Muhammet alaýhyssalam: «Oýun edýän, degişme şeýtanyň amallarydyr. Oýnaşyp degişýän adam şeýtanyň amallaryna boýun bolýandyr» diýýär.

 

* * *

Omar ibn Hattap (goý, Alla ondan razy bolsun!) ýerlerdäki häkimlerine hat ýollaýar. Ol hatynda: «Adamlary oýundyr degişmeden daşda saklaň. Oýundyr degişme erkek adama mahsus häsiýetleri gidirýändir we adamda gahar-gazap döredýändir» diýýär.

 

* * *

Hezreti Aly (goý, Alla ondan razy bolsun!): «Adam oýundyr degişme etdigi saýyn, onuň akly azalýandyr» diýýär.

 

* * *

Ýene-de: «Eger sen kimdir biriniň gürrüňini aýdyp berýän hem bolsaň, gülkünç ýerini aýtmakdan saklan» diýýär.

 

* * *

Bir adam Hasan Basrynyň ýanynda degişip gülýär welin, Hasan oňa: «Ýaşan gysga ömrüňde boş gürrüňleri az etmäge çalyşgyn» diýýär.

 

* * *

Bir dana: «Biderek oýun-degişmeden, süwümsiz gülküden daşda duruň. Ol iki gapy ýalydyr. Eger-de sen degişme gapysyndan girseň, çykaňda, uruş-sögüş gapysyndan çykmaly bolarsyň» diýýär.

 

* * *

Ýene bir dana: «Her bir zadyň başlangyjy bardyr. Duşmançylygyň, uruş-sögüşiň başlangyjy oýun-degişmedir» diýýär.

 

* * *

Hasan Basry: «Mömin adam diňe kalby gaflat ukusyndaka gülýändir» diýýär.

 

* * *

Sira ibn Ýahýa: «Hasan Basrynyň gülenini ýa-da ýylgyranyny ýekeje gezek hem görmedim» diýýär.

 

* * *

Nahygydan:

– Muhammet alaýhyssalamyň egindeşleri gülýärdilermi? – diýip soranlarynda, ol:

– Hawa, şonda-da olaryň kalbyndaky iman çür başy göz ýetmeýän daglar ýalydy – diýýär.

 

* * *

Muhammet ibn Munkadir: «Ejem maňa: «Eý, oglum, dostlaryň bilen degişmäniň soňy agzalalyga elter» diýýärdi» diýip gürrüň berýär.

 

* * *

Gazwan ibn Gazwan Rakyşy: «Eý Allam! Iki öýüň dowzahyň ýa-da jennetiň haýsysyna girýändigini bilýänçäm meniň gülenimi hiç kim görmesin» diýip dileg edýär.

Hakykatdan hem dünýäden ötýänçä, onuň gülenini gören adam ýokdur.

 

* * *

Bir çarwa gyrnagy bilen baga gezelenje çykýar. Ol bagyň içinde gyrnagyna el gatmakçy bolanda, gyrnak:

– Sen näme utanaňokmy? Biri göräýse näme? – diýýär.

 Çarwa:

– Bizi ýyldyzlardan başga kim görsün – diýende, gyrnak:

– Ýyldyzlaryň nirede ýerleşýänini bileňokmy? – diýýär.

Onda çarwa utanjyna:

– Men oýun etdim – diýýär.

Gyrnak oňa şeýle diýýär:

 

Sen oýun eden bolsaň-da eger,

Ujydyň oýun etmeýär, meger.

 

* * *

Ahnaf: «Köp gülmek adamy haýbatsyz görkezýär. Köp degişmek erkek adamy erkek kişä mahsus häsiýetlerden mahrum edýär. Köp degişýän adamdan islän syryňy aňyp bolýar» diýýär.

 

* * *

Hajjaç aşa köp güläýse, eline tesbi alyp, Allatagala hamd-sena aýdardy.

 

* * *

Mugyra: «Men Zeýt ibn Aly öldürilýänçä köp gülegen adamdym we bu endikden hiç aýrylyp bilmeýärdim. Emma Zeýdiň ölüminden soň meniň ýadyma gülki düşmedi» diýýär.

 

* * *

Ybraýym: «Bir gezek meniň ýanyma Fazyl geldi. Men onuň ýanynda örän köp güldüm. Ol meniň ýüzüme seredip:

– Eý, Ybraýym saňa bir ýagşy gürrüň aýdaýynmy? – diýdi.

Men:

– Alla senden razy bolsun! Aýt, diňläýin – diýdim.

Onda Fazyl:

– Şatlanmaň, Allatagala şatlanýanlary halaýan däldir – diýdi.

Şondan soň meniň gülküme suw sepilen ýaly boldy» diýýär.

 

* * *

Kimdir biri Halyt ibn Safwanyň ýanynda oýun-degişme hakynda gürlände, Halyt oýun-degişme etmekçi bolýan adamyňyzy agaja daňyp gamçylap görüň. Halasa, oýun-degişme ediň, halamasa, ol adamy öz gününe goýuň. Sebäbi oýun-degişme gamçy bilen urandan hem elhençdir» diýýär.

 

* * *

Abdylla ibn Salym: «Sebäp bolup gülmezlik, sebäpsiz gülmekden has geňdir» diýýär.

 

* * *

Abdylla ogullaryna: «Eý, ogullarym! Oýun-degişmeden we köp gülmekden daş duruň. Olar sizi utanç-haýadan we haýbatdan aýrar» diýip, wesýet edýär.

 

* * *

Degişmäniň gowusy ony aýtman, içiňde saklamakdyr.

 

* * *

Musnaf: «Ýagşy, haýyr işler edip jenneti arzuw edýän adamyň aglap, günä-şer işler edip dowzaha ýakyn adamyň gülüp-degşip ýörmegi meniň üçin geňdir» diýýär.

 

* * *

Muhammet alaýhyssalam dowzahdyr jenneti ýada salanda, ýarym ýaş bolup, ýeri öl edip aglardy.

 

* * *

Medinäniň kazysy Muhammet ibn Ymran Teými: «Dili duzlulyk ejiz adamlaryň güýçli adamlara garşy ulanýan ýaragydyr» diýýär.

 

* * *

Asmagy: «Meşhur şahyrlygy dili duzlulyk bilen gazandym» diýýär.

 

* * *

Aly ibn Jahym: «Kimdir birine dili duzlulyk bilen jogap bermegiň hem özboluşly lezzeti bar» diýýär.

 

* **

Biderek, boş gürrüňler biderek, boş işlere elter.

 

* * *

Bir topar hadysçy talyplar halypasynyň ýanyna gidip barýarkalar, olaryň biri ýoldaşlaryna eýerip bilmän, olara: «Ýuwaşrak ýöreseňizläň! Ylym öwrenýän talyplar perişdäniň ganatynda ýöräp ýören ýalydyr. Siz gaty ýöräp, onuň ganatyny döwäýmäň» diýýär welin, onuň özi ýykylyp aýagyny döwdürdýär we ömürlik agsak bolup galýar.

 

* * *

Magrypda bir hatdat bardy. Ol Gurhany bir hepdede göçürýärdi. Adamlar ondan:

– Sen bu Gurhany näçe wagtda göçürdiň? – diýip soranlarynda, ol:

– Oýna güýmensem-de bäş-alty günüň içinde, ýazyp gutardym – diýerdi.

Ol hatdatyň iki eli hem guraýar. Sebäbi ol Allanyň we onuň pygamberiniň kitaby we sünneti bilen oýun etmeli däldigini bilmedi.

 

* * *

Muhammet alaýhyssalamyň egindeşleri hem oýun edişerdiler. Emma Allatagala hakynda söz açylsa, olaryň ýüzi üýtgäp, başga keşbe geçerdiler we gaýdyp oýundyr degişmä orun bolmazdy.

 

* * *

Yshak ibn Kurwa örän degişgen adamdy. Bir çarwa ony oýnamak üçin:

– Eý, Yshak! Sen gözüň bilen görmedik zadyňa şaýatlyk edip bilýäňmi? – diýip soraýar.

Onda Yshak:

– Hawa, ynha, seniň kakaň ejeň bilen är-aýal gatnaşygynda bolanyny görmesemem, olaryň arasynda şeýle işiň bolandygyna şaýatlyk edip biljek – diýýär.

Şondan soňra hiç kimiň Yshak bilen degişmäge bogny ysmaýar.

 

* * *

Bir gezek emewiler halypasy Mugawyýa münberde wagyz edip otyrka, ýel çykarýar. Ol münberde duran ýerinden:

– Eý, adamlar! Allatagala adama beden berdi we adamyň bedeninde ýygnanýan yslary çykarmakda hiç hili erbetlik ýokdur – diýýär.

Onda Sagsag ibn Suhan ýerinden turup:

– Täretiň gyssaýan wagty ýel çykarmak sünnet bolsa-da, münberde durkaň ýel çykarmak biziň üçin täzelikdir – diýýär.

 

* * *

Bir gezek Juha kakasynyň gyrnagynyň otagyna girýär. Gyrnak uklap ýatyrdy. Ol bir sesiň bardygyny bilip:

– Bu kim? – diýýär.

Onda Juha:

– Eý, bagty ýatan, hiç zat gürleme, bu men, «kakam» – diýýär.

 

* * *

Sufýan ibn Söwri: «Dogry sözläp oýun-degişme etmekde hiç hili erbetlik ýokdur. Sebäbi Muhammet alaýhyssalam: «Men oýun-degişme edýärin. Emma dogry zady aýdyp degişýärin» diýýär.

 

* * *

Bir gezek Muhammet alaýhyssalam bir aýala: «Adamyň ýanyna bar, onuň gözünde ak bar» diýýär.

Ol aýal howsalaly adamsynyň ýanyna gelýär. Adamsy ondan:

– Saňa näme bolýar? – diýip soraýar.

Onuň aýaly:

– Pygamberimiz seniň gözüňde ak bar – diýdi»  diýýär.

Onda onuň adamsy:

– Muhammet alaýhyssalamyň «gözünde ak bar» diýmegi ol adamdan erbetlige, ýalan söze garaşma – diýdigidir – diýýär.

 

* * *

Bir kempir Muhammet alaýhyssalamyň ýanyna gelip:

– Eý, Resulalla! Meniň günämiň geçilmegi üçin dileg et – diýýär.

Muhammet alaýhyssalam onuň ýüzüne seredip ýylgyrýar:

– Näme kempirler jennete girenok diýip eşitdiňmi? – diýýär.

 

* * *

Nugman Bedewi gaty köp gülýän we degişgen adamdy. Ol hatda Muhammet alaýhyssalamyň hem ýanynda degşip-gülşerdi. Muhammet alaýhyssalam oňa: «Şu adam köp gülse-de, jennete girer» diýerdi.

 

* * *

Muhammet alaýhyssalam wepat bolmazyndan iki ýyl öň Nugman, Suweýbit we Abubekr Syddyk (goý, Alla ondan razy bolsun!) söwda etmek üçin ýola çykýarlar. Suweýbit garyp adamdy. Abubekr bir ýere gidýär welin, Nugman bilen Suweýbitiň ýanynda pul ýok eken. Olar ajygyp ugraýarlar we näme etjeklerini bilmeýärler. Nugman Suweýbiti Nejrana alyp gidip, gul edip satýar. Ol gul satyn alan adama:

– Bu guluň örän geň häsiýeti bardyr. Onuň garny doýan wagty: «Men azat adam» diýip gygyryp ugraýandyr – diýýär.

Ol adam:

– Onuň bir alajy bolar – diýýär we Nugman bilen hasaplaşyp, Suweýbitiň boýnuna ýüp salyp alyp gidýär.

Abubekr gelende Nugman oňa ähli zady gürrüň berýär. Abubekr Suweýbiti satyn alan adamy tapyp, onuň puluny gaýdyp berýär we ony azat edip alyp gaýdýar. Bu wakany eşiden Muhammet alaýhyssalam we onuň egindeşleri hezil edip gülýärler.

 

* * *

Bir gezek Ibn Omar gyrnagyna:

– Meni ýaradan haýyr işleri ýaradandyr. Seni ýaradan bolsa şer işleri ýaradandyr – diýýär.

Bu sözleri eşiden gyrnak aglap başlaýar. Onda Ibn Omar:

– Eý, samsyjak! Men saňa erbet zat diýemok, haýyr işi hem, şer işi hem ýaradan Allatagaladyr – diýýär.

 

* * *

Bir çarwa tomsuň bir güni derýanyň kenaryna barsa, başga bir çarwa suwa çümüp çykýardy we her gezek suwdan çykanda, ýüpe düwün düwýärdi. Çarwa suwa düşýänden:

– Sen näme edýärsiň? – diýip soraýar. Onda suwa düşýän:

– Gyşda jünp bolupdym[1] we suw sowuk bolup, suwa düşüp bilmedim. Häzir bolsa şonuň kazasyny alýaryn – diýýär.

 

* * *

Bir çarwa örän köp jyns aragatnaşygynda bolýardy. Adamlar oňa:

– Sen kör bolaýma! – diýenlerinde, ol:

– Kör bolsam, gözümiň duýgusy hem ujydyma geçer – diýýär.

 

* * *

Hasan Basry: «Eý, Adam! Gülen wagtyň özüň kepene dolanyp, gabra salynjagyň hakynda pikir et. Eger şondan soň hem gülkiň tutsa, onda sen, ýa-ha jennete girjegiň buşlanan adamsyň, ýa-da kapyrsyň» diýýär.

 

* * *

Emewiler halypasy Omar ibn Abdyleziz özüniň ähli ýerlerdäki amyllaryna hat ýollaýar. Ol hatynda: «Adamlary oýundyr degişmeden, gülküden saklaň! Sebäbi köp gülmeklik akmaklyga eltýändir» diýip ýazýar.