаплыдыр».

 

* * *

Акыл бизе Ибн Шыхап барада шейле гүр­рүң берйәр: «Ол элмыдама мисвак уланярды».

* * *

Абдылла ибн Омар барада Нафыг шейле хабар берйәр: «Ол ятҗак боланда ве ирден туранда мисвак уланарды».

* * *

Абдылла ибн Динар шейле диййәр: «Аб­дыл­ла ибн Омар нахар иенден соң, хөкман диш­лерини мисвак билен ювуп, шейле диер­ди: «Нахар ийишим ялы, шу эдйән ишиме хем (мисвага) әхмиет берседим, маңа ики хыз­мат­кәрден хас пейдалы боларды (ягны мунуң үчин гелҗек Алланың рехмети, маңа ики хызматкәриң хызматындан хас бәхбитлидир)».

* * *

Хасан ибн Хеким Сакафы шейле диййәр: «Абу Берзе Эслеминиң гырнагы болан эҗем маңа шейле гүррүң берйәр: «Абу Берзе Эс­ле­ми гиҗе гараңкылыкда сувуң янына барып, тәрет кыларды. Ол яшулы болса-да, хызмат­кәр­­лериниң бирини хем турузман намаз ока­ярды».

* * *

Зүбейр ибн Абдылла бизе Осман ибн Аф­фаның хызматкәри болан энесиниң өзүне шей­ле хабар берендигини гүррүң берйәр: «Ос­ман ибн Аффан эгер оя болмасалар, маш­га­ласындан бирини хем турузмазды. Йөне эгер бириниң оядыгыны гөрсе, оны чагырярды. Ол хем оңа тәрет сувуны гетирип берйәрди. Ол элмыдама агыз бекләрди».

* * *

Омар ибн Мухаммет ибн Зейт какасындан гүррүң берйәр: «Абдылла ибн Омар гиҗеле­ри­не намаз окарды, соң ерине гечип, гуш укусы ялы чала укларды. Соң туруп тәрет кылып, на­маз окаярды. Соң ене дүшегине гечип, ене гуш укусы ялы сәхелче укларды, соң туруп, тә­рет кылып, ене намаз окаярды. Ол муны хер гиҗәниң довамында дөрт-бәш гезек гайтала­яр­ды».

* * *

Хезрети Әше Ресулалладан шейле роваят эдйәр: «Гиҗе намазыны окамага адат эдинен ве укусы өзүнден рүстем чыкып ятып галан кишә хөкман намаз согабы язылар ве укусы хем оңа берлен садака болар».

* * *

Абу Зерден ве Абуд-Дердадан шейле роваят эдилйәр: «Гиҗәниң бир вагтында намаза тур­мак исләп, йөне укусы тутуп ене ятан адама, хөкман Аллатагала ол намазың согабыны оңа язар ве укусы хем Алла тарапындан оңа бер­лен бир садака болар».

* * *

Абу Зер ве Абуд-Дерда шейле диййәрлер: «Гиҗе намазыны окамак ислейән, йөне ятып галан кишиниң укусы Аллатагаладан оңа бир садака болар. Шейле хем оңа ниет эден задының согабы язылар».

* * *

Ата ибн Есар шейле диййәр: «Абдылла ибн Салам шейле дийди: «Ким аялының янына гир­мезден ве тәрети бозулмаздан өңүрти тәрет кылса, өзи хем нәхак ере мал-мүлк газанма­дык болса, оңа дүнйәде бихасап рысгал бер­лер».

* * *

Амр ибн Хурейс шейле диййәр: «Бизе шей­ле сөзлер гелип етди: «Элмыдама тәретли гез­йән киши сабыр эдип, ораза тутян билен ба­ра­бардыр».

* * *

Абу Хурейра пыгамберимизиң шейле диен­дигини роваят эдйәр: «Ким тәретли ятса, онуң сачларында бир перишде ятар. Перишде гиҗе хайсы сагатда оянса оянсын, хөкман онуң үчин шейле дийип дилег эдер: «Эй, Аллам! Бу гулуңа мерхемет эт! Себәби ол тәретли ятды!».

* * *

Абуд-Дерда шейле диййәр: «Ынсан уклан махалы рухы арша гөтерилер. Эгер ол тәретли ятан болса рухуна сеҗде үчин ругсат берлер. Тәретсиз болса велин, оңа сеҗде үчин ругсат берилмез».

* * *

Муҗахыт шейле диййәр: «Аший[1] намазы ги­җе намазына меңзедилйәрди».

* * *

Омар ибн Хаттап шейле диййәр: «Ким Гур­хан­дан хер гүн гиҗе окаян ерини окаман ят­са, соң оны гушлук махалы окаса, гөйә гиҗе окан ялы язылар».

* * *

Омар ибн Хаттап шейле диййәр: «Ким ги­җе окаян бөлегини окамаса, соң оны гүн до­ган­дан өйле намазына ченли окаса, гөйә ока­ма­гы сыпдырмадык я-да вагтында окан ялы язылар».

* * *

Сагт ибн Ыбрайым бизе Хумейт ибн Аб­ды­рах­мандан роваят эдйәр: «Омар ибн Хаттап шейле дийди: «Ким Гурхандан гиҗе окаян бө­ле­гини сыпдырса, соң оны өйледен өңүрти ока­сын. Себәби ол гиҗе намазына барабар­дыр».

Равы Сагт ибн Ыбрайым шейле диер экен: «Ол сыпдыран ерини гүнеш зовала[2] етенде ока­сын».

* * *

Сагт ибн Ыбрайым какасындан роваят эд­йәр: «Абдырахман ибн Авф өйледен өңүрти узак вагтлап намаз окарды. Азаны эшиденден соң болса, эшигини гейип, намаза гидерди».

* * *

Абдырахман ибн Авфың оглы Абу Селеме шейле диййәр: «Абдырахман ибн Авф өйле на­ма­зындан өңүрти, көлеге говуҗа узалянча дөрт рекат намаз окарды. Олары шейле бир узак окаярды вели, оларың бир бөлегинде «Ба­кара» сүресини окадымыка диййәрдим».

* * *

Мункыз ибн Кайс шейле диййәр: «Абдылла ибн Омар өйлән вагты, җокрама ыссыда, гү­неш гүнортадан агансоң дөрт я-да алты рекат намаз окаярды. Олары азана ченли, кәмахал азандан соң окаярды».

* * *

Омар ибн Мухаммет какасындан роваят эд­йәр: «Абдылла ибн Омар гүн ортадан аган­соң, метҗиде гидип намаз окарды. Онуң бир на­ма­зы барды. Оны метҗитде өйле намазы окал­маз­дан өңүрти етишсе окаярды, етишмесе өй­леден соң окаярды».

* * *

Энес ибн Мәлик шейле диййәр: «Достла­ры­мызың арасында иң говы гөрүлйән намаз өйле намазындан сәхел өңүрти окалян намазды».

* * *

Абу Абдырахман Хыблы шейле диййәр: «Аг­шам намазыны окап боланыңдан соң тур ве бу гиҗе – гиҗе намазыны окамак ис­ле­ме­йән кишиниң окайшы ялы намаз ока! Эгер ги­җе намаз окамак саңа несип болса, бу саңа берлен бир хайыр болар. Эгер туруп билме­сең, гиҗәниң башкы вагтында окан ялы бо­лар­сың».

* * *

Мансур бизе Ыбрайымдан роваят эдйәр: «Өңкүлер өйледен өңүрти окалян дөрт рекат намаз гойберилсе, оны өйледен соңкы ики ре­катдан соң окардылар».

* * *

Ресулалланың хызматкәри Убейтден:

— Ресулалла парз намазларындан башга вагт­да намаз окамагы эмр эдйәрдими? — ди­йип соралды.

Онда ол:

— Хава, агшам билен яссының арасында — дийди.

* * *

Мухаммет ибн Мункедир шейле диййәр: «Ре­сулалла шейле дийди: «Ким агшам билен яссы намазының аралыгында намаз окаса, билсин, бу «эввәбин»[3] намазыдыр»[4].

* * *

Абдылла ибн Амр ибн Ас шейле диййәр: «Эввәбин намазы – җемагат яссы намазына йыг­нанянча, агшам намазы билен яссы нама­зының арасында окаляндыр».

* * *

Абдырахман ибн Эсвет какасындан роваят эдйәр: «Абдылла ибн Месгудың янына, хер ге­зек агшам билен яссының арасында гелйәр­дим. Онуң хөкман намаз окаяндыгыны гөр­йәр­дим. Ондан мунуң себәбини сорадым. Он­да ол: «Бу вагт хеммелериң гафлат вагтыдыр» дийди».

* * *

Абдылла ибн Омар шейле диййәр: «Агшам намазындан соң дөрт рекат окамагы адат эди­нен киши бир газаватдан соң ене-де башга бир газавада гидене барабардыр».

* * *

Сабыт Беннаны шейле диййәр: «Энес аг­шам билен яссының арасында намаз окарды ве ине, «нәшиетул-лейл»[5] намазы будур» диер­ди.

* * *

Абдылкерим ибн Харыс шейле диййәр: «Ре­сул­алла бир гезек:

— Ким агшам билен яссы арасында он ре­кат намаз окаса, онуң үчин җеннетде бир көшк бина эдилер — дийди.

Онда Омар ибн Хаттап:

— Онда көшклеримизи ве өйлеримизи кө­пел­делиң, эй, Алланың илчиси — дийди.

Онда Ресулалла:

— Валла, көпелделиң! Согабы бардыр я-да хас говы болар — дийди».

* * *

Шурейх ибн Ханы шейле диййәр: «Хезрети Әшеден Ресулалланың намазы барада сора­дым. Ол шейле җогап берди: «Яссы нама­зын­дан башга, гиҗә гоймага мынасып хич намаз ёкдур. Пыгамберимиз яссы намазыны окап бо­лансоң, хачан яныма гелен болса, хөкман дөрт я-да алты рекат намаз окаярды. Мен на­маз окаярка, онуң ериң үстүне зат язанды­гы­ны гөрмедим. Йөне бир ягыш яган гүнүни ятлаярын. Биз онуң ашагына эйленен бир де­ри яздык. Ол дериниң бир дешигинден сувуң чыкяндыгы хениз хем гөзүмиң өңүнде».

* * *

Ибн Тавус какасындан роваят эдйәр: «Ре­сул­алла гиҗе туранда, он еди рекат намаз окар­ды».

* * *

Хыббан ибн Васыг какасындан шейле ро­ва­ят эдйәр: «Бир гезек Сагт ибн Мунзир Эн­са­ры:

— Эй, Алланың илчиси! Гурханы үч гүнде ока­сам нәхили болар? — дийип сорады.

Онда пыгамберимиз:

— Эгер гүйҗүң етсе, ока — дийди. Ол хем Гурханы тә өлйәнчә шейле ягдайда окарды».

* * *

Сүлейман ибн Есар шейле диййәр: «Осман ибн Аффан яссыдан соң туруп, Гурханың хем­месини бир рекатда окады. Ондан өңем, со­ңам башга зат окамады».

* * *

Абдырахман ибн Осман Тейми шейле дий­йәр: «Бу гиҗәни аякда намаз окап еңҗек» дий­дим ве гиҗе билен ярыша башладым. На­маз окаяркам бири элими аркама гойды. Гөр­сем, халыпа Осман, гыра чекилдим. Ол на­маза дурды. Гурханы икинҗи реката гошман, бир рекатда гутарянча окады. Намаздан соң:

— Эй, мөминлериң эмири, сиз диңе бир ре­кат кылдыңыз — дийдим.

Онда хезрети Осман:

— Хава, ол мениң витримдир[6] — дийди».

* * *

Ибн Сирин шейле диййәр: «Темим Дары Гур­ханы бир рекатда окаярды. Гозгалаңчылар оны өлдүрмек үчин геленлеринде аялы олара: «Оны өлдүрсеңиз билип гоюң, ол бүтин гиҗе Гурханы бир рекатда окап гечирерди» дийди».

* * *

Васыл ибн Абу Җемил шейле диййәр: «Му­җахытдан:

— Намаза биле башлаян ве биле гутаран ики адамың бири чалт окап, бейлекисиниң ока­нындан көп окаяр. Оларың хайсысының со­габы улы — дийлип соралды.

Онда ол:

— Оларың согаплары аяк үстүнде дуран вагт­ларының мөчберине гөрәдир — дийди».

* * *

Осман ибн Абу Сөвде шейле диййәр: «Ре­сул­алла шейле дийди: «Эввәбин я-да эбрар на­мазы[7] – өйүңе гирен ве чыкан вагтың окал­ян ики рекатыңдыр».

* * *

Абдылла ибн Шетдат ибн Хат шейле дий­йәр: «Ресулалла бириниң я-да өзүниң өйүне гирен махалы ики рекат намаз окарды». Соң ол үстүне шуны хем гошды: «Ибн Апбас тәрет бозмага чыканда, хызматкәри оны тәрет сувы билен гаршы алярды, ол хем тәрет кылып, өйү­не гиренсоң, ики рекат намаз окарды».

* * *

Хезрети Әше шейле диййәр: «Ресулалла ики рекат намаз окамаздан, янымдан хич ай­рыл­мазды».

* * *

Абдырахман ибн Абу Лейла шейле диййәр: «Бир адам Абдылла ибн Раваханың дул галан аялына өйленди. Оңа: «Саңа нәме үчин өй­ле­нен­дигими билйәрмисиң? Маңа Абдылла ибн Раваханың өйүнде нәме ишлери эдендигини айтмагың үчин» дийди.

Аялы оңа мениң хушумда галмадык башга бирнәче затлары айдыпдыр. Диңе шу ядыма дүшйәр: «Абдылла ибн Раваха өйүнден чык­мак­чы боланда ики рекат намаз окарды. Өйү­не гиренсоң хем, ики рекат намаз окарды. Ятян отагына гиренде хем ики рекат намаз окар­ды. Муны хич терк этмезди».

Равы Сабыт Беннаны билен гатнашян би­ри­ниң гүррүң бермегине гөрә, ол бу намаз­ла­ры хич терк этмезди.

* * *

Ибн Абу Җебеле шейле диййәр: «Метҗит­ден иң соңкы чыкан адам билен бирликде пе­риш­делер хем чыкар. Олар оны өйүне ченли эллери байдаклы уградарлар. Ол өйүнден тә­зе­ден метҗиде чыкянча дуран ерлеринде га­ра­шар­лар. Соң байдаклары билен ене-де онуң өңүн­де метҗиде ченли гидерлер. Ине, периш­де­лер метҗитден соңкы чыкан ве илкинҗи ги­рен кишиниң янындадырлар».

* * *

Убейт Мукеттип шейле диййәр: «Мен Му­җа­хытдан:

— Бир адам «Бакара», «Әли Ымран» сүре­ле­рини бир рекатда окады. Башга бири хем ди­ңе «Бакара» сүресини бир рекатда окады. Ики­синиң хем кыямлары, рукуглары, сежде­ле­ри, отурмаклары дең. Хайсысының согабы улы? — дийип сорадым.

Ол муңа:

— Диңе «Бакара» сүресини окан — дийип җогап берди ве шу аяты окады: «Биз Гурханы, оны ынсанлара юваш-ювашдан окасын ди­йип, бөлүмлере бөлдүк»[8].

* * *

Абдылла ибн Месгут шейле диййәр: «Шей­тан адам оглуның сежде эдйәндигини гөрүп гы­гы­рып, перят эдер: «Эй, вай! Адам оглуна сежде эмри болды ве ол боюн болды. Онуң үчин җеннет бар. Маңа хем сеҗде эмри бол­ды, йөне мен боюн товладым. Мениң үчин дов­зах бар».

* * *

Патма бинти Хүсейин шейле диййәр: «Бир адам:

— Эй, Алланың илчиси! Мени шепагат эди­ленлерден эйлемеги үчин Алладан дилег эт — дийди.

Ресулалла хем:

— Сен хем маңа көп сежде билен көмек эт! — дийди.

 

* * *

Абу Хурейра шейле диййәр: «Гулуң Аллата­га­ла иң якын халы сежде махалыдыр. Шонуң үчин сеждеде көп дога-дилег эдиң!». 

* * *

Хассан ибн Атыйе шейле диййәр: «Бизе Ре­сулалланың шейле диендиги гелип етди: «Гу­луң гиҗе окан ики рекат намазы онуң үчин дүнйәден ве ондакылардан хайырлыдыр. Эгер ымматыма агыр болар горкым болмасады, му­ны ымматыма парз кылардым».

 

* * *

Абдылла ибн Апбас сежде махалы дилег эд­йән бир адама габат гелип: «Ине, сениң эдйә­ниң догры» дийди.

* * *

Абу Катада шейле диййәр: «Ресулалла айт­ды: «Ким метҗиде гирсе, отурмазындан озал ики рекат намаз окасын».

* * *

Абу Надыр шейле диййәр: «Абу Селеме ибн Абдырахман маңа шейле дийди: «Хоҗа­йы­ның метҗиде гирен махалы отурмаздан өңүр­ти ики рекат намаз окамагына нәме пәс­гел берйәр. Ол ики рекат намаз сүннетдир».

* * *

Ысмайыл ибн Убейс шейле диййәр: «Аб­дыл­ла ибн Омардан:

— Намаз окан киши үчин рукугда көп дур­ма­мы я-да сеждеде көп дурмамы, хайсы со­гап­лы? — дийип сорадым.

Онда ол:

— Эй, доганымың оглы! Ынсаның хатала­ры көпдүр. Сежделер хаталары азалдяндыр — дий­ди.

* * *

Абу Патма шейле диййәр: «Бир гүн Ресул­ал­ла шейле дийди: «Эй, Абу Патма! Сеждәни көпелт, себәби ким Эзиз ве Җелил Алла сеж­де этсе, хөкман сеждеси үчин Алла оны бир дереҗе бейгелдер».

* * *

Абу Эйюп Энсары шейле диййәр: «Ресулал­ла бизде бир айлап мыхман болды. Онуң амал­ларына үнс бердим. Ол хачанда Гүн гүн­орта боланда, дүнйә иши билен мешгул болуп йөрен болса, оны ташлаярды. Ятан болса гөйә оярылан ялы туруп, сува дүшйәрди я-да тәрет кылярды. Соң говы эдип, ербе-ер ве ховлук­ман бирнәче рекат намаз окарды. Пыгам­бе­ри­миз гитмекчи боланда оңа:

— Эй, Алланың илчиси! Сиз бизде бир ай болдуңыз. Мундан хас көп галмагыңызы арзув эдердим. Сизиң әхли херекетлериңизи сынла­дым. Сиз гүнорта болансоң, бир иш эдйән бол­саңыз, оны ташлаярсыңыз. Эгер уклап ятан болсаңыз, гөйә оярылан ялы болуп ту­руп, сува дүшйәрсиңиз я-да тәрет кылярсы­ңыз. Соң говы эдип, ерли-еринде ве ховлук­ман дөрт рекат намаз окаярсыңыз — дийдим.

Онда Ресулалла маңа:

— Хакыкатдан хем асманың ве җеннетиң гапылары гүнорта вагтда ачыляр. Намаз окал­ян­ча асманың ве җеннетиң гапылары япыл­маз. Бу вагтда мен хем амалымың Алланың ху­зурына чыкмагыны ислейәрин — дийди».

Ибн Мүбәрек муңа Эвзайының шуны го­шан­дыгыны айтды: «Мен хем амалымың ил­кинҗи ыбадат эденлериң хатарында бейгелме­гини ислейәрин».

* * *

Нугман ибн Бешир шейле диййәр: «Пыгам­беримиз: «Дога-дилег ыбадатдыр!» дийди. Соң шу аяты окады: «Реббиңиз: «Маңа дилег эдиң, кабул эдейин»[9] диййәр».

* * *

Аммар ибн Ясир шейле диййәр: «Бир адама намазының ичинде гапыл болса, согап язылмаз».

* * *

Бир гезек Аммар ибн Ясир метҗиде гирди. Гысгадан ики рекат намаз окады. Бир адам оңа:

— Ики рекаты өрән гысга окадың, эй, Абу Якзан — дийди.

Ол хем оңа:

— Ол ики рекатдан бир задың кем ерине етирилендигини гөрдүңми? Мен олары диңе гысгалтдым. Шейдип, маңа гелҗек гафлаты еңдим. Мен Ресулалланың шейле диендигини эшитдим: «Бир адам намаз окар. Намазындан ондан бири, докуздан бири, едиден бири, ал­ты­дан бири, бәшден бири, хатда хич бири хем онуңкы болман билер — дийип, җогап берди.

* * *

Абу Дерда шейле диййәр: «Алланың гулла­рындан оңа иң сөйгүли боланлар – Алланы сөенлердир ве адамлара Алланы сөйдүренлер­дир, Гүни, Айы, йылдызлары ве көлегелери Ал­ланы ятламак үчин бир себәп хасаплаян­лардыр».

* * *

Мыгдан ибн Абу Талха Ягмыры шейле дий­йәр: «Абуд-Дерда менден: 

— Өйүң ниреде? — дийип сорады.

Мен хем:

— Хумусың голайындакы бир обада — дийдим.

Онда Абуд-Дерда:

— Мен Ресулалланың шейле диендигини эшитдим: «Обада я-да чөлде үч киши җемле­ни­шип җемагат болуп намаз окамасалар, шей­тан хөкман олардан үстүн чыкар. Сен җе­магатдан айрылма. Гурт диңе сүрүден айры­ла­ны иер» — дийди».

Хадыс равыларындан Сайып: «Бу ерде „«җемагат» сөзи билен намаз үчин йыгнанан җемагат гөз өңүнде тутуландыр» дийди.

* * *

Абу Хурейра шейле диййәр: «Ресулалла шей­ле дийди: «Ким нәхак сөзи, нәхак иш эт­меги ве дүшүнҗесизлиги ташламаса, Алла­та­галаның онуң иймеги-ичмеги терк этмегине[10] мәтәчлиги ёкдур».

* * *

Җабыр ибн Абдылла шейле диййәр: «Ораза тутан махалың гулагың, гөзүң ве дилиң ялан­дан ве харамлардан берхиз тутсун! Хызматкәре эзъет берме. Агзың бекли махалы аграс ве юм­шак бол! Ораза тутмадык гүнүң билен ораза тутан гүнүң икисини дең хасаплама»!

* * *

Абу Бурда шейле диййәр: «Абу Муса Эш­га­ры улы елкенли гәми билен деңизде йүзүп барян экен. Ёлда гәминиң ичиндәки бир адам:

— Эй, гәми халкы! Дуруң! —дийип, сес­лен­ди.

Ол муны еди гезек гайталады. Абу Муса Эш­гары:

— Сен бизиң халымызы гөрмейәрмиң? — дийди.

Ол единҗи гезек:

— Дуруң! Алланың өзи үчин айдан задыны сизе хабар берейин: «Аллатагала өзи үчин шей­ле дийди: «Ким дүнйәниң өрән ыссы гүн­ле­ринде өзүни сувсуз гойса (агыз беклесе), кыямат гүнүнде онуң тешнелигини гидермек Алла лайыкдыр» — дийди.

Абу Муса Эшгары хем ыссы гүнлери сай­лап, ол гүнлерде агыз бекләрди».

* * *

Абу Хурейра шейле диййәр: «Пыгамбер алай­хыссалам шейле дийди: «Ким Алла ёлун­да бир җүбүт динар я-да дирхем харчласа, ол: «Эй, Алланың бендеси! Иң говусы будур!» дий­лип җеннете чагырылар. Эгер намаз окаян болса, намаз гапысындан чагырылар. Садака берйән болса, садака гапысындан чагырылар. Газы[11] болса газават гапысындан чагырылар. Агыз беклейәнлерден болса, рейян[12] гапысын­дан чагырылар». Онда Абу Бекр Сыддык:

— Энем-атам саңа гурбан болсун, эй, Ал­ланың илчиси! Бир кишиниң бу гапыларың әх­лисинден чагырылмагы мүмкинми? — ди­йип сорады.

Пыгамберимиз:

— Хава, мен сизиң олардан болмагыңы ис­ле­йәрин — дийди».

* * *

Мансур бизе Ыбрайымдан шейле роваят эд­йәр: «Сахабалар кәмил зады сөййәрдилер, кем зады халамаярдылар. Йөне аз болуп, ызы­ги­дерли болан мунуң дашындадыр. Олар гиҗе бир ыбадаты гечирселер, гүндиз онуң казасы­ны алардылар».

* * *

Хезрети Әше шейле диййәр: «Ресулалла айт­ды: «Алланың янында амалларың иң го­ву­сы аз болса хем ызыгидерли боланыдыр». Хез­рети Әше хер бир ишде ызыгидерлилиги хала­ярды.

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Бу дин гыл­дан инчедир. Оңа сабыр этмедик, оны таш­лар. Хакыкат агырдыр, ынсан болса эҗиздир. Өңлер: «Сиз диңе оңарҗак ишиңизи алың» дий­лерди. Себәби аҗалың хачан гелҗеги нә­мә­лим. Бир бенде җанына агыр иши я-да гүй­җүниң етмеҗек задыны йүклесе, хеммесини бирден терк этмеги әхтималдыр. Хатда парз намазлары хем окап билмеҗек ягдая дүшүп билер. Эгер өзүне еңил ве оңарҗак ишлерини йүклесе, акылыны уландыгы болар. Ол амал эденлериң иң көп амал эдени ве оны шейтана пәсгел этдиги болар. Өңлер шейле диердилер: «Иң эрбет йөрейиш – бир җандары гүйҗи ет­меҗек бир йөрейше меҗбур этмекдир».

* * *

Абдылла ибн Месгут шейле диййәр: «Калп­ла­рың ислегли ве өзүне чекиҗи вагтлары бар­дыр. Шейле хем, олар үчин лапыкечлик ве ис­лег­сизлик вагтлары бардыр. Калплары ис­лег­ли ве өзүне чекиҗи вагтлары зикр билен меш­гул эдиң! Лапыкечлик ве ислегсизлик вагт­лары калбы эркин гоюң!».

* * *

Абуд-Дерда шейле диййәр: «Аллатагаланың ыбадатыны өзүңизе йүк этмәң! Кәмил ынсан небсине вагтлы-вагтында амал этдирер».

* * *

Яхя ибн Җагда шейле диййәр: «Өңлер шей­ле дийлерди:

„«1. Кабул болармыка-болмазмыка дийип, гор­куп ве өзүңе рехим эдип амал эт.

2. Амалыңы леззетли махалы ташла.

3. Ягшы амалы аз хем болса ызыгидерли берҗай эт».

* * *

Абдылла ибн Амр шейле диййәр: «Хакы­кат­дан хем, бу дин мәкәмдир. Сиз эмайлык би­лен онуң аңырсына етмәге тагалла эдиң. Өзү­ңиз­де Алла ыбадата гаршы ялталык дөретмәң. Өзүни артыкмач ядадан элбетде не узага етип билер, не-де өзүне бир улаг гояр. Сен гаррап өлҗегине гөзи етен кишиниң амалы ялы амал эт! Эртир өлерин өйден кишиниң даш дуршы ялы гүнәден даш дур!».

* * *

Ибн Мүбәрек шейле диййәр: «Сагыт ибн Абдылэзиз бизе Омар ибн Хаттабың зикр билен мешгул боляндыгыны, ядан вагты хем башга затлар билен мешгул боляндыгыны» хабар берди».

* * *

Хабып ибн Хуҗр Кайсы шейле диййәр: «Өң­лер шейле диердилер: «Ылмың безән има­ны, гөр, нәхили оңат, амалың безән ылмы нә­хили оңат! Хошамайлыгың безән амалы нәхи­ли оңат! Ылмың үстүне хошамайлыгың го­шан­ды ялы хич зат гөзел дәлдир».

* * *

Сахабалардан болан Деҗаҗа шейле диййәр: «Абу Зер сеслерини эшитмезлик үчин чага­лар­дан дашлашып, өйле укусыны аларды. Се­бә­би сораланда болса: «Җаным мениң ула­гым­дыр. Оңа хошамай болмасам, мени макса­дыма етирмез» диерди».

* * *

Абу Убейда шейле диййәр: «Мен Рабыг ибн Хусеймден башга ыбадат эденде өзүне аграм салмаян, хошамай болан хич кими гөрмедим».

* * *

Абул-Ала шейле диййәр: «Бир адам маңа шейле гүррүң берди: «Темим Дарының янына бардым. Ол бизе хадыс гүррүң берди. Хатда оңа шейле бир якынлык дуйдум велин, ондан:

— Сиз бир гиҗеде Гурхандан нәче җүз[13] окаярсыңыз? — дийип сорадым.

Ол муңа гахарланып:

— Белки сен Гурханы бир гиҗеде окап, сәхер болансоң, мен Гурханы шол дуршуна окадым диенлерден боларсың. Темимиң җаны гудрат элинде боландан ант ичйәрин, үч рекат непил намаз окамагым, мениң үчин бир ги­җе­де Гурханы окап, соң эртир ир билен «Мен Гурханы бир гиҗеде окадым» диймекден хас говудыр — дийди. Ол бу сөзи билен мениң гахарымы гетиренсоң, мен хем:

— Сиз, эй, Мухаммедиң сахабалары! Сиз өзүңизден соңкулары дымдырмакдан, хич зат өвретмезликден ве сизден бир зат сорана га­хар­ланмакдан башга нәме башарярсыңыз! — дий­дим. Ол мениң гахарымың гелендигини гө­рүп юмшап:

— Эй, доган! Мен саңа бир хадыс роваят эдейинми? — дийди.

Мен:

— Хава, мен сениң яныңа хадыс роваят эдерсиң дийип гелдим — дийдим.

Онда ол маңа:

— Серет, мен гүйчли мөмин, сен хем эҗиз мөмин болсаң, мениң оңарҗак ишим сениң үс­түңе йүкленсе, гүйҗүң етмез, бизар болар­сың. Я-да сен гүйчли мөмин, мен болса эҗиз мөмин болсам ве сениң яныңа гелсем, сен өз оңарян ишиңи мениң үстүме йүкле­сең, гүй­җүм етмез, ядап ташларын. Йөне сен диниң­ден өз оңарҗак ишиңи эт. Иш сениң гүйч етир­җек ыбадатыңа гөрә амала ашсын! — дийди».

* * *

Абу Хурейра шейле диййәр: «Ресулалла: «Өм­ри узап, амалы гөзеллешене җеннети буш­лап, хош хабар бер!» дийди».

* * *

Сахабалардан болан Абдылла ибн Рубей­йи­га Сулеми шейле диййәр: «Пыгамбер алай­хыс­салам сахабаларындан ики кишини доган окат­ды. Бири өлдүрилди ве бейлекиси ондан соң ёгалды. Биз хем онуң намазыны окап, ди­лег-дога этдик. Пыгамбер алайхыссалам биз­ден:

— Сиз дилегиңизде нәме дийдиңиз? — ди­йип сорады.

Олар хем:

— Эй, Аллам! Оңа магпырат эт, оны дос­ту­на говушдыр — дийип, онуң үчин дилег этдик дийдилер.

Онда пыгамберимиз:

— Онда нәме үчин онуң достундан соңкы намазыны, доганындан соң эден амалыны, ту­тан оразасыны хасапламаярсыңыз? Икисиниң арасындакы аралык ер билен асман ялыдыр — дийди».

* * *

Абу Хурейра шейле диййәр: «Ресулалла айт­ды: «Аллатагала шу еди кишини өз кө­ле­гесинден башга көлегәниң болмадык кыямат гүни өз көлегесинде саклар:

1.      Адалатлы хөкүмдары;

2.      Аллатагала ыбадат эдип кәмиллешен яш йигиди;

3.      Калбы метҗитде асылгы дуран кишини;

4.      Алла ёлунда достлашан ики досты;

5. Ялңызлыкда Алланы ятлап, гөзлеринден яш долуп акан кишини;

6. Барлы ве овадан аял өзүни чагыран ма­халы, небсине гаршы чыкып: «Мен әлемлериң Ребби болан Алладан горкярын!» диен киши­ни;

7. Садакасыны саг элиниң беренини чеп эли билмедик дереҗесинде гизлин берен ки­ши­ни.

* * *

Бекр ибн Абдылла шейле диййәр: «Ибн Эш­гасың питнеси туранда Талк:

— Питнеден таква билен гораның — дийди.

Бекр:

— Такваның нәмедигини бизе дүшүндир — дийип сорады.

Онда Талк:

— Таква – Алланың нуры билен Алланың рехметини исләп, Алла эдилен амалдыр. Шей­ле хем, таква – Алладан гелен нур билен Ал­ла­ның җеза бермегинден горкуп, Алла гаршы чыкмагы терк этмекдир — дийди».

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Өңлер шейле диердилер: «Ким ики затдан бири, ягны улы гүнә я-да ызыгидерли эден кичи гүнәси билен Алланың гаршысына чыкмаса, Алланың яны­на бир непесде чыкар. Бир непесде Алланың янына чыкана аперин».

* * *

Хабып ибн Убейт Рахабы шейле диййәр: «Ылым өврениң ве оны өзлешдириң. Ондан пейдаланың. Онуң билен безенмек үчин өв­рен­мәң. Эгер өмрүң узын болса, бир кишиниң эгин-эшиги билен безениши ялы, ылым би­лен безенмегиң хөкман амала ашар».

* * *

Убада ибн Самыт бир гезек:

— Аллатагала бир гулуң эден гүнәсиниң үстүни өртер. Ол хем тутуп, ол пердәни йыр­тар — дийди.

Роваят эден ондан:

— Нәдип йыртар? — дийип сорады.

Ол хем:

— Ол гүнәсини ынсанлара гүррүң берер — дийип җогап берди.

* * *

Эзхер ибн Решит Кинди шейле диййәр: «Ре­сулалла айтды: «Хакыкатдан хем, гул Алла­та­галаның өртен пердесини үстүнден айрар ве бу херекетини тә Аллатагала өзүне гахарлан­ян­ча довам этдирер».

* * *

Абул-Бахтери шейле диййәр: «Ресулалла айтды: «Хич бир ковум Аллатагала өзлерини хеләк этҗек бир зада себәп дөретмесе, хеләк болмаз».

* * *

Шагбы шейле диййәр: «Нугман ибн Беши­риң мүнбериң үстүнде шейле диендигини эшит­дим: «Эй, ынсанлар! Акмакларыңыза пәс­гел болуң! Чүнки, мен Ресулалланың шей­ле диендигини эшитдим: «Бир топар бир гәмә мүнүпдир. Гәмини хем өз араларында бөлү­шип­дирлер. Хер хайсына гәмиден бир ер дү­шүпдир. Оларың бири элине бир палта алып, өз ерини көвмәге башлапдыр. Оңа: „«Сен нәме эдйәрсиң?» дийипдирлер. Ол хем: „«Өз ерим, исләними этҗек» дийипдир.

Эгер оңа пәсгел берселер, хем өзлери, хем-де ол халас болар. Эгер оны өз халына гой­са­лар, хем ол гарк болар, хем-де өзлери. Хеләк болмаздан өңүрти, акмакларыңыза пәсгел бо­луң!».

* * *

Билал ибн Сагт шейле диййәр: «Алланың өңүн­де эдилен гүнә көпчүликде дәл-де гизлин эдилсе, диңе эесине зыян берер. Эгер ачык эдилсе, пәсгел болнуп, өңи алынмаса, хемме­ле­ре зыян етирер».

* * *

Омар ибн Абдылэзиз шейле диййәр: «Өң­лер айдардылар: «Аллатагала кәбирлериң гү­нәси себәпли халкы җезаландырмаз. Йөне эр­бет ишлер әшгәр болан махалы хеммеси җеза­сыны алар».

* * *

Ады ибн Ады Кинди шейле диййәр: «Бир гулумуз муны атамың Ресулалладан эшиден­ди­гини бизе роваят этди: «Аллатагала кәбир ки­шилериң ишлери себәпли халкы җезалан­дыр­маз. Йөне араларыңыздакы эрбетлиги гө­рүп, пәсгел бермәге гүйчлери етип, оны үйт­гет­меселер, онда башгача. Эгер эрбетлери пәс­гел болмасалар, Аллатагала ол кишилери, хал­кы хем җезаландырар».

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Халыпа Му­гавыяның янында бир зат барада гүррүң эт­дилер. Ахнаф ибн Кайс геплемән дымып отыр­ды. Халыпа Мугавыя ондан:

— Эй, Абу Бахр, сен нәме үчин дымярсың? — дийип сорады.

Ол хем:

— Ялан сөзлесем, Алладан горкярын. Дог­ры сөзлесем, сенден горкярын — дийип җо­гап берди».

* * *

Суфян Сөври шейле диййәр: «Хаҗҗач ха­лы­па Абдылмәлигиң янына топар болуп ге­лип­ди. Араларында Мугавыя ибн Курра хем барды. Абдылмәлик Мугавыядан Хаҗҗач ба­ра­да сорады. Ол хем шу җогабы берди: «Сизе догрымызы айтсак, бизи өлдүрерсиңиз, эгер сизе ялан сөзлесек, Алладан горкярыс».

Муны эшиден Хаҗҗач оңа серетди. Абдыл­мә­лик хем Хаҗҗаҗа: «Оңа дегме» дийди. Соң Хаҗҗач оны Синде[14] иберди. Хаҗҗаҗың за­лым­лыгындан гүррүң эдилйәрди.

* * *

Ибн Авн роваят эдйәр: «Абдылла ибн Омар гөрме-гөрше гелен хәкимлериң өңүрти янына барярды, соң бир гыра чекилйәрди. Оңа:

— Оларың янларына барсаң, белки-де, сен­ден бир затлар эшидерлер — дийдилер.

Ол хем:

— Эгер геплесем, хакыкаты айтмалы бола­рын. Дымсам, гүнәкәр болмакдан горкярын — дийди».

* * *

Басралы гоҗа Абу Осман шейле диййәр: «Лукман хеким оглуна шейле дийди: «Эй, ог­лум! Наданың сени говы гөрйәндигине ынам этме. Ол өзүниң эдйән ишлерине сен разысың өйдер. Хикметли кишиниң хем гахарына әх­ми­етсизлик этме. Ол сени әсгермән, терк эдер».

* * *

Ибн Абу Җапар шейле диййәр: «Ресулалла Мугаз ибн Җебели дини өвретсин дийип ибе­рен махалы,[15] оңа шейле дийди: «Аллатага­ла­ның сен себәпли бир адамы догры ёла сал­ма­гы сениң үчин дүнйәден ве онуң ичиндәки әх­ли затдан хайырлыдыр».

* * *

Муса ибн Абу Иса Музени шейле диййәр: «Ресулалла бир гезек:

— Яшларыңызың ёлдан чыкып, аяллары­ңы­зың азгынчылык эден махалың нәхили бо­лар? — дийди.

Ондан:

— Эй, Алланың илчиси! Бу хөкман болуп гечерми? — дийип сорадылар.

Онда ол:

— Хава, ондан хем хас эрбеди, «эмри маг­руп ве нехйи мүнкер»[16] этмедик махалыңыз ха­лыңыз ничик болар? — дийди.

Ондан:

— Эй, Алланың илчиси! Бу хөкман болуп гечерми? — дийип сорадылар.

Пыгамберимиз хем:

— Хава, мундан хем хас бетери, эрбет зады говы зат, говы зады хем эрбет зат хасаплан ма­халыңыз, халыңыз ничик боларка? — дий­ди».

* * *

Абдылла ибн Месгут шейле диййәр: «Мы­на­пыклара гаршы эллериңиз билен, гүйҗүңиз етмесе диллериңиз билен гөрешиң. Эгер йүз­ле­рине гаршы йүз туршатмакдан башгасына гүй­җү­ңиз етмесе, онда йүзлерине гаршы йү­зүңизи туршадың!».

* * *

Абдырахман ибн Езит шейле диййәр: «Би­лал ибн Сагт маңа шейле дийди: «Мен: «Мө­мин – мөмин доганының айнасыдыр. Мениң ишлеримде сенде шүбхе дөредиҗи зат гөрйәр­ми­сиң? Эгер бар болса дүзелт дийлендигини эшитдим».

* * *

Магмер шейле диййәр: «Өңлер шейле диер­дилер: «Саңа несихат эдйән киши сен барада Эзиз ве Җелил Алладан горкуп, сен хакда ала­да эдйән кишидир»

* * *

Мансур бизе Ыбрайымдан роваят эдйәр: «Өңлер намазы говы окамаян адам гөрселер, оңа намаз өвредйәрдилер». Равы Суфян Сөври шейле дийди: «Мен оларың диңе шуңа гүйч­лери етдимикә дийип горкярын».

* * *

Усама ибн Зейдиң гулы Хармеле шейле дий­йәр: «Энсарлылардан Хаҗҗач ибн Эймен (Эймен Усама ибн Зейдиң энебир доганыдыр) метҗиде гирип, сежделерини ве рукугыны до­лы ерине етирмән намаз окады. Оны Абдылла ибн Омар сынлап отырды. Намазыны гута­ран­соң, оны чагырып: «Эй, доганымың оглы, өзүңе намаз окандырын өйдйәрмиң? Сен на­маз окамадың, намазыңы гайтала!» дийди».

* * *

Амр ибн Решит Лейси шейле диййәр: «Мен Мисвер ибн Мехремәниң өңүнде намаз окаярдым. Товугың дәне чокушы ве яшлар ялы намаз окадым. Ол ювашҗадан эгниме какып:

— Тур, намазыңы ока — дийди.

Мен хем:

— Алла сени багышласын, мен намаз ока­дым — дийдим.

Ол:

— Ялан сөзлейәрсиң, сен намаз окама­дың. Намаз окамасаң, ериңден турмарсың — дийди.

Мен туруп намаз окадым. Аркайын ерине етир­дим. Онда Мисвер:

— Догры-да валла, гүйҗүмиз етип дурка ве середип дуркак, Алла гаршы чыкмарсыңыз — дийди».

* * *

Абдырахман Аграч метҗитде чала-чула на­маз окаян бир адамы гөрди. Оңа: 

— Тур, намаз ока! — дийди.

Ол хем:

— Окадым — дийди.

Ол:

— Валла тәзеден окаянчаң ериңден турмар­сың — дийди.

Ол адам:

— Мунуң билен сениң нәме багланышыгың бар, эй, Аграч? — дийип сорады.

Онда Абдырахман Аграч:

— Сен я тәзеден намаз окарсың я-да ики­ми­зиң арамызда метҗитдәкилериң дашымыза йыгнанышҗак иши болар[17] — дийди. Ол адам хем турды, говы эдип намаз окады.

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Ресулалла айт­ды: «Элбетде, бир адамың Алланың разы­чы­лы­гыны исләп, ылым өвренмеги садака­дыр».

* * *

Абдырахман ибн Зейт ибн Эслем кака­сын­дан роваят эдйәр: «Ресулалла айтды: «Хикмет­ли сөз, гөр, нәхили говы хайыр-ыхсандыр! Оны мусулман адам доганына совгат эдйәнчә гизлин ятар».

Ресулалла ене шейле дийди: «Хикмет сөз­ле­ринден бир сөзи мөмин адам эшидип, онуң билен амал этсе я-да оны өвретсе, ине, бу ери­не етирилен бир йыллык ыбадатдан хем ха­йырлыдыр».

* * *

Абдылваххап ибн Бухт Мекки шейле дий­йәр: «Лукман хеким оглуна шейле дийди: «Эй, оглум! Алымлар билен отур, дызларының янын­дан айрылма. Чүнки, Аллатагала астма­ның бол ягшы билен ери җанландырышы ялы, калплары хем хикметиң нуры билен җан­ландыряр».

* * *

Абдылла ибн Амр шейле диййәр: «Ресул­алла бир гезек метҗиде гирди. Ол ерде ики са­ны топары гөрди. Оларың бири Аллатагала дилег эдип, дога эдйәрди, бейлекиси болса ылым өвренйәрдилер. Ресулалла: «Ики топар хем хайыр ёлундадыр. Йөне бири бейле­ки­син­ден хас үстүндир. Булар өвренйәрлер хем бил­ме­йәнлере өвредйәрлер. Мен хем диңе му­гал­лым хөкмүнде иберилдим. Ине, булар хас со­гаплыдыр» дийди ве оларың янында отурды».

* * *

Абу Хусайн шейле диййәр: «Мухаммедиң сахабаларының бири Шам обаларының би­ри­не барды. Адамлар ондан хабар сорамак үчин гелдилер. Бу ериң эмири өз-өзүне: „«Булары мен­ден хем көп Ресулалланың сахабала­рын­дан болан бу адамдан сораг сорамага нәме мә­тәч­лик эдип билер?» дийди ве деррев онуң янына гелип, сораг сорады. Сахаба ол эмире: „«Калбың сөймейән задына, элиң билен я-да дилиң билен көмек эт. Мен мунуң үчин саңа Алланы ятладярын» дийди.

* * *

Абдырахман ибн Езит шейле диййәр: «Ал­ка­ма ибн Кайса: 

— Эмирлер билен гатнашсаң, сениң хем аңрыңы билселер герек — дийдилер.

Ол хем:

— Мени ики мүң кишиниң ичинде айлык­лы ишгәр болмак ве ол ерде ишлемек бе­ген­дирмез ве мен гошуның ичинде ондан иң даш дуряныдырын — дийди.

            Ене ондан:

— Сен шу метҗитде отурып, халайыгың со­раг­ларыны чөзүп, олара питва берсең[18] яг­шы­дыр — дийдилер.

Онда ол:

— Сиз нәме халайыгың ызыма дүшүп «Ине, Алкама ибн Кайс» диймеклерини исле­йәр­миң? — дийди».

* * *

Селеме ибн Нугбайт шейле диййәр: «Саха­ба болан какама:

— Кака, сен шу солтан билен гатнашсаң — дий­дим.

Онда ол:

— Мен өзүми ода салҗак топарың ичинде бол­макдан горкярын — дийди».

* * *

Абу Хурейра шейле диййәр: «Хакыкатдан хем кәмахал ынсан әхмиет бермейән бир за­ды­ны айдар ве ол себәпли Аллатагала кыямат гү­ни онуң мертебесини бейгелдер».

* * *

Алкама ибн Вакгас Лейси шейле диййәр: «Би­лал ибн Харыс Музени оңа шейле ди­йип­дир: «Сениң шу эмирлер билен гатнашян­ды­гы­ңы гөрйәрин. Олар билен нәме гүррүң эд­йән­дигиңе үнс бер. Себәби мен Ресулалланың шейле диендигини эшитдим: «Киши уҗуның нирә баряндыгыны билмән, хайыр сөз айдар. Аллатагала хем оңа өзи билен душушҗак гү­нү­не ченли разычылыгыны язар. Шейле хем ки­ши уҗуның нирә баряндыгыны билмейән шер сөз айдар. Аллатагала ол сөзи себәпли оңа өзи билен душушҗак гүнүне ченли газа­быны язар».

Алкама шейле диерди: «Ничеме айтмак ис­лейән сөзүм бар велин, Билалдан эшиден шу хадысым оны айтмагыма пәсгел берйәр».

* * *

Абуд-Дерда шейле диййәр: «Ибн Раваха эли­ми тутуп, шейле дийди: «Гел, бир сагат иман эдели! Хакыкатдан хем, калп газаның го­вы гайнан махалындан хем хас чалт гайна­ды­җы­дыр».

* * *

Абу Абдыраббых шейле диййәр: «Абуд-Дер­да бир адамың ягшы халдака ёгаландыгыны эшит­се:

— Оңа Алланың рехмети болсун! Кәшге ме­ниң хем шейле несибәм болсады — диерди.

Аялы Үмми Дерда оңа:

— Гөрйән велин, саңа бир адамың өлүм ха­ба­ры геленде: «Кәшге мениң хем шейле не­си­бәм болсады» диййәрмишиң — дийди.

Абуд-Дерда хем оңа:

— Сен муңа дүшүнмерсиң! Ынсан мөмин хөк­мүнде ятар, мынапык болуп укудан оянар — дийди.

Үмми Дерда хем:

— Ол нәхили? — дийип сорады.

Абуд-Дерда:

— Хабары болмаздан иманы ондан айры­лар. Ине, бу себәпли ол адамың өлүмине онуң намазына ве оразасына гөзүм гидишинден хас көп гөзүм гидйәр — дийди».

* * *

Абуд-Дерда шейле диййәр: «Ики адамдан башгасына яшайышда хайыр ёкдур: харамдан сакланып дыман ве алым болуп геплән».

* * *

Ысмайыл ибн Убейдылла шейле диййәр: «Абуд-Дерда шейле дийди: «Биз сизиң ара­ңыз­да Алланың сөзлери[19] ве Алланың рухы[20] би­лен дурярыс. Соң өйлеримизе гелип, бизи есир­ликден халас этҗек ыбадатлара ве Алла­ның бизе парз эден ишлерине – намазлара дөн­йәрис. Ынсан хеммеси хем хикметли бо­лан йүз сөз билен яшар».

Соң Абуд-Дерда ене шейле дийди: «Сөз бардыр, киши онуң билен ялңышып билер я-да шейтан оны дилине салып билер. Онда-да ол сөзе эсасланарлар, йөне ол сөз дерде ярамаян бидерек затдыр».

* * *

Омар ибн Хаттап шейле диййәр: «Сени гы­зык­ландырмаян зада йөнелме. Душманыңдан даш дур! Шейле хем ынамлы достларыңдан га­ланларындан горан! Ынсанларың ичинде ына­ма тай гелҗек хич зат ёкдур. Ынамлы ки­ши – диңе Алладан горкян кишидир. Гүнәкәр болан билен достлашма. Ол сени гүнәкәрлиге элтер ве ёлдан чыкарар. Оңа сырыңы паш эт­ме! Иш меселесинде Алладан горкянлар би­лен маслахатлаш!».

* * *

Абу Убейда шейле диййәр: «Абдылла шейле дийди: «Ялан чынлакайлыкда хем, дегишмеде хем хич зада ярамаз. Ислесеңиз шу аяты окаң: «Эй, иман эденлер! Алладан горкуң! Догру­чыл­лар билен биле болуң!»[21]. Хей сиз ялан сөзлемек хакда хайсыдыр бир ругсат гөрйәр­си­ңиз­ми?».

* * *

Абу Дехкан шейле диййәр: «Бир адам Ах­наф ибн Кайс билен достлашды. Ол Ахнаф ибн Кайса:

— Биз өз ишимизи саңа йүклемейәрис дәл­ми? — дийди.

Ахнаф ибн Кайс:

— Белки, сен гөз үчин эдйәнлерденсиң? — дий­ди.

Ол адам:

— Гөз үчин эдйәнлер нәхили боляр? — ди­йип сорады.

Ахнаф хем:

— Олар этмедик ишлери билен өвүнмеги сөййәрлер — дийип җогап берди.

Ол адам:

— Эй, Абу Бахр! Биз нәме эдели? — дийди.

Ахнаф:

— Эй, доганымың оглы! Саңа хак иш тек­лип эдилсе, оңа йөнел! Мундан галаныны таш­ла! — дийди».

* * *

Ахнаф ибн Кайс шейле диййәр: «Үч зат бар, мениң пикиримче олары гиҗикдирмели дәл:

1.      Мыхман геленсоң, оңа деррев бир затлар бермеги;

2.      Җыназаны гарашдырмазлыгы;

3.      Хырыдар тапылса, яш гызы дурмуша чы­кармагы».

* * *

Җабыр ибн Абдылла шейле диййәр: «Өй эесине гелен мыхмана хөдүр эден затларыны пес хасапландыгы себәпли хеләк бардыр. Мых­ма­на өзүне хөдүрленен зады пес хасап­лан­дыгы үчин хем хеләк бардыр».

* * *

Бир гезек Селманың янына бири гелипдир. Оңа өйүнде адаты болан затлары хөдүр эдип­дир. Соң хем оңа: «Ресулалла бизе гадаган эт­меседи, күлпете гирердик, ягны карз-ковал алып говурак зат берердим».

* * *

Бакые ибн Велит бизе Харысдан роваят эд­йәр: «Ресулалла шейле дийди: «Хер бир агыз беклейәниң кабул болян бир дилеги бардыр. Шонуң үчин хем ол агзыны ачмак ислән ма­ха­лы, илкинҗи дограмчасыны агзына салан­да, шейле дийсин: «Эй, рехим-шепагаты бо­лан Аллам! Мениң гүнәлерими багышла!».

---