Başy » ЗАХЫТЛЫК КИТАБЫ » ДИЛИҢИ САКЛАМАК ХАКДА

ДИЛИҢИ САКЛАМАК ХАКДА

Омар ибн Зер какасындан роваят эдйәр: «Пы­гамбер алайхыссалам: «Аллатагала хер геп­ле­йәниң дилиниң янындадыр. Шонуң үчин хем киши Алладан горксун ве нәме айдян­ды­гыны билсин».

* * *

Абу Хурейра пыгамбер алайхыссаламдан шей­ле роваят эдйәр: «Ким Аллатагала ве ахыр­ет гүнүне ынанян болса, гоңшусына эзъет- җепа бермесин. Ким Аллатагала ве ахыр­ет гүнүне ынанян болса, хайыр сөзлесин я-да дымсын».

* * *

Сагыт ибн Ыяс Җурейри бир адамдан шей­ле роваят эдйәр: «Мен Ибн Апбасы Кә­бә­ниң диварлары билен гапысының арасында дик дуруп, дилиниң уҗуны эли билен тутуп дуран халда гөрдүм. Ол: «Хайп саңа! Хайыр сөзле, согап газан я-да эрбет зады сөзлеме, саламатлыга говуш!» диййәрди.

Ондан:

— Эй, Ибн Апбас! Нәме үчин элиң билен ди­лиңи тутярсың? — дийлип соралды.

Ол:

— Маңа гулуң кыямат гүни беден агзала­ры­н­дан диңе дилинден нәразы болҗакдыгы ге­лип етди — дийди».

* * *

Зейт ибн Эслем какасындан роваят эдйәр: «Абу Бекр Сыддык дилини гөркезип: «Бу ме­ни ховплы ерлере гетирди» дийди».

* * *

Бекр ибн Магыз шейле диййәр: «Рабыг ибн Хейсемиң янына кичиҗик гызы гелип: «Кака, ойнамага гидәейин» дийип сорады. Ол өзеле­нип дурансоң, отуранларың бири: «Гой гит­син» дийди. Онда ол: «Бу гүн мениң амал деп­дериме гызымың ойнамагына ругсат бер­ме­гим язылмасын» дийди».

* * *

Абу Хурейра пыгамбер алайхыссаламдан шей­ле роваят эдйәр: «Алла ве ахырет гүнүне ынанан киши гоңшусына азар бермесин. Алла ве ахырет гүнүне ынанан киши мыхманына хормат гойсун. Алла ве ахырет гүнүне ынанан киши хайыр сөзлесин я-да дымсын».

* * *

Адый ибн Хатым шейле диййәр: «Кишиниң иң хайырлы ве иң шум агзасы ики яңагының арасындакы дилидир».

* * *

Абу Духа шейле диййәр: «Месрукдан шы­гыр барада бир зат соралды, йөне ол онуң гөв­нү­не ярамады. Себәби сораланда ол: «Ро­ва­ят эден хадысымың ичинде шыгрың гети­рил­мегини халамаярын» дийди.

* * *

Ибн Шыхап шейле диййәр: «Абу Хурейра шейле дийди: «Бир киши оглуна я-да кичи яш­лы чагасына яландан бир зат берип, «ме, ал» дийип, хич зат бермесе, оңа бир ялан язы­лар».

* * *

Абдылла ибн Месгут шейле диййәр: «Сиз көп сөзлемекден даш дуруң, диңе өзүңизе ге­рек мөчберде гүрләң».

* * *

Абу Месгут пыгамбер алайхыссаламың: «Айт­мак­ларына гөрә» диен сөз барада: «Бу эр­кек үчин нәхили эрбет улагдыр диендигини эшидипдир»[1].

* * *

Абдылла ибн Месгут шейле диййәр: «Кыя­мат гүни ынсанларың иң көп ялңышаны ба­тыл ишлер билен мешгул боланлардыр».

* * *

Абдылла ибн Месгут шейле диййәр: «Кишә хер эшиден задыны айдып йөрмеги айп хөк­мүн­де етерликдир».

* * *

Халыт ибн Абу Ымран шейле диййәр: «Пы­гамберимиз бир гезек узак вагтлап ди­ли­ни саклады, соң гойберип: «Мен сизиң ди­ли­ңиз үчин горкярын. Хайыр сөзләп, согап газа­нып, эрбет сөзлемән саламатлыга етен гула Ал­ла рехмет этсин!» дийди».

* * *

Омар ибн Абдылэзизиң янына бир иши би­тирмеклери үчин бирнәче киши гелип, өз­ле­риниң гарындашдыкларыны айтдылар. Омар олардан: «Боляр, нәме ислейәрсиңиз?» ди­йип сорады. Олар хем өзлериниң дерт­ле­ри­ни айтдылар. Ол: «Болуп билер» дийди. Онда ынсанлар: «Мундан нетиҗеде ёк» диййән ялы нәумыт гитдилер. Ол хем деррев оларың иш­ле­рини битирди.

* * *

Ибн Месгут шейле диййәр: «Кәбир адам өйүнден дини билен чыкар. Соң ондан янын­да хич зат галмадык ягдайда ызына гайдып гелер. Себәби ол не оңа, не-де өзүне пейда я-да зыян берип билмеҗек бириниң янына ба­рып, өзүниң юмшуны айдып, оңа: «Сен шей­ле-шейле адам» дийип, оны өвер. Юмшундан хич зат битирмән ызына дөнер. Үстесине, Алланы хем өзүне гахарландырар».

* * *

Омар ибн Абдылэзиз шейле диййәр: «Ким айдян сөзүни амалындан хасапласа, сөзүни азал­дар».

* * *

Абдылла ибн Месгут шейле диййәр: «Узак вагтлап туссаг эдилмәге дилден башга лайык зат ёкдур».

* * *

Абдылла ибн Амр ибн Ас шейле диййәр: «Пыгамбер алайхыссалам: «Дыман халас бол­ды» дийди».

* * *

Суфян Сөври шейле диййәр: «Бизе гелип етмегине гөрә, пыгамбер алайхыссаламың ди­лег­ле­риниң бири хем шу экен: «Эй, Аллам! Бизи саламатлыга етир, бизи саламатлыга етир!».

* * *

Мекхул шейле диййәр: «Пыгамбер алай­хыс­­салам шейле дийди: «Мөминлер бири-бир­лерине юваш хем диенедиҗи, бурунлы­гын­дан чекиленде, боюн эгип, бир дашың үс­түне хем чөкүп билйән дүе ялы аркайын ве мы­лайым кишилердир».

* * *

Абу Муса Эшгары шейле дийди: «Сачы ага­ран яшулы мусулмана, Гурханың чәгинден чыкмаян, ондан даш дүшмейән алымлара ве ада­латлы солтана хормат гоймак Аллатага­ланы бейгелтме себәплериндендир».[2]

* * *

Хасан Басры шейле дийди: «Көнелер: «Хик­­метли кишиниң дили калбының аңыр­сын­дадыр. Бир зат айтмак ислән махалы кал­бы­на сала салар, эгер ол зат өзүне пейдалы болса айдар. Эгер зыянына болса, саклар. На­даның калбы дилиниң уҗундадыр. Калбына дөнмез, дилине нәме гелсе хем айдар» диер­ди­лер».

Равы Абулэшхеп хем бу барада шейле ро­ва­ят эдйәр: «Көнелер шейле диердилер: «Дилине эе болмадыгың диндарлыгына ынам этме».

---