MAHMYT ZAMAHŞARY

Ýagşyzadalaryň bahary

أبو القاسم محمود بن عمر جارالله الزمخشرى

ﺮ ﺑﻳﻊ لأﺑﺮا ﺮ

«ÝAGŞYZADALARYŇ BAHARY» KITABY BARADA

I jilt

1. Giriş
2. Birinji bar. Wagt, dünýä we ahyret hakynda
3. Ikinji bap. Arş, kürs, ýyldyzlar we asman hakynda
4. Üçünji bap. Bulut, ýagyş, ýyldyrym we şuňa meňzeşler hakynda
5. Dördünji bap. Howa, ýel, şemal, yssy, sowuk, kölege we şuňa meňzeşler hakynda
6. Bäşinji bap. Ot, onuň görnüşleri, jähennem odunyň eýmençligi, ýagtylyk we şuňa meňzeşler hakynda
7. Altynjy bap. Ýerler, daglar, daşlar, gymmatbaha daşlar, çöller we ýer titreme hakynda
8. Ýedinji bap. Suwlar, deňizler, jülgeler, derýalar, çeşmeler, gämiler we şuňa meňzeşler hakynda
9. Sekizinji bap. Agaçlar, ösümlikler, miweler, bossanlar, gülüstanlyklar, jennet we şuňa meňzeşler hakynda
10. Dokuzynjy bap. Şäherler, diýarlar, binalar, ymaratlar, harabaçylyklar we watany söýmek hakynda
11. Onunjy bap. Perişdeler, ynsanlar, jynlar, şeýtanlar, pygamberler, arap we ajam milletleri we şuňa meňzeşler hakynda
12. On birinji bap. Ulumsylyk, tekepbirlik, gazap, goňşuçylyk, ýardam, kömek bermek, gaýrat-tagalla we şuňa meňzeşler hakynda
13. On ikinji bap. Doganlyk, muhabbet, dostluk, Alla üçin söýmek we halamazlyk we goňşuçylyk hakynda
14. On üçünji bap. Edep, tälim-terbiýe, medeniet, syýasat, zynjyra baglamak, tussag etmek, jeza bermek we şuňa meňzeşler hakynda
15. On dördünji bap. Bagt, ykbal, sagadat, bela, bähbit, şumluk, oňuna bolmazlyk, rysgal we şuňa meňzeşler hakynda
16. On bäşinji bap. Ýagdaýlaryň üýtgemegi, döwletleriň ynkylaby, pitneler, söweşler, wezipeden boşadylmak, olaryň erbet netijeleri we şuňa meňzeşler hakynda

II jilt

1. On altynjy bap. Sylag-serpaý etmek, haýyr işe çykdajy etmek hem onuň öwezini dolmak we şulara meňzeşler hakynda
2. On ýedinji bap. Samsyklyk, kemakyllyk, sözlände säwlik goýbermek, ýalňyşlyk, hata we şuňa meňzeşler hakynda
3. On sekizini bap. Akmaklyk, jynlylyk, samsyklyk, gam-gussalyk, gyssanmaçlyk, sabyr-takatlylyk we dereksiz işler bilen meşgul bolmak hakynda
4. On dokuzynjy bap. Kinaýaly gürlemek, jaýdar jogap bermek, özgäniň sözüne garşy çykmak, öz diýeniňi tutmak, dawa, jedel we şuňa meňzeşler hakynda
5. Ýigriminji bap. Jenaýat, günä, erbet iş etmek, eden işiňe ökünmek, toba etmek we şuňa meňzeşler hakynda
6. Ýigrimi birinji bap. Utanç-haýa, dymmaklyk, agraslyk, köpçülikde özüňi alyp barmak, ýekelik (ýalňyzlyk), çen-çaky bilmek we nebsiňe buýurmak hakynda
7. Ýigrimi ikinji bap. Mekirlik, ikiýüzlülik, dönüklik, erbet niýetlilik, güman etmeklik, aldaw we şuňa meňzeşler hakynda
8. Ýigrimi üçünji bap. Ýagşy we haýyr işler, ýagşyzadalar we salyh adamlar hakynda
9. Ýigrimi dördünji bap. Häsiýetler we olaryň görnüşleri. Ýagşy we ýaman häsiýetler. Uzyn we gysga, uly we kiçi, semizlik we horluk hakynda
10. Ýigrimi bäşinji bap. Ýagşy we ýaman endikler, gahar-gazap we mylaýymlyk, zalymlyk we geçirimlilik ýaly häsiýetler hakynda
11. Ýigrimi altynjy bap. Din we onuň bilen baglanyşykly namaz, oraza, haj, sadaka bermek hem-de beýleki dürli ybadatlar hakynda
12. Ýigrimi ýedinji bap. Adamlary kemsitmek, olaryň üstünden gülmek, sögünmek, gybat etmek hakynda
13. Ýigrimi sekizinji bap. Allatagalany ýatlamak, oňa doga etmek, mynajat etmek, ondan geçirimlilik soramak, pygamber alaýhyssalama doga etmek we şuňa meňzeşler hakynda
14. Ýigrimi dokuzynjy bap. Hoşboý ysly serişdeler, atyrlar, olaryň görnüşleri, düzümi we ulanylşy hakynda
15. Otuzynjy bap. Adamlaryň biri-biri bilen duşuşmagy, elleşip salamlaşmak, oturyşmak, gatnaşyk etmek, myhmançylyga barmak, salam bermek we özüňi alyp barmagyň edepleri hakynda

III jilt

1. Otuz birinji bap. Atlar, lakamlar we künýeler hakynda
2. Otuz ikinji bap. Sapara gitmek, seýil etmek, gaýdyp gelmek, ara daşlyk, ýakynlyk we şuňa meňzeşler hakynda
3. Otuz üçünji bap. Çagalyk, ýaşlyk, garrylyk ýa-da ýaş hakynda
4. Otuz dördünji bap. Watany, dogan-gardaşy, dost-ýary küýsemek, watany wasp etmek hakynda
5. Otuz bäşinji bap. Şer, günä, pyssy-pyjur işler hakynda
6. Otuz altynjy bap. Şepagat, geçirimlilik, alada etmek, duşmançylygy aýyrmak, araçy bolmak hakynda
7. Otuz ýedinji bap. Sabyr etmek, ýaman işlerden özüňi saklamak, dogry sözlemek hakynda
8. Otuz sekizinji bap. Hünärmenlik, senetçilik, işewürlik, senetçi, işewür adamlar hakynda
9. Otuz dokuzynjy bap. Gurhanyň, goşgynyň harplaryny dogry okamak we aýdymyň halaldygy, haramdygy hakynda
10. Kyrkynjy bap. Dogruçyllyk, dogryňy aýtmak, hak işler etmek hakynda
11. Kyrk birinji bap. Saglyk-salamatlyk, bedeniň kuwwwatlylygy we ony gorap saklamak hakynda
12. Kyrk ikinji bap. Dileg, talap, haýyş etmek, onuň ýerine ýetmegi, oňa jogap berilmegi ýa-da gaýtarylmagy we tutanýerlilik hakynda
13. Kyrk üçünji bap. Tagam we onuň görnüşleri, tagam taýýarlamak, myhman almak, açlyk we dokluk hakynda
14. Kyrk dördünji bap. Tama, haýyş, arzuw, wada etmek, islemek; bularyň ýerine ýetmegi we ýerine ýetmezligi hakynda
15. Kyrk bäşinji bap. Allatagala, Onuň Resulyna, hökümdarlaryna tagat etmek we boýun bolmak hakynda
16. Kyrk altynjy bap. Güman etmek we parasatlylyk, çekinmek we töhmet etmek, pikir etmek we syrly gürlemek hakynda
17. Kyrk ýedinji bap. Zulum etmek, ezýet bermek we doňýüreklillik hakynda
18. Kyrk sekizinji bap. Köteklemek, igenmek, sögünmek, nalyş etmek, öýke-kine, kimdir biriniň başyndan inen bela duýgudaşlyk etmek we şuňa meňzeşler hakynda
19. Kyrk dokuzynjy bap. Gullar, hyzmatkärler we olar bilen ýagşy gatnaşykda bolmak, olara zulum-sütem etmekden saklanmak hakynda
20. Ellinji bap. Duşmançylyk, içigaralyk, bahyllyk, ýürekde kitüw saklamak, hemle, haýbat atmak hakynda
21. Elli birinji bap. Adyllyk, ynsap, deňlik, adyllyga çagyrmak hakynda
22. Elli ikinji bap. Bikärlik, ýadawlyk, ýaltalyk, iş başarmazlyk, nämedir bir zada şeklenmek, haýal-ýagalllyk etmek hakynda
23. Elli üçünji bap. Päk göwünli bolmak, Hudaýdan gorkmak, haýyr iş etmek, halal-haramy ýatlamak, aýal we erkek adamlara degişli meseleler hakynda

IV jilt

1. Elli dördünji bap. Bir zady halamak, bir zada haýran galmak, geň-taňlyklar, seýrek duşýan zatlar we şuňa meňzeşler hakynda
2. Elli bäşinji bap. Yşk, yşkyň ugrunda gurban bolmak, oňa gul bolmak we olara rehim edenler hakynda
3. Elli altynjy bap. Akyl, düşünje, edermenlik, pikir, çäre, tejribe, garaýyş we şuňa meňzeşler hakynda
4. Elli ýedinji bap. Amal, zähmet, ýadawlyk, tagalla, niýet, maksat, ugurtapyjylyk, howlukmaçlyk, duşmançylyk, işleri howlukman ýerine ýetirmek, amatly pursatdan peýdalanmak we şuňa meňzeşler hakynda
5. Elli sekizinji bap. Yzzat, abraý, üstünlik, ösüş, ýolbaşçylyk, şan-şöhrat, belentlik we şuňa meňzeşler hakynda
6. Elli dokuzynjy bap. Ylym, hikmet, edep, kitap, galam we şuňa meňzeşler hakynda
7. Altmyşynjy bap. Gazawat, söweş, şehitlik, ýeňiş, hüjüm, batyrlyk, gorkaklyk we şuňa meňzeşler hakynda
8. Altmyş birinji bap. Biwepalyk, jenaýatçylyk, ogrulyk, kezzaplyk, gep gezdirmek we syr paş etmek hakynda
9. Altmyş ikinji bap. Gaýgy-gam, muşakgat, kynçylyk, bela, gorky, agy we şuňa meňzeşler hakynda
10. Altmyş üçünji bap. Buýsanç, tekepbirlik, öwünmek, ulumsylyk, donuň etegini ýerden süýräp ýöremek we şuňa meňzeşler hakynda
11. Altmyş dördünji bap. Yrym, bilgiçlik, şumluk, guşlaryň uçuşyndan pal atmak, palçylyk, gözbagçylyk, jady, göz degmek, tapmaça, matal we şuňa meňzeşler hakynda
12. Altmyş bäşinji bap. At-abraý, tapawut, jedelleşmek, meňzeşlik we şulara meňzeşler hakynda
13. Altmyş altynjy bap. Gynançdan soňky begenç, kynçylykdan soňky ýeňillik, şatlyk, gutlamak, buşlamak we şuňa meňzeşler hakynda
14. Altmyş ýedinji bap. Garyndaşlyk, tire-taýpa, garyndaşlar bilen gatnaşyk saklamak, ene-ata hukugy, perzentleri söýmek, perzentleriň ene-atasynyň öňündäki borçlary we şuňa meňzeşler hakynda
15. Altmyş sekizinji bap. Kyssa gürrüň berýänler, olaryň hekaýatlary, degişmeleri, derwüşleriň naharlary we olaryň huşlaryny ýitirmekleri hakynda
16. Altmyş dokuzynjy bap. Kazylyk, kazylar, şaýat bolmak, karz, kasam içmek, duşmançylyk we şuňa meňzeşler hakynda

V jilt

1. Ýetmişinji bap. Gymmatbaha egin-eşik, zynatly lybaslar, gymmatbaha ýüzük, bilezik we şaý-sepler bilen bezenmek, haly, düşek we şuňa meňzeşler hakynda
2. Ýetmiş birinji bap. Humar oýunlaryna, aýşy-eşrete we şuňa meňzeş dürli bolgusyz zatlara meşgul bolmak hakynda
3. Ýetmiş ikinji bap. Kesellemek, halyň teň bolmagy, keseli bejermek, em etmek, däri-derman we hassa seretmek hakynda
4. Ýetmiş üçünji bap. Baýlyk, gazanç, söwda bilen meşgul bolmak, gymmatlyk, arzanlyk, baýamak we garyp düşmek hakynda
5. Ýetmiş dördünji bap. Öwmek, ýagşy işleri ýatlamak, öwgä mynasyp işler hakynda
6. Ýetmiş bäşinji bap. Oýun etmek, degişmek, gülüşmek. Oýundyr degişmäni gadagan etmek we rugsat bermek hakynda
7. Ýetmiş altynjy bap. Ölüm we oňa gynanç bildirmek, gabyr we onda berilýän azapdyr ezýetler, mersiýe, ölümi ýatlamak hakynda
8. Ýetmiş ýedinji bap. Patyşalar, soltanlar, emirler, halypalar we olara boýun bolmak hakynda
9. Ýetmiş sekizinji bap. Pespällik, kiçi göwünlilik, özüňi peseltmek, sussypeslik, gaýgy-gama batmak, ruhy çokgünlik we sadalyk hakynda
10. Ýetmiş dokuzynjy bap. Ýalançylyk, töhmet, bir zady göz üçin etmek, ikiýüzlülik, gybat, welilik we şuňa meňzeşler hakynda
11. Segseninji bap. Sahylyk, jomartlyk, erkinlik we mürewwetlik hakynda
12. Segsen birinji bap. Gysgançlyk, açgözlük, gysgançlar, açgözler we bularyň tankytlanmagy hakynda
13. Segsen ikinji bap. Reňkler, nagyşlar, surat, boýamak we şuňa meňzeşler hakynda
14. Segsen üçünji bap. Dilewarlyk, hutba aýtmak, şygyr, çeper dillilik, suhangöýlük, peltek gürlemek, dymdyrmak, gürläp ejizletmek we şuňa meňzeşler hakynda
15. Segsen dördünji bap. Aýallar, nikalaşmak, talak bermek, söz aýtmak, öýlenmek, aýallary wasp etmek hem tankyt etmek we şuňa meňzeşler hakynda

VI jilt

1. Segsen bäşinji bap. Wagyz-nesihat, erbetligiuň öňüni almak, şepagat, rehmet we şuňa meňzeşler hakynda
2. Segsen altynjy bap. Nygmat, oňa şükür etmek, ony öwmek, bigadyrlyk, ony inkär etmek we şuňa meňzeşler hakynda
3. Segsen ýedinji bap. Uky, ukusyzlyk, düýş, onuň ýorgudy we şuňa meňzeşler hakynda
4. Segsen sekizinji bap. Wepadarlyk, wada bermek, jogapkärçilik çekmek, amanat, ynamlylyk, syr saklamak we şuňa meňzeşler hakynda
5. Segsen dokuzynjy bap. Binamyslyk, akmaklyk, gaýduwsyzlyk, biperwaýlyk we şuňa meňzeşler hakynda
6. Togsanynjy bap. Sowgat, para berlen sowgat, kazylara para bermek we şuňa meňzeşler hakynda
7. Togsan birinji bap. Umytsyzlyk, kanagat, Allanyň rysgalyna razy bolmak, Alla daýanmak, oňa bil baglamak we tamakinçilikden daş durmak hakynda
8. Togsan ikinji bap. Atlar, gatyrlar, eşekler, çapyksuwarlyk we şuňa meňzeşler hakynda
9. Togsan üçünji bap. Düýeler, sygyrlar, goýunlar we şuňa meňzeşler hakynda
10. Togsan dördünji bap. Ýyrtyjylardan gorkmak, olaryň ýagdaýy, awa çykmak we şuňa meňzeşler hakynda
11. Togsan bäşinji bap. Balyklar, deňiz jandarlary we Allanyň deňizdäki ajaýyplyklaryna degişli zatlar we şuňa meňzeşler hakynda
12. Togsan altynjy bap. Guşlar, olaryň jüýjelerini ekleýişleri, rysgallary, ganatlaryny germekleri we işlerini ýöredişleri hakynda
13. Togsan ýedinji bap. Çybyn-çirkeýler, siňekler, kebelekler, arylar, çekirtgeler we şuňa meňzeşler hakynda
14. Togsan sekizinji bap. Mör-möjekler, ýer jandarlary we şuňa meňzeşler hakynda