Başy » ЗАХЫТЛЫК КИТАБЫ » ХАТАЛАРДАН ВЕ ГҮНӘЛЕРДЕН ДАШ ДУРМАК ХАКДА

Абдылла ибн Омар шейле диййәр: «Адам оглы Эзиз ве Җелил Алланың рехмет эт­ме­гин­ден башга, көп хата эдиҗи хөкмүнде яра­дыландыр».

* * *

Асым шейле диййәр: «Шакык ибн Селе­мә­ниң сеҗде вагты шейле диендигини эшитдим: «Реббим, мени багышла! Реббим, мени ба­гыш­ла! Эгер багышласаң бу сениң мерхеме­тиң­дир. Эгер маңа азап берсең, маңа зулум этдигиң болмаз».

Соң ол агламага башлады. Хатда метҗидиң дашындан хем хынчгылавугыны эшидйәр­дим».

* * *

Макбуры Иса пыгамбериң шейле диенди­ги­ни айдяр: «Эй, Адам оглы! Бир ягшылык эт­сең, оны хич кимиң янында айтма. Эгер оны айдып йөрсең, согабы азалар».

Макбуры соң: «Хакыкатдан хем биз, бир иши говы берҗай эдениң сылагыны бидерек этмерис»[1] аяты окап, «Бир эрбетлик эде­ниң­де, оны гөз өңүңден айырма» дийди.

* * *

Сагт ибн Ыбрайым шейле диййәр: «Талк ибн Хабып шейле дийди: «Элбетде, Алланың хакы гулуң оны ерине етирмегинден хас улу­дыр. Элбетде, Алланың ныгматы билинмек­ден ве хасапланмакдан хас улудыр. Йөне сиз тоба эдип сәхере ве тоба эдип, агшама етиң!».

* * *

Мугалла ибн Зыят шейле диййәр: «Мугыра ибн Мухадиш бир гезек Хасан Басрыдан:

— Эй, Абу Сагыт! Биз бизе хадыс гүррүң берип, калпларымызы шатландырҗак киши­лер билен гатнашалымы? — дийип сорады.

Онда ол:

— Эй, шых! Сен хакыкы рахатлыга етмек үчин вагыз-несихат эдйән кишилер билен гат­нашмагың, сен үчин ховплы затлара сезе­вар болянчаң, бипервай гезениңден говудыр — дийди».

* * *

Ибн Мүбәрек шейле диййәр: «Маңа Ресул­алланың шейле диендиги гелип етди: «Мөмин ики горкының арасындадыр:

1. Өзүне гечмишдәки эден гүнәси үчин нә­ме җеза берилҗекдигини билмейәндигиниң гор­кусы;

2. Галан өмрүнде хайсы беланың өзүне гел­җекдигини билмезлигиң горкусы».

* * *

Суфян Сөври бир адамдан роваят эдйәр: «Мүс­лим ибн Есар бир сеҗде этди, ики диши бирден дүшди. Абу Ыяс онуң янына гелип, теселли берип, оны көшешдирди. Мүслим Ал­ла­тагаланың белент сарпасыны айдып, шей­ле дийди: «Ким бир зады ислесе, оны гөзләр. Ким бир затдан горкса, ондан гачар. Мейил эден зады себәпли өзүне бела гелен­соң, ол меселеден даш дурмадык адамың, бу акмаклыгына дүшүнип билемок. Шейле хем өзүне гелен бела себәпли горкса-да, оны терк этмейән кишиниң Алладан горкмайшына дүшүнип билемок».

* * *

Мәлик ибн Мигвелиң айтмагына гөрә, Омар ибн Хаттап шейле диййәр: «Хасап со­рал­маздан өңүрти өзүңизи хасаба чекиң. Се­бә­би бу сизиң хасап гүнүңизде еңиллиги үпҗүн эдер. Гүнәлериңизден хасап соралмаздан өңүр­ти, өз небислериңизден хасап сораң. Улы душушык гүни[2] үчин азык тайярлаң. «Ол гүн (Алланың) хузурына гелерсиңиз. Хич бир гизлин (задыңыз) галмаз»[3].

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Мөмин өз-өзүне буйруп билйән кишидир. Ол Эзиз ве Җелил Аллатагала үчин өз небси үчин өзүн­ден хасап сорар. Кыямат гүни дүнйәде өз не­бислеринден өзлери хасап соранларың хасабы еңил болар. Кыямат гүни, диңе дүнйәде неб­сини хасаба чекмейәнлериң хасабы агырдыр.

Мөмин гөвнүне яраян бир зат билен йүзбе-йүз болан махалы: «Мениң йүрегим сени ис­ле­йәр. Сен мениң мәтәч затларымдан бири­сиң. Йөне мен сени ислемейәрин. Чекил, че­кил, сениң билен мениң арама бир пәсгел­чи­лик гоюлды» диер. Ол ялңыш бир зада баш гошса, деррев эркини эле алып: «Мен муны ислемедим. Мунуң маңа хич деркары ёк. Эншалла, инди муңа хич гайдып гелҗек дәл» диер.

Хакыкатдан хем, мөминлер Гурханың да­шы­на җемленен ымматдыр. Гурхан олары хеләк этҗек затлардан халас эдер. Хакыкатдан хем, мөмин дүнйәде боюн багындан сыпмак үчин тагалла эдйән есир мысалыдыр. Ол Алла говушянча хич затдан рахат болмаз. Гула­гын­дакы, гөзүндәки, дилиндәки, элиндәки ве аг­заларындакы затларда хасабың бардыгыны, бу­ларың хеммесинде гүнәкәр хасапланып бил­җек­дигини билер».

* * *

Ата ибн Есар шейле диййәр: «Бир адам соң­кы деминде ятырка, онуң гөзүне Иблис гөрүнйәр ве оңа:

— Менден халас болдуң — дийди.

Онда ол адам:

— Хенизем сенден халас боландыгыма ынан­маярын — дийди.

* * *

Бекр ибн Абдылла Музени шейле диййәр: «Сизден довзаха бармаҗак хич ким ёкдур»[4] диен аят иненсоң, Абдылла ибн Раваха өйүне гелип, аглады. Аялы гелди, ол хем аглады. Хыз­маткәри гелди, ол хем аглады. Машга­ла­ның хеммеси гелип агламага башлады. Агла­шып болансоңлар, Абдылла олардан:

— Эй, машгала халкы, сиз нәме үчин аг­ла­ярсыңыз? — дийип сорады.

Олар:

— Билмейәрис, йөне сениң аглаяныңы гө­рүп агладык — дийдилер.

Онда Абдылла:

— Ресулалла Эзиз ве Җелил Реббимизиң довзаха гирҗекдигимизи хабар берйән, йөне соң ондан чыкҗакдыгымызы хабар бермейән аяты инди. Ине, мени агладан зат шу — дий­ди».

* * *

Кайс ибн Абу Хазым болса бу барада шей­ле диййәр: «Ибн Раваха аглады, аялы хем аг­ла­ды. Абдылла ондан:

— Нәме үчин аглаярсың? — дийип сорады.

Аялы:

— Сениң аглаяндыгыңы гөрүп агладым — дийди.

Абдылла ибн Раваха оңа:

— Довзаха гирҗекдигими эшитдим, йөне ондан чыкарҗакдыгымы я-да онда галҗакды­гымы билмейәрин? — дийди».

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Бир адам гү­лүп дуран достундан:

— Достум, саңа довзаха гирҗекдигиң хаба­ры гелдими? — дийип сорады.

Ол хем:

— Хава — дийип җогап берди.

Ол адам ондан:

— Ондан чыкҗакдыгың барада хабар гел­ди­ми? — дийди.

Досты:

— Ёк — дийип җогап берди.

Онда ол: 

— Онда нәме үчин гүлйәрсиң? — дийип сорады.

Мундан соң, ол адамың өлйәнчә гүленди­ги­ни хич ким гөрмеди».

* * *

Абу Ысхак шейле диййәр: «Абу Мейсере дү­шегине гирип:

— Кәшге эҗем мени догурмасады — дийди.

Онда аялы оңа:

— Эй, Абу Мейсере! Алла саңа ыхсан эдип, сени ыслама салды, нәме нәшүкүр болярсың? — дийди.

Онда ол:

— Догры, йөне Алла бизе довзаха гирҗек­ди­гимизи хабар берип, ондан чыкҗакды­гы­мызы айтмады — дийди».

* * *

Вехп ибн Мунеббех шейле диййәр: «Шулар Давут алайхыссаламың машгаласының хик­мет­ле­риндендир: «Акыллы болан киши дөрт пурсатдан гапыл болмалы дәлдир:

1. Эзиз ве Җелил Ребби билен геплешмели пурсаты;

2. Өз небсини хасаба чекмели пурсаты;

3. Өз кемчиликлерини айдян, өз небсине гаршы онуң тарапында болан мусулман до­ган­лары билен биле отурмалы пурсаты;

4. Өзи үчин халал ве догры болан бир иш­де, небси билен леззетлериниң арасында гал­малы пурсаты.

Буларың соңкусы бейлеки пурсатларда кө­мек­чи ве калплара арам бериҗидир. Акыллы кишиниң өз дөврүниң адамларыны танамагы, дилини сакламагы ве амалыны ерине етир­меги борҗудыр. Шейле хем акыллы кишә шу үч себәпден башга бир себәп болмаса гөч­мез­лик, еринден гымылдамазлык хем борчдур:

1. Ахыретиниң гамыны ийип, оңа азык тайяр­ламак;

2. Гүн-гүзераныны дүзетмек;

3. Харам болмадык затдан леззет алмак».

* * *

Салых ибн Мисмар шейле диййәр: «Пы­гам­бер алайхыссалам Харыс ибн Мәликден:

— Эй, Харыс, нәхили халдасың? — дийип со­рады.

Онда ол:

— Мөминдирин, эй, Алланың илчиси — дийип җогап берди.

Пыгамберимиз ондан:

— Хакыкатдан мөминми? — дийип сорады.

Онда ол:

— Хакыкатдан мөмин — дийди.

Пыгамберимиз:

— Хер задың бир хакыкаты бардыр. Мунуң хакы­каты нәме? — дийип сорады.

Харыс Ибн Мәлик:

— Небсим дүнйәден узаклашды. Мен гиҗе­лери укусыз, гүндизлери агыз бекләп, сувсуз гечирдим. Гөйә, Эзиз ве Җелил Реббимиң ар­шына середйәрин. Гөйә, мен җеннетдәкилере, олар ол ерде гезип йөренлере середйәрин. Гө­йә, довзахыларың увлайышларыны эшидйә­рин — дийди.

Онда пыгамберимиз:

— Ине, Алланың калбыны нурландыран мө­мини — дийди.

* * *

Абу Җапар роваят эдйәр: «Пыгамбер алай­хыс­салам: «Алла кимиң гурсагыны (йүрегини) ыслама ачса, ол Реббинден бир нура эе бол­мазмы? Калплары Алланы ятламакда гатыла­шан­лара хайп болсун! Ине, олар, әшгәр ёлдан чыканлардыр»[5] аятыны окап: «Нур гурсага инсе, калп ачылар ве гиңелер» дийди.

Ондан:

— Муны билер ялы бир аламаты бармы? — дийип сорадылар.

Онда пыгамберимиз:

— Хава, алдав өйүнден узаклашмак, эбеди өе йөнелмек, аҗалдан өңүрти өлүме тайяр­лан­мак — дийди».

* * *

Урва ибн Зүбейр какасындан роваят эдйәр: «Абу Бекр Сыддык хутбада мусулманлара йүз­ленип: «Эй, мусулман җемагаты! Алладан хая эдиң. Җаным гудрат элинде болан Алладан ант ичйәрин, мен хич ким болмадык ерде хаҗата гиденимде хем Эзиз ве Җелил Ал­ладан хая эдип, геймиме бүренйәрин» дийди».

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Пыгамбер алай­­хыс­салам бир гезек:

— Сиз җеннете гирмек ислейәрмисиңиз? — дийип сорады.

Онда оңа:

— Хава, эй, Алланың илчиси — дийип җо­гап бердилер.

Онда пыгамберимиз:

— Онда дүнйә ишлерини гысың. Аҗалла­рыңызы ядыңыздан чыкармаң. Алладан долы маныда хая эдиң — дийди.

Олар:

— Эй, Алланың илчиси! Хеммәмиз Алладан хая эдйәрис — дийдилер.

Онда пыгамберимиз:

— Алладан хая этмек бу гөрнүшде дәлдир. Алладан хая этмек мазарлары ве онда чүй­ре­меги унутмазлыгыңыздыр, гарныңы ве онуң ичиндәкилери, келләңи ве онуң ичиндәкилери унутмазлыгыңыздыр. Ким ахыретиң дере­җе­ле­рини ислейән болса, дүнйәниң зынатыны терк эдер. Ине, шол махал гул долы маныда Ал­ладан хая эдер. Ине, шол махал, Эзиз ве Җелил Алланың достлугына етер — дийди».

* * *

 Вехп ибн Мунеббех шейле диййәр: «Му­кад­дес китапларың биринде гөрдүм. Аллата­га­ла шейле диййәр: «Хакыкатдан хем, гулум ма­ңа табын болса, менден дилег этмесе хем, оңа дилегини берерин. Менден ислемесе хем, оңа берерин. Хакыкатдан-да, гулум маңа табын болса, асман ве ер яшайҗылары онуң гар­шы­сы­на чыкса хем, оңа халас болҗак ер тайяр­ларын. Эгер гулум маңа табын болмаса, эл­бет­де онуң эллерини асман гапысындан кесе­рин.[6] Оны бош бир ерде, ялңыз гойярын. Яра­дан хич бир задым оны халас эдип бил­мез».

* * *

Абу Зер шейле диййәр: «Ягшылык этмек билен билеликде дилег этмек хем нахара ет­җек дуз ялы болса етерликдир».

* * *

Ибн Мүбәрек шейле диййәр: «Алы ибн Са­лых Аллатагаланың: «Эгер маңа шүкүр этсе­ңиз, элбетде, сизе сылагы артдырарын»[7] аяты­ны: «Эгер сиз шүкүр этсеңиз, маңа болан та­бынлыгыңыз себәпли, сылагыңызы арт­ды­рарын» дийип дүшүндирди».

* * *

Укбе ибн Мүслим шейле диййәр: «Бир адам эгер Аллатагала гаршы чыкса я-да Алла­тагала гаршы болан гүнәлери этсе, Аллатагала хем муңа гарамаздан, оңа онуң гөвүн ислән ве арзувлан задыны берсе, билип гойсун, ол Алла тарапындан юваш-ювашдан бела сезевар эдилмеги үчин ныгмат берилйәндир».

* * *

Вехп ибн Мунеббех шейле диййәр: «Амалы болмаздан дилег эдйән киши киришсиз яйдан ок атян мергене меңзәр».

* * *

Ибн Абу Нуҗейх какасының шейле диен­дигини роваят эдйәр: «Мөмин Аллатагала гар­шы чыкмаса, соң хем өзи үчин дагы еринден сүйшүрмеги Эзиз ве Җелил Алланың адындан касам этсе, элбетде, Алла оны еринден сүй­шү­рер».

---