Başy » ЗАХЫТЛЫК КИТАБЫ » АЛЛАТАГАЛАНЫҢ РЕХМЕТИ ХАКДА

Ата ибн Абу Рабах шейле диййәр: «Ресул­ал­ланың сахабаларының бири шейле дийди: «Ре­сул­алла Кәбәниң «Бени Шейбе»[1] гапы­сын­да бизиң янымыза гелип:

— Сиз, нәме, гүлйәрмисиңиз? Сизиң гүлйә­ни­ңизи гөрйәринми? Сиз гүлйәрмисиңиз? — дийип сорады.

Биз келләмизиң үстүнде гуш бар ялы болуп гы­мылдаман дуркак, ол өврүлип Хаҗары эсве­диң[2] янына ченли гитди ве аяк үстүнде дурды. Соң чалтлык билен бизе өврүлди ве шейле дийди: «Сизиң яныңыздан гайданымдан соң, Хаҗары эсведиң янында дуркам, Җебрайыл перишде гелип, шейле дийди: «Хакыкатдан хем, Алла шейле диййәр: «Нәме үчин рехме­тим­ден гулларыма умыт үздүрйәрсиң? Хакы­кат­дан хем, мен Гафурдырын[3] ве Рахым­ды­рын[4]. Элбетде, азабым хем гаты агыр азап­дыр»[5].

* * *

Абу Хурейра шейле диййәр: «Ресулалла айт­ды: «Хакыкатдан хем, Аллатагаланың рех­ме­ти йүз бөлекдир. Онуң бирини җынларың, ынсанларың, хайванларың ве мөр-мөҗекле­риң арасына индерди. Онуң билен бири-бир­ле­рине мәхир ве хайыр-ыхсан билен гатна­шык эдйәрлер. Бири-бирлерине мерхемет эд­йәр­лер. Хатда бир вагшы хайван хем чагала­ры­на онуң билен мәхир гөркезер. Тогсан до­куз мерхеметини болса, соңа гойды. Онуң би­лен кыямат гүни гулларына мерхемет эдер».

* * *

Селман шейле диййәр: «Хакыкатдан хем, Аллатагала йүз рехмет яратды. Хер рехмет асман билен ериң арасы ялыдыр. Олардан ере диңе бир рехмет индерди. Онуң билен әхли зат, ынс-җынс, гуш, вагшы хайванлар бири-бирлерине мерхемет эдйәрлер. Тогсан докузы болса Алланың янындадыр».

* * *

Абу Абдырахман Хыблы ве Халыт ибн Абу Ымран шейле диййәрлер: «Ресулалла айтды: «Ким амалының иң хайырлысы билен өлсе, оңа хайыр умыт эдиң! Ким амалының иң эр­беди билен өлсе, ондан горкубериң! Йөне он­дан умыт үзмәң!».

* * *

Абдылла ибн Месгут шейле диййәр: «До­га­ныңызың бир гүнә иш эдйәндигини гөрени­ңиз­де «Эй, Аллам! Оны масгара эт! Оңа лаг­нат эт!» дийип, онуң гаршысына шейтаның кө­мекчилери болмаң. Онуң мундан халас бол­магы үчин Алладан рехмет диләң! Биз Мухам­медиң сахабаларының нәдип яшандыгыны ве ёгаландыгыны билмеседик, ол барада хич зат айтмаздык. Өмрүниң соңы хайыр билен гута­ран болса, хайра говушмагы үчин дилег эд­йәр­дик. Өмри шер билен мөхүрленен болса, амалы себәпли ховатырланярдык».

* * *

Абдылла ибн Месгут шейле диййәр: «Ким­дир бирини өвмекде ве язгармакда ховлукмаң. Себәби бир гүн достуңдан өзүңи бегендирйән бир зат гөрүп билерсиң. Бирденем эртир он­дан гелен бир зат сени гынандырар. Мүмкин, бу гүн ондан сени гынандыран бир зат гөрер­сиң. Белки-де, эртир ондан гөрен задың, сени бегендирер.

Адамларың ишлери үйтгәп дуряндыр. Гүнә­ле­ри болса, диңе Алла багышлайҗыдыр. Алла­та­гала ынсанлара энелеринден хем мәхир­ли­дир. Эгер бир хайван бир чага зепер етирсе, чагадан өңүрти онуң энесиниң йүреги гыйым-гыйым болар. Чагасына бир тикен батса, оңа чагадан өңүрти, энесиниң йүреги дагланар».

* * *

Дамдам ибн Җувей шейле диййәр: «Бир гезек Медине метҗидине гирипдим. Ол ерде бир яшулы маңа:

— Эй, огул, гел! — дийип чагырды.

Мен болса, оны танамаярдым. Соң ол ма­ңа:

— Хич киме «Аллатагала сени хич хачан багышламаз ве хич хачан җеннете салмаз» дийме — дийди.

Мен оңа:

— Алла саңа мерхемет этсин! Сен ким? — дий­дим.

Ол:

— Абу Хурейра — дийди.

Оңа:

— Сениң айдян задың гахарланан махалы­мыз машгаламыза, аяллара я-да хызмат­кәр­ле­ре айдян сөзүмиз — дийдим.

Абу Хурейра:

— Мен Ресулалланың шейле диендигини эшит­дим: «Бени Ысрайылда ики саны дост болупдыр. Бири ыбадатхон, бейлекиси болса гү­нәкәр экен. Яңкы ыбадатхон достуна: «Сен бу ишлерден эл чек» диер экен. Досты хем оңа: «Мени Реббим билен екеликде гой» диер экен. Ахыры бир гүн ыбадатхон достуны улы гүнә иш эдйәркә гөрүп, оңа: «Сен инди гүнә иш этмеги ташла!» дийди. Ол хем: «Сен мени Реббим билен гой. Сен нәме мениң үчин гөзегчи эдип иберилдиңми?» дийди. Онда ол: «Валла, Алла сени хич хачан багышламаз ве сени хич хачан җеннете салмаз» дийди. Онда Аллатагала бир перишде иберип, икисиниң хем рухларыны алды. Икиси хем Алланың ху­зу­рына гетирилдилер. Аллатагала гүнәкәре: «Рехметим себәпли җеннете гир!» дийди. Бей­ле­кә хем: «Гулума гаршы рехметиме пәсгел бол­мага гүйҗүң етерми?» дийди. Ол хем: «Ёк, эй, Реббим!» дийди. Онда Алла: «Оны ода алып гидиң» дийди».

Абу Хурейра шуны гошды: «Җаным гудрат элинде боландан ант ичйәрин, элбетде, ол адам дүнйәсини ве ахыретини хеләк этҗек бир сөз айтды».

* * *

Букейр ибн Эшеҗ шейле диййәр: «Мен муны Буср ибн Сагытдан эшитдим: «Ким би­рине «Алла сениң гүнәлериңи багышламаз» дий­се, онуң өзүне «Сениң гүнәлериң багыш­лан­маз» диерлер».

Бухейр соң шейле дийди: «Мен бу хадысың кимиң роваят эдендигини билмейәрдим. Соң муны Якуп ибн Абдылла ибн Эшеҗден со­ра­дым. Ол хем: «Абу Хурейра» дийип җогап бер­ди».

* * *

Харыҗа ибн Зейт ибн Сабыт шейле дий­йәр: «Үмми Ала пыгамбер алайхыссаламы ык­рар эден мединели аялларың бириди. Ол шей­ле дийди: «Мекгеден гөчүп гелен мусул­ман­ла­ры ерлешдирмек бабатда биҗе атанларында Ос­ман ибн Мазгуны ерлешдирмек бизиң па­йы­мыза дүшүпди. Соңра Осман ибн Мазгун хас­салады. Оңа серетдик, йөне ол ёгалды. Оны эшиклерине доладык. Ресулалла янымы­за гелди. Мен онуң янында Османа дога-ди­лег эдип:

— Саңа Алланың рехмети болсун, эй, Абу Сагыт! Шаятлык эдйәрин, Аллатагала саңа хор­мат гояндыр — дийдим.

Ресулалла:

— Ниреден билйәрсиң? — дийди.

Мен:

— Валла, билмейәрин, эй, Алланың илчи­си! — дийдим.

Онда Ресулалла:

— Оңа «хакыкы хакыкат» (өлүм) гелендир. Хакыкатдан хем мен Алладан онуң үчин ха­йыр ислейәрин. Валла, мен, Алланың илчиси бол­сам хем, маңа ве сизе нәме эдилҗегини бил­мейәрин — дийди.

Онда Үмми Ала:

— Валла, мундан соң хич ким барада бейле дийҗек дәл — дийди ве үстүне шуны хем гош­ды:

— Маңа дүйшүмде Осман ибн Мазгуна та­рап акян бир чешме гөркезилди. Деррев ба­рып муны Ресулалла хабар бердим.

Ол:

— Ине, бу онуң амалыдыр — дийди».

* * *

Абдылла ибн Месгут шейле диййәр: «Адам­лар гүнә иш эдйәрлер, соң эртир намазыны ока­ярлар ве гүнәден сапланярлар». Шейдип, ол әхли намазлары екән-екән санады.

* * *

Хезрети Османың хызматкәри Хымран ро­ва­ят эдйәр: «Хезрети Османың янындан ичи сувлы күйзе билен гечип баряркам, хезрети Ос­ман менден сув бермегими хайыш этди ве тәрет кылды. Агзаларыны говы ювды, соң:

— Ресулалладан үч гезек эшитмеседим, му­ны сизе айтмаздым. Мен Ресулалланың шей­ле диендигини эшитдим: «Бир киши тәрет кыл­са, оны говы берҗай этсе, соң намаза дур­са, хакыкатдан хем, Аллатагаланың онуң өңки кылан тәрети билен соңкы кылан тәретиниң арасындакы гүнәлерини багышлар» — дийди.

Бу хадысың равысы Мухаммет ибн Кагп онуң үстүне шуны гошды: «Пыгамбериң саха­ба­ларың биринден бир хадыс эшиден маха­лым, онуң аслыны Гурхандан гөзләрдим. Му­ны хем гөзледим. Шу аяты тапдым: «Хакы­кат­дан хем, биз саңа анык болан бир еңиш несип этдик. Шейдип, Алла сениң өңки ве соңкы гү­нә­лериңи багышлар. Саңа болан ныгматыны кәмил берер, сени догры ёла салар»[6]. Не­ти­җеде, мен Аллатагала гүнәлерини багыш­ла­ма­са, ныгматыны кәмил бермеҗекдигини билип гал­дым.

Соң «Маиде» сүресиниң шу аятының ока­дым: «Эй, иман эденлер! Намаза дуран маха­лы­ңыз йүзлериңизи ве тирсеклериңизе ченли эл­лериңизи ювуң»[7]. Соң аятың соңунда: «Йө­не ол сизи тәмизлемек ве ныгматыны сизе кә­мил бермек ислейәр»[8] аятыны оканымдан соң, Аллатагаланың олара ныгматыны багыш эт­ме­се, кәмил бермеҗекдигине гөз етирдим».

* * *

Мухаммет ибн Кагп Куразы шейле диййәр: «Ресулалланың шейле диендигини эшитдим: «Хакыкатдан хем, окалан бәш вагт намаз ве индики җума намазына ченли окалан җума намазы, улы гүнәлерден даш дурулса, арала­рын­да эдилен гүнәлере кеффаратдыр».

Мухаммет ибн Кагп үстүне шуны гошды: «Бу Гурханда бардыр. «Эгер гадаган эдилен зат­ларыңызың улуларындан саклансаңыз, эр­бет­ликлериңизи өртүп, сизи хормата лайык гөрнүшде җеннете элтерис»[9].

Мухаммет ибн Кагп ене шуны хем гошды: «Гүндизиң ики тарапында ве гиҗәниң башла­рын­да намаз ока»[10] аятындакы: «Гүндизиң та­рап­лары эртир, өйле, икинди вагтларыдыр. Ги­җә­ниң башкы вагтлары хем агшам ве яссы вагтларыдыр. Бу аятың соңундакы «Хакыкат­дан хем, ягшы ишлер эрбетликлери деп эдер»[11] аятындакы ягшылыклар бәш вагт намаздыр».

* * *

Абу Хурейра шейле диййәр: «Ресулалла шей­ле дийди: «Намазлар ялңышлар үчин кеф­фа­ратдыр. Оны ислесеңиз окаң! «Хакыкатдан хем, ягшы ишлер эрбетликлери деп эдер. Ине, бу ятлаянлар үчин бир ятлатмадыр»[12].

* * *

Селман шейле диййәр: «Җаным гудрат элинде болан Алладан ант ичйәрин. Сувуң ки­ри айрышы ялы, Аллатагаланың эрбетликлери деп эдйән ягшы ишлери бәш вагт намаздыр. «Эл­бетде, ягшы ишлер эрбетликлери деп эдер. Ине, бу ятлаянлар үчин бир ятлат­ма­дыр»[13].

* * *

Васыла ибн Эсна шейле диййәр: «Ресулал­ла айтды: «Аллатагала шейле диййәр: «Мен гу­лу­мың өзүм барадакы пикириниң янын­да­ды­рын. Шонуң үчин мен барада ислейшиче пи­кир этсин!».

* * *

Абу Магбет шейле диййәр: «Ресулалла эн­сар­дан хасса ятан бир яш йигиди зыярат этди ве онуң хал-ягдайыны сорады. Ол йигит:

— Эй, Алланың илчиси! Улы бир ишиң (өлү­миң) кенарына гелдим. Йөне мен Аллата­га­ла­ның рехметини умыт эдйәрин — дийди.

Онда пыгамберимиз:

— Бу икиси, ягны горкы ве умыт шейле яг­дай­да бир кишиниң калбында җемленсе, хөк­ман ол киши бу икиси зерарлы хайырлы зада гов­шар — дийди».

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Ресулалла би­ри­ниң «Мусулмандыгым үчин Алла хамду-се­на болсун!» диендигини эшитди. Онда ол: «Ха­кы­катдан хем сен Алла улы бир ныгматы себәпли хамду-сена эдйәрсиң» дийди».

* * *

Авн ибн Абдылла шейле диййәр: «Лукман хе­ким оглуна:

— Эй, оглум! Алланың җезасындан арка­йын болуп билҗегиңи бир умыт билен Алла­дан умыт эт! Алланың рехметинден умыт үз­ме­җек бир горкы билен Алладан горк! — дий­ди.

Онда оглы:

— Эй, кака! Еке калбым билен муны нәдип эдип билейин? — дийип сорады.

Лукман хеким:

— Эй, оглум! Мөмин ики калплыдыр. Бир калп билен умыт эдер, бир калп билен горкар — дийди».

* * *

Абага ибн Рифага шейле диййәр: «Чын йү­рек­ден эдилен тобада әхли гүнәлере кеффарат бар­дыр!».

* * *

Ысмайыл ибн Абу Халыт бизе Зүбейтден ро­ваят эдйәр: «Абу Бекр Сыддык хезрети Омар ибн Хаттаба: «Эгер горап сакласаң, саңа бир маслахат берҗек» дийип, шейле дийди: «Хакыкатдан хем, Аллатагаланың гүндизде бир хакы бар. Оны гиҗе кабул этмез. Аллата­га­ланың гиҗеде бир хакы бар. Оны гүндиз ка­бул этмез. Шейле хем парз ерине етирилмесе, непил намазы[14] кабул болмаз.

Кыямат гүни мизаны[15] агыр геленлериң ми­зан­ларының агыр гелмегиниң себәби, дүнйәде диңе хака табын болмакларыдыр. Агыр гелме­ги оларың пейдасынадыр. Мизанда ягшы иш­ле­риң агыр гелмеги диңе хакың гоюлмагы билен амала ашар.

Кыямат гүни согаплары еңил боланларың себәби, дүнйәде диңе батыла табын болмакла­ры­дыр. Еңиллиги оларың гаршыларынадыр. Еңил гелсе, терезә оңа диңе батылың гоюлан­ды­гы үчиндир.

Хакыкатдан хем, Аллатагала җеннетилери салых ишлери билен агзапдыр ве олар эрбет­лик­лерден даш дурандырлар.

Бир адам «Мен шулардан хас артыкмач» ди­йип, рехмет ве азап аятларыны[16] ятлар. Эл­бет­де, мөмин хөвес эдиҗи ве горкян болар. Ал­ла барада эрбет пикирлерде болмак, өз-өзү­ңи өз элиң билен ховпа атмакдыр.

Эгер сөзүми кабул тутсаң, саңа асла хич хи­ли гайып зат өлүмден леззетли болмаз. Саңа ондан халас болмак ёкдур. Эгер маслахатымы кабул тутмасаң, хич хили гайып зат саңа өлүм­ден хас эрбет болмаз ве оны хич хачан еңип билмерсиң».

* * *

Сакага ибн Мугавыя шейле диййәр: «Бир гезек Абу Хурейра билен душушдым. Ол мен­ден:

— Сен нирели? — дийип сорады.

Мен:

— Ыраклы — дийдим.

Ол:

— Саңа пейда берҗек бир хадысдан роваят эдейинми? — дийип сорады.

Мен:

— Хава — дийдим.

Онда ол:

— Мен Ресулалланың шейле диендигини эшит­дим: «Кыямат гүни ынсанларың хасаба алынҗак илкинҗи зады намаздыр. Аллатагала перишделере айдар: «Гулумың намазына сере­диң! Эгер намазы кәмил болса «кәмил» дий­лип язылар, кем болса «кем» дийлип язылар. Аллатагала мәхирлилиги, ылмы ве бендесине ыхсаны себәпли: «Онуң өз ислеги боюнча окан непил ыбадаты бармы?» диер. Эгер өз ис­леги билен окан непил ыбадаты бар болса, ол хем хасапланар» — дийди.

Соң Ресулалла шейле дийди: «Бейлеки амал­лар хем мунуң эсасында кабул болар».

* * *

Абу Кесир Зүбейди шейле диййәр: «Муга­выя­ның я-да Езит ибн Мугавыяның янына бардык. Онуң янында Абдылла ибн Амр ибн Ас барды. Оңа Абдылла ибн Месгу­дың «Намаз өзүнден соңкы гүнәлере кеффаратдыр» диен­дигини роваят этдик. Ол бизе шейле дийди: «Адам Атаның аягының башам бармагындан бир чыбан чыкды. Соң ол инҗиклерине чен­ли яйрады. Соң дызларына яйрады, соң гур­са­гына, соң бойнуна ченли яйрады. Ол туруп намаз окады. Чыбан бойнундан ашак инди, соң ене намаз окады, чыбан гурсагына инди, соң намаз окады, дызларына инди, соң ене на­маз окады, аякларына ченли инди. Соң ене намаз окады, долы гутулды».

* * *

Убей шейле диййәр: «Ресулалла билен бир газаватда гезип йөрдүк. Азык гутарып, ачлык башлады. Адамлар Ресулалладан атларының кә­би­рини соймак үчин ругсат сорап «Алла­та­га­ла онуң билен бизи максадымыза етирер» дийдилер. Хезрети Омар ибн Хаттап Ресулал­ла­ның бу меселеде олара ругсат бермекчи бол­яндыгыны гөрүп:

— Эй, Алланың илчиси! Эртир биз пыяда хем-де ач болуп, душманымыз билен йүзбе-йүз боланымызда, ягдайымыз ненең болар? Эгер биз галан азыкларымызы бир ере үйшүр­сек, сиз хем онуң берекетленмеги үчин Алла­дан дилег этсеңиз. Шонда хөкман Алла сизиң дилегиңиз билен бизи максадымыза етирер я-да дилегиңиз билен берекет берер — дийди.

Онда Ресулалла ынсанларың галан азыкла­ры­ны гетирмеклерини буюрды. Олар хем хер хайсы бир гысым я-да ондан сәхелче көп ге­тир­йәрдилер. Иң көп гетирен ики-үч гысым хурма гетирипди. Ресулалла оларың хемме­си­ни бир ере үйшүрди. Соң еринден туруп, Ал­латагаладан дилег этди. Соң гошундан хемме­ле­ре тизрәк гапларыны гетирмегини хайыш эт­ди.

Гошунда долдурылмадык екеҗе гап хем гал­мады. Диңе өңкүси ялы мөчбер галды. Ре­су­л­алла азы дишлери гөрүнҗек дереҗеде йыл­гы­рып:

— Алладан башга хич хили Худайың ёкду­гы­на ве мениң хем онуң илчисидигиме шаят­лык эдйәрин. Бу ики шаятлык билен Алланың янына чыкан хер бир мөмин бендә, кыямат гүни одуң дегмегине пәсгел болар — дийди».

* * *

Рифага ибн Җухени шейле диййәр: «Ресул­алла билен бир сапара чыкыпдык. Ёлда Ке­дит[17] диен ере баранымызда кәбирлери өйлери­не гитмек үчин ругсат сорадылар. Пыгамбе­ри­миз хем олара ругсат берди. Алла хамду-сена айт­ды, хайырлы сөзлер айтды ве шейле дий­ди: «Алланың хузурында шаятлык берйәрин. Чын йүрекден Алладан башга Худайың ёкду­гы­на ве Мухаммедиң онуң илчисидигине ша­ят­лык берен, соң амалында догрулыгы гөзле­йән гул өленсоң бу шаятлыгы билен хөкман җен­нете гирер.

Элбетде, Реббим маңа ымматындан етмиш мүң кишини хасапсыз ве азапсыз җеннете сал­җакдыгына вада берди. Сизиң аялла­ры­ңыз­дан, перзентлериңизден салых боланлар җен­нете гирйәнчәлер, олар (етмиш мүң киши) ол ере гирмезлер».

Пыгамберимиз ене-де шейле дийди: «Гиҗә­ниң ярысы я-да үчден бири геченсоң, Ал­латагала дүнйә асманына инип шейле диер: «Мен гулларымдан өзүмден башгасына ыбадат этмеклерини ислемейәрин. Ким менден маг­пы­рат ислесе, оңа магпырат эдейин. Менден ким нәме ислейән болса, оны берейин!» диер. Ахыры хем даң атар».

* * *

Зухры шейле диййәр: «Махмыт ибн Рабыг шейле дийди (ол Ресулалланы гөрендигини ве өйлериндәки бир гуюдан агзына сув алып пүркендиги ядына дүшйәндигини айдяр): «Са­лым­лылардан[18] Атбан ибн Мәлик Энсарының шейле диендигини эшитдим: «Салымлылара ымам болярдым. Бир гезек пыгамберимизиң янына барып:

— Гөзлерим говы гөренок, сил сувлары хем мениң метҗидим билен арамызда акып, геч­мәге пәсгелчилик дөредйәр. Сизиң гелме­ги­ңи­зи ве өйүмде намаз окаян еримде, намаз ока­ма­гыңызы ислейәрин — дийдим.

Онда пыгамберимиз:

— Несип болса гелерин — дийди.

Ресулалла соң янына Абу Бекр Сыддыгы алып, ир билен гүн говы ягтылансоң мениң яны­ма гелди. Гирмек үчин ругсат сорады. Мен хем «гелиң, гириң» дийдим.

Ол хениз отурманка:

— Өйүңде ниреде намаз окамагымы исле­йәр­сиң? — дийип сорады. Мен хем намаз ока­магы халаян ерими оңа гөркездим. Ресулалла туруп намаза дурды. Биз хем аркасында сап болдук. Соң салам берди, биз хем салам бер­дик.

Ресулалланы ундан биширилен этли нахара чагырдык. Пыгамберимиз өй агзаларының бу ислегине разычылык билдирди. Олар бу зыя­па­та гоңшы өйлери хем чагырдылар. Мых­ман­лар ызлы-ызына гелдилер. Ахыры өй долды. Бир адам:

— Мәлик ибн Дахш ниреде? — дийип со­ра­ды. 

Отуранларың бири:

— Ол мынапыкдыр. Алланы ве ресулыны сөй­мез — дийди.

Онда Ресулалла:

— Бейле диймәң! Себәби ол «лә иләхе ил­лал­ла»[19] диййәр ве онуң билен Эзиз ве Җелил Алланың разычылыгыны ислейәр — дийди.

Кәбирлери:

— Йөне биз онуң мынапыклара болан йү­зү­ни, сөзүни гөрйәрис — дийдилер.

Пыгамбер хем ене:

— Оны айтмаң! Себәби ол «лә иләхе ил­лал­ла» диййәр ве онуң билен Алланың разы­чы­лыгыны ислейәр — дийди ве үстүне шуны хем гошды: «Кыямат гүни «лә иләхе иллалла» диен ве онуң билен Алланың разычылыгыны исләп гелен хер бир гула Аллатагала довзахы харам эдер».

Бу хадысың равысы Махмыт ибн Рабыг хем үстүне шуны гошды: «Мен бу хадысы ара­ларында сахабалардан болан Абу Эйюп Энса­рының хем Езит ибн Мугавыя билен биле бо­лан ве онуң шехит эдилен газаватында гүррүң бер­дим. Йөне Абу Эйюп бу хадысы маңа рет эдип:

— Мен Ресулалланың сениң бу айдян зат­ла­рыңы айдандыгыны хич пикир этмейәрин — дийди.

Бу маңа гаты агыр дегди. Мен:

— Эгер Аллатагала мени газаватдан саг-са­ла­мат өвүрсе, бу хадыс барада, эгер дири бол­са хөкман Атбан ибн Мәликден сорарын — дийдим.

Газаватдан гайдып геленимден соң Илия­дан[20] хач я-да умра[21] үчин ыхрама[22] гирдим. Соң Мединә гелдим ве салымлыларың янына гел­дим. Гөрсем, Атбан ибн Мәлик батыл болуп, тайпасына ымам болуп йөрен бир гоҗа экен. Ол намазыны окап, салам беренсоң янына бардым. Оңа салам бердим. Өзүмиң кимдиги­ми танатдым. Соң ол шол хадысы маңа ил­кинҗи гезек роваят эдиши ялы айдып берди».

Равы Зухры соң: «Йөне биз бу меселәниң Гурхандакы парзлары ерине етирмеги ваҗып эден аятларың инмегинден өңүртими я-да дәл­дигини билмейәрис. Ишиң оңа гөрә бол­магындан чекинйәрис. Шонуң үчин хем мун­дан горкуп, алданмазлыга гүйҗи етен ал­дан­масын» дийди.

Бу хадысың равыларындан Абдылла ибн Мүбәрегиң талыбы болан Хүсейин ибн Хасан Мервези «Ишиң шейледигине шек ёкдур» дийди.

* * *

Таглебиң хызматкәры Абу Юнус шейле дий­йәр: «Мен Абдылла ибн Омардан, Абдыл­ла ибн Зүбейрден ве Убейдылла ибн Умейр­ден: «Ыхласлы амала башга бир эрбет амал зы­ян етирерми?» дийип сорадым. Олар: «Ых­лас билен яша, йөне гафлата дүшүп, алданма» дийдилер.

* * *

Катада шейле диййәр: «Ибн Омардан «лә иләхе иллалла» хакда:

— Оны терк этмек билен хич бир амалың пейда бермейши ялы, онуң билен бирликде баш­га бир эрбет амал хем зыян берерми? — дий­лип соралды.

Ол хем:

— Алданмаздан яша, гафлата дүшүп, ал­дан­ма — дийди».

* * *

Мугтемир ибн Сүлейман Тейми какасы ар­калы Сейяр Шамыдан шейле роваят эдйәр: «Абуд-Дердадан: «Реббиниң макамындан горк­ян үчин ики җеннет бар»[23] аяты хакда: «Зына эдип, огурлык этсе нәхили?» дийлип соралды. Онда ол: «Хакыкатдан хем, ол Реб­биниң макамындан горкусы болса, зына этмез ве огурлык этмез» дийди.[24]

* * *

Абу Хурейра шейле диййәр: «Ресулалла айт­ды: «Җеннет агыр затлар билен гуршалан­дыр. Довзах болса өзүне чекиҗи затлар билен гуршаландыр».

* * *

Зейт ибн Шераха шейле диййәр: «Мен шу­лары эшитдим: «Аллатагала җеннети хормат-сылаглы, ныгматлы, шатлыклы гаймакдан юм­шак, балдан леззетли мивелери ярадан ма­халы җеннет: «Реббим! Мени нәме үчин ярат­дың?» дийип сорады. Аллатагала: «Ярадан бен­делеримден кәбирини саңа ерлешдирмек үчин» дийди. Җеннет: «Реббим! Бейле болса хич ким мени терк этмез, хеммелер маңа ги­рер» дийди. Аллатагала: «Ёк, бейле дәл, мен сениң ёлуңы агыр затларың ичинден гечир­җек» дийди. Аллатагала шейле хем довзахы ве ондакы хорлугы, азабы яратды, оны гиҗеден хем гараңкы, ләшден хем порсы эдип яратды. Довзах: «Реббим! Мени нәме үчин яратдың?» дийип сорады. Аллатагала: «Ярадан бенделе­рим­ден кәбирини саңа ерлешдирмек үчин» дийди. Довзах: «Реббим! Онда хич ким маңа голайлашмаз» дийди. Аллатагала: «Ёк бейле дәл, мен сениң ёлуңы гөвне хош якян затла­рың ичинден гечирҗек» дийди».

* * *

Халыт ибн Мыгдан шейле диййәр: «Хакы­кат­дан хем, Эзиз ве Җелил Аллатагала шейле диййәр: «Ким мени екеликде ятласа, мен оны кын гүнүнде ятларын. Ким мени көпчүликде ятласа, мен хем оны ол көпчүликден хас со­гап­лы я-да ондан хем говы ве улы хормата ла­йык ерде ятларын».

Ол ене шейле дийди: «Ким Алланы ятлап кел­лесини яссыга гойса, тә оянянча Алланы зикр эдиҗи хөкмүнде язылар».

* * *

Ата ибн Динар шейле диййәр: «Сагыт ибн Җубейр Аллатагаланың: «Мени ятлаң, мен хем сизи ятларын»[25] аяты хакда: «Сиз маңа табынлык билен мени ятлаң, мен хем маг­пыратым билен сизи ятлайын!» дийди».

* * *

Мәлик ибн Харыс шейле диййәр: «Алла­та­га­ла шейле диййәр: «Гулум маңа хамду-сена эдип, бу хамду-сенасы онуң менден хайыш эт­мегине пәсгел болса, оңа хайыш эдйәнлере берленден хас согаплысыны берерин».

* * *

Абу Ахвас шейле диййәр: «Мәтәчлик маха­лы Алланы ятлап зикр этмегиңиз мәтәчлик ма­халы машгала бол сүйтли дүе гетирил­ме­гин­ден хас хайырлыдыр».

* * *

Убейт ибн Умейр шейле диййәр: «Мөми­ниң амал сахыпасында Алла хамду-сена ай­ды­лып эдилен зикриң болмагы онуң үчин дүнйә дагларының алтына өврүлип, онуң билен биле йөремегинден хайырлыдыр».

* * *

Сагыт Җурейри шейле диййәр: «Бизе Каг­бул-Ахбарың шейле диендиги гелип етди: «Каг­бың җаны гудрат элинде болан Алладан ант ичйәрин, «Субханалла, элхамдулилләх ве лә иләхе иллалла валлаху экбер»[26] сөзлериниң аршың даш-төверегинде бал арыларының выз­зыл­дысы ялы выззылдысы бардыр. Олар өз­лерини айданларың адыны зикр эдерлер. Яг­шы амаллар хем Алланың хазыналарында гиз­линдир».

* * *

Кагп шейле диййәр: «Келамы таййыбың[27] ар­шың дашында бал арыларының выззылды­сы ялы сеси бардыр. Олар өзлерини айдяның адыны зикр эдерлер».

* * *

Абу Осман Нехди шейле диййәр: «Селман бизе:

— Аллаху экбер! Аллаху экбер! Аллахумме Реббенә лекел-хамд![28]. Сен өзүң үчин ёлдаш ве перзент эдинмекден, мүлкүңде бир шәригиң болмагындан хас бейиксиң ве белентсиң! Се­ниң пес кишилерден хич бир достуң ёкдур!» ди­йиң. Шейле хем, «Аллаху экбер кебиран! Аллаху экбер кебиран!»[29] дийип оны бейгел­диң. Шейле хем, «Эй, Аллам! Бизе рехим эт! Эй, Аллам! Бизе мерхемет эт!» дийиң — ди­ерди.

Соң Селман бизе:

— Валла, элбетде, шулар язылар. Валла, шу икиси терк эдилмез. Валла, шулар, элбетде, шу ики дилеги эденлер үчин шепагатчы бо­лар­лар — дийди».

* * *

Сахабалардан болан Абдылла ибн Буср роваят эдйәр: «Бир адам пыгамбер алайхыс­са­лам­дан:

— Эй, Алланың илчиси! Хайсы амал хас ха­йыр­лы? — дийип сорады.

Пыгамберимиз:

— Бир кишиниң Алланы ятламак билен ди­ли­ниң чыглыгыны горап сакламагыдыр — дий­ди».

* * *

Хассан ибн Атыйе шейле диййәр: «Пыгам­бер шейле дийди: «Маңа шейле вахый гелди: «Го­вы бил, мени ятламадык сәхелче вагтың хем сениң бәхбидиңе болан дәлдир, диңе се­ниң гаршыңа бир йитги боландыр».

* * *

Фузайыл ибн Амр шейле диййәр: «Ресул­ал­ла сахабаларының бирине габат гелди. Пы­гам­беримиз ондан:

— Нәдип сәхере чыкдың? — дийип сорады.

Ол:

— Саг-саламат болуп — дийди.

Пыгамберимиз ене-де:

— Нәдип сәхере чыкдың? — дийип сорады.

Ол ене:

— Саг-саламат — дийди.

Пыгамберимиз үчүнҗи гезек:

— Нәдип сәхерледиң? — дийип сорады.

Онда ол:

— Аллатагала хамду-сена болсун. Хайыр билен сәхерледим — дийип җогап берди.

Пыгамберимиз хем:

— Ине, сенден ислегим хем будур — дий­ди».

* * *

Муҗахыт шейле диййәр: «Ёгалан адама онуң билен биле болҗак адамлары гөркези­лер. Эгер ол Алланы зикр эдйәнлерден болса, достлары хем зикр эдйәнлерден болар. Эгер ол гүйменҗе әхлинден болса, отурҗак киши­лери хем гүйменҗе әхлинден болар».

* * *

Муҗахыт Аллатагаланың: «Ол өрән көп шү­күр эдиҗи бир гулды»[30] аяты хакда шейле дий­ди: «Нух пыгамбер хер бир иен зады үчин Алла хамду-сена эдерди. Хер бир ичен зады үчин хөкман Алла хамду-сена эдерди. Бир ер­ден гечип гиденде хөкман Аллатагала хамду-се­на эдерди. Бир зады алан махалы онуң үчин Алла хамду-сена эдерди. Шонуң үчин хем Ал­латагала оны: «Хакыкатдан хем, ол көп шүкүр эдиҗи бир гулды»[31] дийип өвди».

* * *

Абдылла ибн Салам шейле диййәр: «Муса пыгамбер Эзиз ве Җелил Реббинден: «Эй, Реб­бим! Саңа лайык шүкүр нәме?» дийип со­рады. Аллатагала хем: «Эй, Муса! Мениң зик­ри­ми эдйәндиги себәпли дилиң элмыдама чыг болмагы» дийди».

* * *

Сагт ибн Месгут шейле диййәр: «Ресулалла бир меҗлисде отырды. Гөзлерини асмана дик­ди. Соң ашак бакып, ене гөзүни асмана дик­ди. Ондан мунуң себәби соралды. Ол хем өңүн­дәки отуранлары гөз өңүнде тутуп: «Шу ковум Аллатагаланы ятлаярдылар. Перишде­ле­риң гөтерип гелйән рахатлыгы[32] оларың үс­түне гупба ялы инди. Бу рахатлык олара гову­җа якынлашанда, олардан бир адам батыл бир сөз айтды. Ол хем деррев оларың үс­түн­ден гитди» дийди».

* * *

Абу Хурейра ве Абу Сагыт Худры шейле диййәрлер: «Пыгамбер алайхыссалам айтды: «Ал­ланы зикр эдйәнлер бир ере җемлени­шен­ле­ринде, перишделер оларың үстүни хөкман өртер. Үстлерине рахатлык инер ве олары рех­мет гуршап алар. Аллатагала олары якынла­рының арасында ятлар».

* * *

Абдылла ибн Мүбәрек шейле диййәр: «Ву­хейп я-да Абдылваххап ибн Верт шейле дий­ди: «Бир топар бир ере җемленишенлеринде, оларың Алла иң якын боланы илкинҗи гезек Эзиз ве Җелил Алланы ятламага башлаяндыр. Нетиҗеде, бейлекилер хем Алланың зикрине гошуларлар. Шейле хем, бир көпчүлик бир ере үйшенлеринде оларың Алладан иң даш дү­шени шер зады агзамага башлаяндыр. Не­ти­җеде, бейлекилер хем оңа өзлерини алды­рар­лар».

* * *

Муҗахыт Аллатагаланың: «Сизи ве сизден өңкүлери ярадан Реббимизе ыбадат эдиң, бел­ки, горкарсыңыз»[33] аяты хакда: «Бу ыбадатың не­тиҗесинде оңа табын боларсыңыз диймек­дир» дийди».

* * *

Зүбейр ибн Сагыт шейле диййәр: «Саффан ибн Сүлеймиң Газыры атлы йити сөзли бир адама айдан шу сөзлерини эшитдим: «Олар Ибн Мункедириң меҗлисинде отыркалар, бир адам гелип, олара бир сөз дийипдир. Му­ны эшиденлер тасданам гүлен экенлер. Соң ене гүррүңлерини довам этдилер. Яңкы адам олара ене бир сөз дийди. Онда Саффан ол адама гарап:

— Маңа Ресулалланың шейле диендиги гелип етди дийип, гүррүң бермәге башлады: «Хер бир адамың янында оны гизлин итерйән бир перишде ве гизлин итерйән бир шейтан бардыр. Шейтан ондан хас үстүн өкдедир, рүс­темдир. Перишде оңа: «Зикр эт!» диер. Не­тиҗеде, оңа өз зикриниң согабы ве зикр эден­диги себәпли башга-да зикр эдениң согабы ялы согап берлер. Бу артык согап оларың сы­лагындан хич зады азалтмаз. Шейтан хем оңа: «Гох эт» диер. Нетиҗеде, гох эдениң өз гү­нә­си ве онуң гохы себәпли гох эдениң хем гү­нә­си шейтана уяна дегишлидир. Бу артык гүнә ики­синиң хем өз гүнәлеринден хич зады азалт­маз. Сен хем гүнәкәр болма, бизи хем гү­нәкәр этме! — дийди».

* * *

Абу Хурейра шейле диййәр: «Пыгамбе­ри­миз шейле дийди: «Хакыкатдан хем, бир адам адамлары гүлдүрмек үчин бир сөз айдар. Не­ти­җеде, бу себәпли Сурейя йылдызындан[34] хем хас узага дүшер». 

* * *

Абуд-Дерда шейле диййәр: «Адамларың ара­сында хайыр үчин ачарлар, шер үчин гулп­лар бардыр. Бу себәпли олара согап бардыр. Шейле хем ынсанлардан шер үчин ачар, ха­йыр үчин гулп боланлары бардыр. Бу себәпли ола­ра гүнә бардыр. Бир сагат пикирленмек бир гиҗәни дик дуруп намаз билен гечирмек­ден хас хайырлыдыр».

* * *

Авн ибн Абдылла шейле диййәр: «Лукман хеким оглуна шейле дийди: «Эй, оглум! Бир меҗлисе гелен махалың олара ыслам окуны ат, ягны салам бер! Соң бир тарапларында отур! Олар геплейәнчә дым! Олар Алланы ят­лап башласалар, сен хем олар билен бирликде несибиңи ал! Эгер башга зат билен мешгул­лан­салар, олардан айрылып башгаларың яны­на гит!».

* * *

Шехр ибн Хушып шейле диййәр: «Лукман хеким оглуна шейле дийди: «Эй, оглум! Ылмы — алымларың янында өвүнмек, самсыклар би­лен ярышмак, меҗлислерде чекелешмек үчин өвренме! Ылмы аз зат өвренмек билен чәкленип ве наданлыга хөвес эдип терк этме! Алланы ятлаян кишилери гөрсең, олар билен отур! Алым болсаң ылмың саңа пейда берер. Надан болсаң, олар сениң ылмыңы артды­рар­лар. Алланың олара рехмет билен назар этме­ги нетиҗесинде саңа хем олар билен бир­лик­де рехметиң дегмеги мүмкиндир.

Алланы ятламаян кишилери гөрсең, олар билен отурма! Алым хем болсаң, ылмың саңа пейда бермез. Надан болсаң самсыклыгыңы я-да азгынчылыгыңы артдырарлар. Аллатага­ла­ның олара газап билен назар этмеги нети­җе­синде саңа хем олар билен бирликде ол га­забың дегмеги мүмкиндир».

* * *

Хасан ибн Савбан шейле диййәр: «Бир гезек Абу Мүслим Хавланы метҗиде гелди. Ол ерде отуран бир топара зикр эдйәндир өй­дүп, араларында отурды. Гөрсе, оларың бири: «Хызматкәрим шейле-шейле газанч билен гайдып гелди», бейлекиси хем: «Хызматкә­ри­ми ене-де аргыша тайярладым» диййәрди. Он­да ол:

— Субханалла![35] Мениң билен сизиң халы­ңы­зың мысалы шу роваята меңзейәр. Бир адам гүйчли чабганың ашагында галыпдыр. Сага-чепе середипдир, гөрсе, ики ганатлы улы бир гапылы өй. Ягыш гечйәнчә шу өе гирейин дийипдир. Гөрсе, үчеги ёк өй экен. Мен хем сиз хайыр ёлунда зикр эдйәнсиңиз өйдүп, ара­ңы­за гелип отурдым. Гөрсем, сиз харсы­дүн­йә­лер экениңиз — дийип, оларың янындан тур­ды».

---