Başy » ЗАХЫТЛЫК КИТАБЫ » АЛТЫНҖЫ БӨЛҮМ БИПЕРВАЙЛЫГЫҢ ЯЗГАРЫЛМАГЫ ХАКДА

Урва ибн Рувейм шейле диййәр: «Ресулалла шейле дийди: «Ымматымың иң эрбетлери ныг­мат ичинде өнүп-өсүп, онуң билен экле­нен, ниетлери дүрли-дүмен тагамлар иймек, ова­дан лыбаслар геймек болан ве овуртла­ры­ны йыртара гетирип гүрлейәнлердир».

* * *

Омар ибн Хаттап шейле диййәр: «Көп җын­сы гатнашык себәпли хаммама гитмек­ден, шеми артык уланмакдан, аша көп укла­мак­дан дашда болуң. Чүнки, Алланың гулла­ры ныгматы герегинден артык уланян дәлдир­лер».

* * *

Абдылла ибн Убейт шейле диййәр: «Омар ибн Хаттап шейле дийди: «Эй, Мекгеден Ме­ди­нә гөчүп геленлер! Харсыдүнйәлериң янына бармаң. Чүнки, олар Алланың беренини аз ха­саплап, рысгалдан нәразы боляндырлар».

* * *

Ибн Зүбейр хезрети Хасаның гызы болан аялының янына барды. Онуң үч дүшегиниң бардыгыны гөрүп: «Бири мениңки, бири хез­рети Хасаның гызыныңкы, бири хем шей­та­ның­кы. Шейтаның дүшегини айрың» дийди.

* * *

Абу Абдырахман Хыблы шейле диййәр: «Пы­гамбер алайхыссалам Җабыра шейле дий­ди: «Бир дүшек эркеге, бири аялына, үчүнҗи мыхмана, дөрдүнҗиси хем шейтана».

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Бир гезек Ресул­алла хезрети Алының гапысында бир перде гөрүп, өйүне гирмән, ызына өврүлди. Онуң бахасы көп болса дөрт дирхемди. Хез­рети Алы онуң ызындан етип:

— Эй, Алланың илчиси! Нәме үчин гирме­диңиз? — дийип сорады.

Онда пыгамберимиз:

— Оны сатып, пулуны Алла ёлуна садака бер­сең болмазмы? — дийди».

* * *

Зухры шейле диййәр: «Бизе шейле роваят гелип етди: «Бир гезек пыгамбер алайхыс­саламың янына өң гелмейән бир перишде гел­ди. Янында Җебрайыл хем барды. Җебрайыл геплемән дурды. Яңкы перишде: «Реббиң хө­күмдар пыгамбер болмак билен гул пыгамбер болмак арасында саңа сайлав хукугыны бер­йәр» дийди.

Онда Пыгамберимиз Җебрайыл алайхысса­ла­ма середип, ругсат ислейән ялы бакды. Җеб­райыл хем оңа: «Песпәл бол!» дийип үм­леди. Онда Ресулалла: «Гул пыгамбер» дийип җогап берди».

Зухры үстүне шейле гошды: «Пыгамбер алай­хыссалам бу сөзи айдандан соңра, тә дүн­йә­ден өтйәнчә, бир зада яссанып, нахар ий­меди».

* * *

Урва ибн Зүбейр шейле диййәр: «Ресулал­ла­ның янына гелйән тайпа векиллериниң өңү­не гейип чыкян эшиги узынлыгы дөрт, гиң­ли­ги ики аршын[1] ве бир гарыш болан Хадрамут[2] матасыды. Соң бу эшиклери чарыярлар гей­ди­лер. Соң олар көнелди. Оны башга мата билен чалышдылар. Оны диңе ораза ве гурбан байрамларында геердилер».

* * *

Абдылла ибн Убейт шейле диййәр: «Ресул­алла шейле дийди: «Җебрайыл перишде маңа ер йүзүниң хазыналарының ачарларыны ге­тир­ди. Җаным гудрат элинде болан Алладан ант ичйәрин, олара элими узатмадым».

Равы шейле дийди: «Эгер олардан бир пей­да гөрседи, элбетде олара элини узадарды».

* * *

Ыбрайым ибн Абдырахман ибн Авф шейле диййәр: «Омар ибн Хаттаба Парс хөкүмдарла­ры­ның хазыналары олҗа гетирилди. Абдылла ибн Эркам ондан:

—Пайлаянчаң бейтилмалда гойҗакмы­? — дийип сорады.

Онда хезрети Омар:

— Ёк, Алладан ант ичйәрин, оны берип гутарянчам, хич бир үчегиң ашагында гойма­рын — дийди ве метҗидиң ортасында гойды. Гиҗәни оңа гарашып гечирдилер.

Сәхер болансоң, онуң үсти ачылды. Гызыл ве ак гөвхерлерден ялпылдап дуран затлары гөрен хезрети Омар аглады. Абдырахман ибн Авф оңа:

— Эй, мөминлериң эмири, нәме үчин агла­яр­сыңыз? Алладан ант ичйәрин, бу гүн шүкүр этмек гүнүдир, шатлык гүнүдир, бегенч гү­нү­дир — дийди.

Онда хезрети Омар:

— Саңа хайплар болсун! Хакыкатдан хем, бу­лар ыммата берилсе, оларың арасына душ­ман­чылык ве өйке-кине дүшер — дийди».

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Хезрети Омар бир гезек оглы Асымың янына барды. Ол эт ийип отырды. Ондан:

— Бу иййән задың нәме? — дийип сорады.

Ол хем:

— Эт, ишдәм алып, иесим гелди — дийди.

Хезрети Омар оңа:

— Сен хер гезек ишдәң аланда эт иййәр­миң? Ишдәси ислән задыны иймек, хер бир ки­шә исрип хөкмүнде етер — дийди».

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Бир адам Ос­ман ибн Абул-Аса:

— Эй, байлар! Әхли согаплары сиз алярсы­ңыз, садака берйәрсиңиз, хач эдйәрсиңиз — дий­ди.

Онда ол:

— Сизиң бизе гөзүңиз гидйәрми? — дийип сорады.

Ол адам:

— Хава, сизе гөзүмиз гидйәр — дийип җогап берди.

Онда Осман:

— Алладан ант ичйәрин, бириниң зәхмет чекип алан ве хак ерине берен бир дирхеми, баш­га бириниң бол мал-мүлкүнден алан он мүң дирхеминден хас хайырлыдыр — дийди».

* * *

Абдылла ибн Омар шейле диййәр: «Мениң бир адама бир динар карзы гөтеримсиз берип, соң ызына алып, оны башга бирине ене-де гө­теримсиз карз бермегим, маңа ол пулы са­дака хөкмүнде бермегимден говудыр. Себәби садаканың согабы диңе берен махалың языл­яр. Бу мөхлетсиз карзың согабы болса, бер­ги­дарың янында галдыгыча саңа язылып дурар».

* * *

Ыбрайым бизе Алкамадан шейле роваят эдйәр: «Ики гезек карз бермек бир гезек са­дака бермек ялыдыр».

* * *

Абу Муҗлиз шейле диййәр: «Карз меселе­синде бергидарың яныңа гелмезлигине гурбуң чатян болса, карзыны геч! Разы болуп, гыс­самасаң, кимдир биринде болан алгың себәп­ли сениң үчин согап язылар дурар».

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Ресулалла айт­ды: «Кимиң мусулман доганында алгысы бар болса, оны тә ызына алянча өзүне садака согабы хөкмүнде язылар».

* * *

Абдылла ибн Амр ибн Ас шейле диййәр: «Ресулалла бир гүн бизиң янымызда:

— Гарыплара бушлук болсун! — дийди.

Ондан:

— Гарыплар кимлер, эй, Алланың илчиси? — дийип сорадылар.

Пыгамберимиз:

— Эрбет адамларың арасында аз санлы салых[3] кишилер. Олара табын боланлардан гаршы чыканлар көпдүр — дийди.

Башга бир гезек гүн доган вагты, Ресул­алланың янында отырдык. Ол:

— Кыямат гүни ымматымдан гүнеш ялы нураналар гелер — дийди.

Биз:

— Олар кимлер, эй, Алланың илчиси? — ди­йип сорадык.

Онда ол:

— Ымматымың гарып мусулманлары. Олар эрбет затлардан даш дурарлар. Оларың арзув­лары гурсагында галып, дүнйәден гайдарлар ве ер йүзүниң дөрт тарапындан дирелип җем­ленишерлер — дийди».

* * *

Езит ибн Хабып шейле диййәр: «Ресулалла шейле дийди: «Ымматым үч дереҗедедир. Би­рин­җи дереҗеде боланлар өзлерини ахырете алып гитҗек затдан галан зады сөймейишлери ялы, аз-у көп мал-мүлк йыгнамагы сөймезлер.

Икинҗи дереҗедәкилер мал-мүлкүң көп бол­магыны сөерлер. Мал-мүлк билен доган-гарындашларына, етимлерине ве мисгинле­ри­не көмек эдерлер. Мал-мүлк билен хаҗ эдер­лер ве Худай ёлуна садака берерлер. Оларың бу хәсиети эрбет зат газанмакдан оңатдыр.

Үчүнҗи дереҗедәкилер мал-мүлк йыгнама­гы сөерлер. Газанчларының өзлерине ниреден гелйәндигине үнс бермезлер. Хатда өзлериниң яман херекетлерини хем язгармазлар».

* * *

Хасан Басры бир гезек метҗиде геленде, гох-галмагалы эшидип:

—    Бу нәмәниң гохы? — дийип сорады.

Оңа:

— Сакыфлылар[4] өзлериниң сөвешлери ба­ра­да гүррүң эдйәрлер — дийдилер.

Онда Хасан Басры:

— Маңа бир гысым топрак сакыфлыларың әхли сөвешлеринден хайырлыдыр — дийди.

* * *

Тавус шейле диййәр: «Кимиң ниети дүнйә болуп, оңа улы әхмиет берйән болса, Алла әх­ли кынчылыгы онуң өңүнде гояр. Иши, ма­лы-мүлки эйләк-бейләк даргар. Кимиң дерди ве гайгы-аладасы ахырет болса, Аллатагала байлыгыны оңа гояр ве ишини, мал-мүлкүни бир ере җемләр».

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Ресулалла айт­ды: «Сересап бол! Мусулман доганың ач­лыгындан яңа тогаланып, урнуп ятырка, бир адамың дүеси я-да сыгыр гөлелери герк-гәбе доян ягдайда гиҗәни гечирерми? Сересап бол! Бир адамың көшеклери я-да гөлелери герк-гәбе болуп, гоңшусының гиҗәни ач ятып ге­чирмеги акыла сыгармы? Сересап бол! Ким хич гирдеҗиси болмадык бир машгала дүе­си­ни онуң сүйдүнден пейдаланмаклары үчин са­гым­лык аманат берсе, ол хем ондан эртир-агшам сүйдүни сагып уланса, ине, мунуң со­габы иң улудыр».

* * *

Делиллилер[5] тайпасының гулы болан бир гоҗа шейле гүррүң берйәр: «Абу Хурейра би­лен биле ёла чыкыпдым. Оңа сораг бердим. Ахыры өйүниң гапысына геленимизде, маңа бакып: «Менден соран затларың иң кыныны саңа айдайынмы? Бир адамың гоңшусы ачка, онуң док ягдайда ятмагыдыр» дийди».

* * *

Нафыг шейле диййәр: «Бир гезек Абдылла ибн Омар сыркавлады. Онуң үчин бир дирхе­ме бир салкым үзүм сатын алдылар. Шол ма­хал онуң янына дилегчи мисгин гелди. Аб­дыл­ла ибн Омар: «Үзүми оңа бериң» дийди.

Дилегчиниң өңүнден бири чыкып, ондан салкымы бир дирхеме сатын алып, хезрети Ома­­рың оглуна гетирди. Ол гедай ене ди­лен­мәге гелди. Ол ене: «Үзүми оңа бериң» дийди. Соң ене онуң өңүнден башга бири чыкып, салкымы ондан бир дирхеме сатын алды.

Ол дилегчи ене гелмек иследи, йөне оңа ругсат бермедилер. Абдылла ибн Омар онуң шол бир салкымдыгыны билседи, ондан дат­маз­дам».

 

* * *

Меслеме шейле диййәр: «Омар ибн Аб­дыл­эзи­зиң бир гезек еке өзи отырка, эртир нама­зындан соң янына бардым. Шол махал гыр­нагы хурмалы бир табак гетирди. Ол хурманы говы гөрйәрди. Ондан бир гошавуч долдурып алды. Соң:

— Эй, Меслеме! Бир адам мунчасыны ий­се, үстүнден хем сув ичсе, агшама ченли оңа етер­ми? — дийип сорады.

Мен:

— Билмейәрин — дийдим.

Онда ол өңкүден хем хас көпрәк алды ве ене:

— Онда бу етерми? — дийди.

Онда мен:

— Хава, эй мөминлериң эмири! Мундан азы хем оңа етер — дийдим.

Халыпа:

— Эгер мунчасы етйән болса, нәме үчин дов­за­ха тарап барярсың? — дийди.

Меслеме үстүне шуны гошды: «Бу неси­ха­тың маңа тәсир эдиши ялы хич зат тәсир эт­мән­ди».

* * *

Хышам ибн Амыр шейле диййәр: «Мен Ре­сул­алланың шейле диендигини эшитдим: «Бир мусулманың башга бир мусулмандан үч гүнден көп өйкеләп гезмеги ягшы дәлдир. Эгер икиси хем өйкеләп, бири-бирлеринден даш дурсалар, Хакдан даш дүшерлер. Олардан илкинҗи болуп, ярашан үчин бу кеффарат­дыр[6]. Эгер бири салам берсе, бейлекиси хем саламыны алмаса, салам берене перишделер салам берер. Бейлекә хем шейтан җогап бе­рер. Эгер икиси өйкеләп өлселер, икиси хем җеннете гирмезлер».

* * *

Мугаз ибн Җебел шейле диййәр: «Сиз кын­чы­лык билен сынаг эдилдиңиз, эмма сабыр этдиңиз. Якында болелинлигиң беласы билен сынаг эдилерсиңиз. Сизиң үчин горкян затла­ры­мың иң эрбеди – алтын билезик дакынан, Шамың юмшак лыбасыны ве Емениң мата­сы­ны геен, гурплының пулларыны исрип этди­рип, гарыба хем пул тапмаяндыгы зерарлы иге­нен аялың беласыдыр».

* * *

Абдылла шейле дийди: «Хакыкатдан хем, Гур­ханы Керим Алланың када-канун улагы­дыр. Ким оңа мүнсе, саламатлыга говшар».

* * *

Катада шейле диййәр: «Кимде-ким Гурха­ны Керим билен бираз биле отурса, соң туран махалы я ондан бир затлар газанар, я-да өзүн­ден бир зат йитирер. Алланың берен хөкүми бол­са шудур: «Гурхан мөминлер үчин шыпа ве рехметдир. Залымларың болса, диңе кем­чи­лигини артдырар»[7].

* * *

Абдылла ибн Амр ибн Ас шейле диййәр: «Гурхандакы хер бир аят җеннетдәки бир де­ре­җедир ве өйүңизи ягтыладян чырадыр».

* * *

Абу Хурейра шейле диййәр: «Ичинде Гур­хан окалян өйүң берекети көпелер. Ол ерде перишделер тайяр болар ве шейтанлар ол ер­ден чыкарлар. Хакыкатдан хем ичинде Алла­ның китабы окалмаян өй эелерине дар гөр­нер, хайры азалар, шейтанлар ол ерде хәзир боларлар ве перишделер ол ерден чыкарлар».

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Пыгамбер алай­хыссаламың шейле диендиги бизе гелип етди: «Үнс бериң! Өйлериң хайырдан бош бо­ланы Алланың китабындан бош өйдүр. Му­хам­медиң җаны гудрат элинде болан Алладан ант ичйәрин, хакыкатдан хем, шейтан өйүң ичинде окалан «Бакара»[8] сүресини эшитсе, ол ерден чыкар».

* * *

Муҗахыт Аллатагаланың: «Оны (Гурханы) долы берҗай эдип окарлар»[9] аяты хакда: «Оны говы говы эдип окарлар диймекдир» ди­йип айтды.

* * *

Хасан Басры Гурхан окап өвүнйән, эмма онуң билен амал этмейәнлер барада шейле дий­­йәр: «Хакыкатдан хем, Гурханы онуң ха­кыкы манысына гөз етирҗек ылмы болма­дык­лар ве чагалар окадылар. Олар буйрукла­рың хакыкы манысыны, Гурхан тарапындан дүшүндирилишине үнс бермедилер.[10] Алла Субхан ве Тагала[11]: «Саңа индерен китабымыз мүбәрекдир. Аятларың өңүни-соңуны говы бил­синлер. Акылы боланлар өвүт алсынлар»[12] диендир.

Оңа табын боланлар аятларың өңүни-со­ңуны, оңа зерур ылым билен пикир этмеди­лер. Онуң өңүниң-соңуның говы билинмеги онуң харпма-харп ят тутулмагы, онуң буй­рук­ларының ве гадаган эден затларының хабар берилмеги билен дәлдир. Хатда оларың бири: «Гурханы долы окадым, онуң екеҗе харпыны хем галдырмадым диер». Терсине, ол онуң хем­месини галдырандыр. Гурхан онуң ама­лын­да-да, ахлагында-да гөрүнмез. Хатда ола­рың бири шейле диер: «Мен бир демде бир сүре окап билйәрин». Олар не карыдыр[13], не алымдыр, не акылдардыр, не-де таквадыр. Карылар шейле болса, Аллатагала олар ялы­лары көпелтмесин».

* * *

Мутаррыф «Хакыкатдан хем, Алланың ки­та­быны окаян, намазы берҗай эден ве рысгал хөкмүнде берен задымыздан гизлин ве әшгәр (садака) беренлер, хеләк болмаян сөвданы ис­ләр­лер»[14] аятыны окады ве «Ине, бу карылар аятыдыр, Гурхан окаянлар үчин зерур аятдыр» дийди».

* * *

Ибн Шыхап Зухры шейле диййәр: «Алла­ның китабына ве Ресулалланың сөзүне мең­зеш сөз гетирҗек болмаң».

Ене ол шейле диййәр: «Онуң келамына мең­зеш мысал гетирме!».

* * *

Убейдылла ибн Захрың айтмагына гөрә, Гур­хан окаланда ичине үфленилмек эрбет гө­рүл­йән экен.

* * *

Абуд-Дерда шейле диййәр: «Мусхафла­ры­ңы­зы безәп, метҗитлериңизи нагышлан маха­лы­ңыз, хеләкчилик сизиң үстүңиздедир».[15]

* * *

Ибн Абу Рувват шейле диййәр: «Муҗахыт на­маз ве Гурхан окаярды. Ичинде ел дуйды. Бу ягдай өзүнден айрылянча окамагыны бес этди».

* * *

Абдылла ибн Амр ибн Ас шейле диййәр: «Ким Гурханы окаса, гөйә пыгамберлик онуң ики янының арасында, ягны калбында орна­шан ялы болар.[16] Йөне оңа вахый[17] гелмез.

Ким Гурханы окап, өзүне Алланың ярадан затларындан артыкмач зат берлендир өйтсе, Аллатагаланың бейгелденини песелтдиги, пе­сел­денини бейгелтдиги болар.

Гурханы манысы билен ят тутанлар өз­ле­рине эрбетлик эденлере эрбетлик этмезлер. Ёвуз­лык гөркезенлере хем ёвузлык гөркез­мек­ле­ри олара гелишмез. Олар диңе багышлар ве гүнәсини гечер».

* * *

Исгендериели[18] бир адамдан роваят эди­лип­дир. Пыгамберимизден:

— Эй, Алланың илчиси! Хайсы ишиң со­га­бы көп? — дийип сорадылар.

Онда Ресулалла:

— Гонуп-гөчүп йөрениң эдйән иши — дий­ди.

Пыгамберимизден:

— Гонуп-гөчмек нәме? — дийип сорады­лар.

Онда ол:

— Гурханы окап, хатым эдениңден[19] соң, ене-де тәзеден окамага башламак — дийди.

* * *

Катада хезретлери Аллатагаланың: «Олар бош ишден ве сөзден йүз өврерлер»[20] аяты хак­да: «Олара Алланың батыл ишлерден йүз өвүр­җек буйруклары гелендир» дийди.

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Алла хер бир пыгамберине хөкман бир китап берер. Ым­маты оны кабул этсе эдер, ёгса галдырылар. Ине, Аллатагаланың сөзи: «Эй, инкәр эди­җи­лер! Аша гидйән кишилер дийип сизе Гурхан билен вагыз этмекден дәнелиңми?»[21].

Хасан Басры довам этди: «Сиз хем ис­ле­се­ңиз оны (Гурханы) кабул этмәң. Оны тәмиз калп­лы кишилер кабул этдилер ве айтдылар: «Ка­бул этдик, эй, Реббим! Кабул этдик, эй, Реббим!». Эгер кабул этмеселерди, ол хем гал­ды­рыларды ве ондан ер йүзүнде хич зат гал­маз­ды».

* * *

Абдылла ибн Месгут:

— Гурханы Керим асмана гөтерилмезден өңүр­ти оны окаң! Себәби ол гөтерилйәнчә кыя­мат гопмаз — дийди.

Ондан:

— Ят тутан ынсандан нәдип гөтерилсин? — дийлип соралды.

Онда ол:

— Онуң үстүнден бир гиҗе гечер ве ят ту­тан затлары ёк болар. Сәхере чыкарылар ве «гө­йә хич зат билмейәрис» диерлер ве шыгыр билен мешгулланарлар — дийди.[22]

* * *

Абу Килаба шейле диййәр: «Ресулалла бир зады агзап:

 — Бу айдян задым Гурханың ятырылан ваг­ты­дыр — дийди.

Онда бир чарва арап:

— Эй, Алланың илчиси! Гурхан хачан ве нә­дип ятырылар? — дийип сорады.

Онда Ресулалла оңа:

— Хайп саңа! Ол өзүне эе боланлар билен ги­дер ве довара дөнен адамлар галар — ди­йип, эллерини бири-бирине урды ве узатды. Шей­дип дүшүндирмәге сынанышды. Ол ер­дә­ки отуранлар:

— Биз Гурхан окамагы өвренмедикми? Оны чагаларымыза ве аялларымыза өврет­ме­дик­ми? — дийип сорадылар.

Онда пыгамберимиз:

— Ехудылар ве христианлар хем окады. Эл­бетде, олар хем окады! — дийди».

* * *

Муҗахыт Аллатагаланың: «Догрулык билен геленлер ве оны тассыкланлар»[23] аяты хакда: «Олар кыямат гүни оңа ве онуң ичиндәки зат­лара табын болан ягдайда Гурхан билен ге­лен­лердир» дийди.

* * *

Муҗахыт шейле диййәр: «Гурханы Керим кыямат гүни эесине шепагат эдип: «Эй, Реб­бим! Мени онуң ядына салдың, мен хем онуң гиҗесини укусыз гойдум ве башга зада хө­ве­синден айырдым. Хер бир иш эдениң эден иши себәпли бир музды бардыр» диер. Ол киши Алланың хузурына гетирилер. Онда Ал­ла­тагала оңа: «Элиңи ач!» диер. Онуң эли Ал­ла­ның разычылыгы билен долар. Мундан соң оңа: «Ока ве бейгел!» дийлер. Ол хер аят би­лен бир дереҗә бейгелер ве дереҗеси хер аят билен бир дереҗе артдырылар».

* * *

Ибн Апбас шейле диййәр: «Сизиң көчеден я-да дашардан өйлериңизе гайдып гелен ма­ха­лыңыз, Гурхан окап хер харпы үчин өзүне он согап газанмагына нәме пәсгел боляр?».

* * *

Абдылла ибн Месгут шейле диййәр: «Гур­ха­ны окаң! Чүнки сиз хер харп үчин он саны согап билен сылагланарсыңыз. Мен «элип, лам, мим»[24] бир харп диймейәрин. Мен «элип» бир харп, «лам» бир харп, «мим» бир харп диййәрин».

* * *

Катада шейле диййәр: «Энес ибн Мәлик Гур­ханы хатым эдйәркә, машгала агзаларыны үйшүрерди».

* * *

Абдырахман ибн Эсвет шейле диййәр: «Ме­ниң эшидишиме гөрә, Энес Гурханы ха­тым эд­йән махалы, хатымың арасында намаз окар­ды ве дилег эдерди».

* * *

Мухаммет ибн Хыҗада шейле диййәр: «Са­хабалар Гурханы гиҗелерине хатым эден­ле­ринде, агшам намазындан соңкы ики рекат сүннетинде[25] окамагы, гүндиз хатым эденле­рин­де хем эртир намазындан өңки ики рекат сүннетде окамагы сөердилер».

* * *

Зухры ве Яхя ибн Абу Кесир шейле дий­йәр­лер: «Усейт ибн Худейр бир гиҗе намаз окаярка, ичинде нур бар ялы болуп гөрнен бир булут үстүни өртди. Усейт аялының ха­мыладыгы ве янында ятандыгы, атың хем өйде даңылгы дурандыгы үчин горкуп, нама­зы­ны ташлады. Мен «Атың гачмагындан, аялы­мың горкмагындан, чаганың дүшмегин­ден вехим эдип горкдум, намазымы ташла­дым. Соң муны сәхер болансоң пыгамбер алай­хыс­салама айтдым» дийди. Ол хем: «Ока, Усейт, ока! Бу Гурханы диңлейән бир периш­де­дир» дийди».

* * *

Сехл ибн Сагт Сагыды шейле диййәр: «Биз Гурханы окап отуран вагтымыз янымыза Ре­сул­алла гелди ве шейле дийди: «Элхамдул­ил­лә![26] Алланың китабы бирдир. Арамызда ха­йыр­лы кишилер бар. Арамызда гызыл ве гара реңкде боланлар бар. Окаң, окаң! Гурханың харп­ларыны ок догралдян ялы дос-догры окаң. Йөне окан зады дамагындан аңры геч­мейән, согабыны чалт алмак ислейән, соңа гоймаян кишилер гелмезден өңүрти окаң!».

* * *

Абдылла ибн Месгут шейле диййәр: «Ылым гөзлән махалыңыз, Гурханы говы өврениң ве яйың! Чүнки, оввалкыларың ве соңкуларың ыл­мы Гурханда җемленендир».

---